Bu virtual marşrut Şərqdən Qərbə mənəvi dəyərlər daşıyacaq 

Avropa ilə Asiya arasında Azərbaycan vasitəsilə rəqəmsal telekommunikasiya dəhlizini formalaşdıracaq “Rəqəmsal İpək yolu” (Digital Silk Way) layihəsi respublikamızla Orta Asiya ölkələri arasında iqtisadi əlaqələrin daha da genişlənməsi üçün yeni imkanlar yaradır. Hazırda həmin layihə regional və beynəlxalq təşkilatların diqqət mərkəzindədir.

Xatırladaq ki, bu rəqəmsal infrastruktur layihəsi haqqında bir müd­dət bundan əvvəl Tacikistanın paytaxtı Düşənbə şəhərində keçirilən Mərkəzi Asiya Dövlətləri Başçılarının V Məş­vərət Görüşündə ətraflı bəhs olunub.

Prezident İlham Əliyev “Rəqəmsal İpək yolu” layihəsinin önəmini qeyd edərək fiber-optik infrastrukturun yara­dılmasını ölkələrimiz arasında əmək­daşlığın yeni sahəsi kimi yüksək dəyər­ləndirib və Azərbaycanın bu təşəbbüsü xüsusi diqqət mərkəzində saxladığını bildirib. 

Yeri gəlmişkən, “Rəqəmsal İpək yolu” Avropanı Mərkəzi və Cənubi Asi­ya ilə birləşdirəcək müasir fiber-optik tranzit xəttinin yaradılması məqsə­di ilə reallaşdırılan innovativ rəqəm­sal infrastruktur layihəsidir. Bu layihə “NEQSOL Holding” beynəlxalq şirkətlər qrupunun təşəbbüsü ilə onun törəmə şirkəti “AzerTelecom” tərəfindən həyata keçirilir. Hazırda layihənin icrası yerüstü və sualtı marşrutlar üzə fiber-optik kabel xətlərinin çəkilməsi mərhələsindədir. 

Layihədə nəzərdə tutulan tədbirlər başa çatdırılandan sonra yüksək sürət­lə məlumatların ötürülməsi reallaşacaq və bununla da magistral rabitə xətləri Avropa və Asiya arasında rəqəmsal əlaqənin qurulmasını təmin edəcək. Beləliklə, Qafqaz, Mərkəzi və Cənubi Asiya da daxil olmaqla bütün region­da rəqəmsallaşma özünün ən yüksək inkişaf mərhələsinə daxil olacaq, eyni zamanda, belə bir mövcud vəziyyət bu cür müasir rabitənin daha geniş yayıl­masında mühüm rol oynayacaq. Onu da deyək ki, “Rəqəmsal İpək yolu” la­yihəsi regionun “Google”, “Amazon”, “Netflix” və digər qlobal şirkətlər üçün potensial fəaliyyət istiqamətinə çevril­məsinə imkan yaradacaq. 

Xəzər dənizinin dibi ilə Azərbaycan­la Orta Asiya ölkələri arasında fiber-op­tik kabel xətlərinin çəkilməsi məqsədilə “AzerTelecom” şirkəti Qazaxıstanda tərəfdaşı olan “Kazakhtelecom” quru­mu ilə birgə müəssisə yaradıb. Həmin müəssisə indiyədək layihənin müəy­yən komponentlərini də uğurla başa çatdırıb. 

Yeni yaradılan “AzerTelecom”–“Kazakhtelecom” birgə müəssisəsi Transxəzər Fiber–Optik Kabel Xətti­nin tikintisi və istismarını da həyata keçirəcək. Azərbaycan–Qazaxıstan marşrutu üzrə Xəzər dənizinin dibi ilə çəkiləcək kabel xəttinin uzunluğu 380 kilometr, məlumat ötürmə gücü isə 400 terabit/s-ə qədər təşkil edəcək.

Bundan əvvəl isə “AzerTelecom” və “Kazakhtelecom” şirkətləri tərəfin­dən Xəzərin dibi ilə Azərbaycan və Qazaxıstan arasında fiber-optik rabitə xəttinin çəkilişi üçün tədbirlərin həyata keçirilməsini özündə əks etdirən əmək­daşlıq şərtləri haqqında saziş və birgə müəssisənin yaradılmasına dair səhm­darlar müqaviləsi imzalanıb. 

Qeyd edək ki, “Rəqəmsal İpək yolu” layihəsi çərçivəsində “AzerTele­com” şirkəti Azərbaycanda rəqəmsal infrastrukturun inkişafı istiqamətində də layihə həyata keçirir. Qurum Azər­baycan Dəmir Yolları Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti ilə əməkdaşlıq çərçivəsində respublikamızda dəmir yolu xətləri bo­yunca müxtəlif istiqamətlər üzrə ma­gistral fiber-optik kabel xətlərinin çəki­lişini gerçəkləşdirir. 

