Dünyada elektrik avtomobillərinə maraq artır. Satılan avtomobillərin 5 faizi onların payına düşür. Amma son vaxtlar “köhnə qitə”də elektromobillərlə bağlı problemlər üzə çıxıb. Məsələn, Almaniya avtomobil istehsalçısı “Mercedes-Benz” 2030-cu ilə qədər tamamilə elektrikli avtomobillərə keçmək barədə qərarını dəyişib və benzinlə işləyən avtomobillərə qayıdır! Bəs yaşıl gündəm – Avropa Komissiyasının (AK) qeyd etdiyi yüksək hədəflər?!
Qeyd edək ki, AK 2035-ci ildən benzin və dizellə işləyən avtomobillərə qadağa qoyub. Müxtəlif alman avtomobil istehsalçıları daxiliyanma mühərriklərindən qurtulmaq və 2030-cu ildən yalnız elektromobillərin istehsalına keçmək öhdəliyi götürmüşdülər. Bundan sonra “Volkswagen”, “Audi” və “Mercedes-Benz” şirkətləri istehsalı genişləndirdilər. 2030-cu ilə qədər Almaniya hökuməti ölkə avtobanlarında 15 milyon elektromobilin (indiki 1,4 milyona qarşı) olacağını vəd etdilər. İndi isə “Mercedes-Benz” qəflətən öz öhdəliyindən imtina edir və benzinlə işləyən daxiliyanma mühərrikli avtomobillərin istehsalına qayıdır. Nə baş verdi? Bunun izahı məşhur “bazar hər şeyi həll edəcək” ifadəsindədir.
Səbəblər müxtəlifdir. Birinci səbəb: Çin bazarı daha ucuz elektrik avtomobilləri ilə doldurub və Avropa məhsullarını rəqabətsiz hala gətirib. İkinci səbəb elektromobillərin qiymətinin benzinlə işləyən avtomobillərə nisbətən daha tez və nəzərəçarpacaq dərəcədə aşağı düşməsidir. “Auto Trader” onlayn avtomobil satış platformasının araşdırması göstərir ki, elektrik avtomobilləri üç il istifadə müddətində dəyərinin yarısını itirir.
Üçüncü səbəb: Batareyaların məhdud ömrüdür. Orta hesabla batareyaların istifadə müddəti təxminən 8 ildir. Bu müddətdən sonra onlar dəyişdirilməlidir. Yeni akkumulyatorun qiyməti bəzi hallarda 40 min avroya çatır.
Digər səbəblər də var. Bu, elektrik avtomobilləri üçün yanacaqdoldurma məntəqələrinin azlığıdır. Şarj aparatları (enerjidoldurma aparatları) ilə bağlı problemlər hələ də qalmaqdadır. Bəzi küçələrdə səkilərə belə aparatlar quraşdırılıb. Lakin yolun kənarında saxlanılan maşınlar elektrik avtomobillərinə şarj aparatından istifadə etməyə imkan vermir.
Bundan başqa, elektromobillərin mühərriklərinin akkumulyatorları və digər mühüm ehtiyat hissələrinin istehsalında daha çox litium və ağır metallardan istifadə olunur. Bu resursların əldə edilməsi isə heç də ekoloji cəhətdən təmiz şəkildə baş vermir.
Eyni zamanda, hazırkı elektromobillərin digər mühərriklərə nisbətən havaya üç dəfə çox radioaktiv tullantılar buraxması da müəyyən edilib. Nəticədə Avropa avtomobil bazarında elektromobillərə maraq azalır, satışı isə hər il aşağı düşür.
Bəs ölkəmizdə elektrik avtomobilləri ilə bağlı vəziyyət necədir? Bu barədə tanınmış mütəxəssis Elməddin Muradlı ilə görüşüb söhbət etdik. O bildirdi ki, Azərbaycanda Avropadan fərqli olaraq elektriklə işləyən avtomobillərə maraq getdikcə artır. Çünki yanacağın, sürtkü yağlarının, ehtiyat hissələrin bahalaşması fonunda elektromobillər insanlar üçün daha cəlbedicidir. Nəzərə almaq lazımdır ki, onlar həm də müasir avtomobillərdir. Yəni istehsal ili yeni olan avtomobillərdir. Yeni avtomobillərdə həm komfort var, həm təhlükəsizlik məsələləri öndədir. Hər il avtomobil istehsalçıları təhlükəsizlik məsələsinə daha çox diqqət ayırırlar.
Ekspertin sözlərinə görə, elektromobillərlə bağlı fikirlər nə qədər haçalansa da, bu sahənin böyük gələcəyə malik olduğu danılmazdır: “Bu gün dünyada elə bir şirkət varmı ki batareyaları daha zərərsiz formada utilizasiya edə bilsin. Hazırda yoxdur. İstənilən halda elektrikli avtomobillərə ümumi yanaşma müsbətdir. Yenə də insanlar ona maraq göstərirlər.
E.Muradlı sonra dedi: – Sadəcə Azərbaycanda şarj aparatları ilə bağlı problemlər var. Enerjidoldurma stansiyaları çox deyil. Bununla bağlı hökumət tərəfindən müvafiq tapşırıqlar verilib. Aidiyyəti qurumlar bunun üzərində işləyirlər. Hesab edirəm ki, bütün yanacaqdoldurma məntəqələrində enerjidoldurma stansiyaları yaradılmalıdır. Bundan başqa, yeni tikililərin həyətində belə stansiyalar quraşdırılmalıdır. Komfortlu bu xidməti də yaratsalar, yaxşı olar”.
P.ƏFƏNDİYEV
XQ
