Prezident İlham Əliyevlə Neft İxrac edən Ölkələr Təşkilatının (OPEC) Baş katibi Haysam Əl-Qaysı arasında keçirilən görüşdə Azərbaycanla OPEC+ ölkələri arasında uğurlu əməkdaşlığın həyata keçirildiyi, respublikamızın adıçəkilən formatla uğurlu əlaqələr qurduğu vurğulanıb. Eyni zamanda, hazırda qlobal neft bazarında OPEC+ çərçivəsində fəaliyyətə toxunulub, indiyədək bu bazarda sabitliyin əldə edilməsinin məhz bu formatda reallaşdırılan layihələr nəticəsində mümkün olduğu diqqətə çatdırılıb. 

Görüşdə bütün bunlarla bərabər, ha­zırda “fossil” yanacaqlar sahəsində möv­cud olan məsələlər, həmçinin gələcəkdə bu sahəyə investisiyaların ayrılmasının zəruriliyi barədə ətraflı danışılıb. Bu fikirlə bağlı qeyd edək ki, Azərbaycan hazırda dünyada təkcə ənənəvi deyil, alternativ enerji imkanları ilə də tanınır. Respubli­kamız təhlükəsiz enerji təchizatına olan tələbatın ödənilməsinə yardım etmək­dədir. Bura isə Cənub Qaz Dəhlizi daxil olmaqla, Orta Dəhlizin inkişafı və enerji çevikliyini gücləndirən enerjinin şaxələn­dirilməsinin artırılması daxildir. 

Söhbət zamanı dünyada “yaşıl ener­ji” sahəsində əldə edilən uğurlarla yana­şı, ənənəvi yanacağın oynadığı vacib rol da xatırladılıb. Ənənəvi enerji sahəsində ətraf mühitə zərərin azaldılması baxımın­dan yeni texnologiyaların tətbiqinin xüsu­si əhəmiyyət daşıdığı bildirilib.

Bu məqamda onu da deyək ki, OPEC-in baş katibi respublikamıza səfəri çərçi­vəsində energetika naziri Pərviz Şah­bazovla da görüşüb. Görüşdə OPEC ilə Azərbaycanın “Əməkdaşlıq Bəyannamə­si” çərçivəsində əməkdaşlığı, ölkəmizin qlobal neft bazarının tənzimlənməsində iştirakı, həmçinin tələb-təklif dinamikası ilə bağlı hazırkı vəziyyət və inkişaf ten­densiyaları ilə bağlı məsələlər müzakirə edilib.

Xatırladaq ki, OPEC üzv və qeyri-üzv ölkələrin nazirlərinin Vyanada keçirilən 35-ci iclasında “Əməkdaşlıq Bəyannamə­si” ölkələrinin 2024-cü il üçün gündəlik ümumi xam neft hasilatının səviyyəsini tənzimləyən qərar qəbul olunub. Razılaş­maya uyğun olaraq gələn il gündəlik xam neft hasilatı OPEC+ üzrə 40,46 milyon barel, Azərbaycan üçün 551 min barel həcmində müəyyənləşdirilib. 

Görüşdə OPEC+ formatı təşəbbüsü­nün irəli sürülməsi və həyata keçirilmə­sində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliye­vin tarixi rolu yüksək qiymətləndirilib. Baş katib Haysam Əl-Qaysı deyib: “Prezident İlham Əliyevin enerji təhlükəsizliyi, neft-qaz sənayesinin inkişafı, investisiyalar haqqında çox aydın baxışları birgə fəa­liyyətimiz üçün yeni imkanlar açır. Azər­baycanla eyni mövqeyi bölüşməyimizdən məmnunuq”.

Bildirilib ki, OPEC+ çərçivəsində əməkdaşlığın məqsədi iqtisadi inkişaf üçün dünyanı lazım olan enerji ilə təmin etməkdir. Bu isə bütün enerji növlərindən istifadə ilə mümkün ola bilər.

Görüşdə vurğulanıb ki, karbon emis­siyalarının azaldılması ilə neft-qaz sekto­runun inkişafı dayanıqlı enerji təhlükəsiz­liyi üçün vacibdir. Bu yanaşma əsasında Azərbaycan, OPEC, digər ölkə və təşki­latların iştirakı ilə daha geniş platformada əməkdaşlığa ehtiyac var və neft baza­rının sabitləşdirilməsi ilə bağlı səylər bu istiqamətdə də inkişaf etdirilməlidir. 

Söhbət zamanı Azərbaycanın OPEC Katibliyi ilə əlaqələrinin dərinləşdirilməsi, OPEC+ formatında əməkdaşlığın təş­kilata üzv ölkələrlə Azərbaycanın “yaşıl enerji” sahəsində tərəfdaşlığına verdiyi töhfələrdən də bəhs edilib.