Qeyd edək ki, dəmir yolları boyun­ca magistral fiber–optik kabel xətlərinin çəkilməsi ölkənin rəqəmsal infrastruk­turunu gücləndirəcək, ölkə üzrə yeni dayanıqlı infrastruktur, genişzolaqlı fi­ber–optik kabel əlaqələri formalaşdıra­caq və telekommunikasiya sektorunun inkişafına ciddi təkan verəcək.

“Rəqəmsal İpək yolu” layihəsi ha­zırda beynəlxalq və regional səviyyə­də diqqət mərkəzindədir. Bu gün Türk Dövlətləri Təşkilatı tərəfindən layihəyə mühüm maraq vardır. Təşkilatın ötən il noyabr ayının 11-də Özbəkistanın pay­taxtı Səmərqənd şəhərində keçirilən IX Zirvə Görüşünün yekunlarına dair im­zalanmış Səmərqənd Bəyannaməsin­də üzv dövlətlər arasında əməkdaşlığı genişləndirəcək “Rəqəmsal İpək yolu” layihəsi çərçivəsində Trans–Xəzər fi­ber–optik kabel infrastrukturunun əhə­miyyəti, sözügedən layihənin həyata keçirilməsində IT infrastrukturunun təkmilləşdirilməsi ilə bağlı fəaliyyətlərin davam etdirilməsinin vacibliyi vurğula­nıb.

Həmçinin “2022–2026-cı illər üzrə Türk Dövlətləri Təşkilatı Strategiya­sı”nda da Xəzərin dibi ilə Trans–Xəzər fiber-optik kabel xəttinin icrasının sürət­ləndirilməsi, Avropa ilə Asiya arasında yüksək ötürmə gücünə sahib olacaq fiber-optik internet xəttinin qurulması prioritet vəzifə olaraq qeyd olunub.

Nəhayət, sözügedən təşəbbüs Av­ropa ilə Asiya arasında Azərbaycan vasitəsilə məlumat mübadiləsi ehtiyac­larını ödəyəcək region ölkələri üçün strateji əhəmiyyətli bir layihədir. Layihə ABŞ-da “Qlobal Strateji İnfrastruktur Liderlik Forumu”nda Asiyada beş ən yaxşı strateji infrastruktur layihəsindən biri seçilib.

Mirağa ƏHMƏDOV,
iqtisadçı-ekspert 

“Rəqəmsal İpək yolu” layihəsi “Du­bay Ekspo” ümumdünya sərgisində və “Capacity Middle East 2022” qlo­bal telekommunikasiya tədbirində də təqdim edilib və beynəlxalq marağa səbəb olub. Layihənin məqsədi Azər­baycandan keçməklə, Avropa və Asi­yanı birləşdirəcək telekommunikasiya dəhlizinin yaradılmasıdır. “NEQSOL Holding”in təşəbbüsü ilə “AzerTelecom” tərəfindən həyata keçirilən layihə ölkə­mizdə informasiya texnologiyalarının və rəqəmsal ekosistemin inkişafı, eləcə də ölkənin regionun rəqəmsal mərkə­zinə çevrilməsinə xidmət edir.

İndiyədək bir sıra beynəlxalq tərəf­daşlar tərəfindən layihəyə böyük ma­raq göstərilib. Bununla bağlı “Google”, “Cienna”, “Lumen”, “Neterra”, “China Telecom Global”, “China Mobile Inter­national”, “Vodafone Carrier Services”, “Turkcell Superonline”, “Vodafone” “Turkey”, “Batelco”, “STC” və digər iri beynəlxalq şirkətlərlə danışıqlar aparı­lıb. Layihə üzrə müxtəlif telekommuni­kasiya operatorları və təchizatçıları ilə əməkdaşlıq modelləri razılaşdırılıb və anlaşma memorandumlarının imzalan­ması nəzərdə tutulub.

Avropa ilə Asiya arasında Azərbay­can vasitəsilə formalaşan “Rəqəmsal İpək yolu” regionda rəqəmsallaşmanın və bağlantı xidmətlərinin inkişafına mü­hüm töhfə verəcək. Qlobal tədbirlərdə layihənin təqdimatı, faydalı müzakirələr və əldə olunan razılaşmalar beynəlxalq tərəfdaşların ciddi marağını göstərib. Ölkənin enerji və nəqliyyat mərkəzləri statuslarına əlavə olaraq, layihə Azər­baycanın regionda rəqəmsal mərkəzə çevrilməsinə də töhfə verəcək.

“Rəqəmsal İpək yolu” layihəsi 2020-ci ildə ABŞ-da “Qlobal Strateji İnfrastruktur Liderlik Forumu”nda Asi­yada beş ən yaxşı strateji infrastruktur layihələrindən biri kimi qiymətləndirilib.

“NEQSOL Holding”in tərkibində olan “AzerTelecom” Azərbaycanın apa­rıcı topdansatış telekommunikasiya operatorudur və ölkəni beynəlxalq in­ternet şəbəkəsi ilə bağlayır. “NEQSOL Holding” beynəlxalq şirkətlər qrupu səkkiz ölkədə enerji, telekommunika­siya, yüksək texnologiyalar və tikinti sahələrində fəaliyyət göstərir.

Vaqif BAYRAMOV
XQ