Burada onu da vurğulaya bilərik ki, ölkəmiz OPEC-ə üzv olmasa da, OPEC+ formatında bu təşkilatla sıx əlaqələri var. Əməkdaşlıqda əsas məqsəd isə dünya neft bazarında tələb və təklifin uzlaşması­na nail olmaqdır. Respublikamız bu baza­rın əsas iştirakçılarından biri kimi qlobal səviyyədə nəzərə çarpan proseslərə mü­daxilə edir, neftin qiymətinə təsir göstərən amillərin aradan qaldırılması, tələb-təklif balansının bərpasına yönəlmiş tədbirlərin görülməsi üçün beynəlxalq enerji dialoq­larında fəallıq göstərir. 

Yeri gəlmişkən, OPEC neft ixrac edən ölkələr tərəfindən neftin qiymətinin tənzimlənməsi məqsədi ilə 1960-cı ildə Bağdadda keçirilən konfransda yaradılıb. Əvvəlcə İran, İraq, Küveyt, Səudiyyə Ərə­bistanı və Venesuela təşkilata daxil olub. Bu 5 ölkəyə sonradan Qətər, İndoneziya, Liviya, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Əlcəza­ir, Nigeriya, Ekvador, Qabon, Anqola və Ekvatorial Qvineya da qoşulub.

Təşkilatın qərargahı 1965-ci ildən Avstriyanın paytaxtı Vyana şəhərində yerləşir. Hazırda OPEC-in 13 üzvü var. Qeyri-OPEC ölkələri (Azərbaycan, Bəh­reyn, Bruney, Qazaxıstan, Malayziya, Meksika, Oman, Rusiya, Sudan, Cənubi Sudan) təşkilatla OPEC+ formatında sıx əməkdaşlıq edir. OPEC+ əməkdaşlığının əsas məqsədi dünya neft bazarında tələb və təklifin uzlaşmasına nail olmaqdır.

Azərbaycanın OPEC-lə əməkdaşlığı təşkilatın iclaslarında müşahidəçi statu­sunda iştirakı ilə aktivləşib. Dünya enerji bazarında neftin qiymətinin tənzimlən­məsi məqsədilə 2016-cı il aprelin 17-də Qətərin paytaxtı Dohada OPEC-ə üzv və qeyri-OPEC neft hasil edən ölkələrin təm­silçilərinin toplantısı olub. Doha sammitin­də neft ixrac edən ölkələrin OPEC təşki­latının əksər üzvləri, habelə Azərbaycan və Rusiyanın nümayəndələri də iştirak ediblər. 

Respublikamızın OPEC+ ilə əmək­daşlığı qarşılıqlı fayda üzərində qurulub. Azərbaycan bu qurumla əlaqələrə baş­ladığı ilk gündən etibarən mövcud plat­forma çərçivəsində razılaşmanın ən fəal üzvlərindən biri kimi tanınıb. Ölkəmiz bü­tün iclas və görüşlərdə yaxından iştirak edib. 

OPEC+un hasilatın tənzimlənməsi ilə əlaqədar qərarlar da ölkəmiz tərəfindən yüksək səviyyədə icra olunur. Belə ki, adıçəkilən qurum tənzimləmə proseslə­rinə başlayandan sonra bazarda doğru­dan da neftin qiymətləri 15–20 dollardan 100–120 dollara qədər qalxıb, hazırda isə 70–80 dollar intervalında saxlanılması nəzərdə tutulub. Ümumiyyətlə, Azərbay­can OPEC+ ölkələri arasında mühüm neft ixracatçısı kimi bu təşkilatın bütün qərar­larını daim dəstəkləyib.

Samir HEYDƏROV,
iqtisadçı-ekspert

OPEK+ formatı 2016-cı ildə bir çox neft ixrac edən ölkənin neft bazarında qiymtlərin sabitliyini reallaşdırmaq üçün əldə olunan razılıq əsasında hə­yata keçirilən əməkdaşlıqdır. 2020-ci ilin aprel ayına olan məlumata əsasən, OPEK+ formatına 10 ölkə–Azərbay­can, Bəhreyn, Bruney, Qazaxstan, Malaziya, Meksika, Oman, Rusiya, Sudan, Cənubi Sudan daxildir. 

Respublikamız bu qeyri- rəsmi for­matda Rusiya, Qazaxstan, Meksika kimi nəhəng neft ixrac edən ölkələrlə eyni sırada əməkdaşlıq edir. Dünya enerji bazarında qiymət sabitliyinin tə­min edilməsində bu təşkilatın həlledici rolu var.

Ötən il sentyabrın 5-də OPEC+ iclasında neft hasilatının sutkalıq 2 milyon barrel ixtisarı qərarı qəbul edildi ki, bu da neft bazarında neftin qiymətinin kəskin aşağı düşməsinin qarşısını almaq məqsədi daşıyırdı. Bu razılaşmanın 2023-cü ilin dekabrına kimi uzadılması planlaşdrılırdı. Lakin 2022-ci ilin iyul ayında ABŞ prezidenti C.Bayden Yaxın Şərqə turnesi çər­çivəsində dünya neft hasilatının lider ölkəsi olan Səudiyyə Ərəbistanın neft hasilatını artırmasına ümid etsə də, bunun əksi baş verdi. OPEK ölkələri tərəfindən hasilat ixtisar olundu. Cari ilin aprel ayında isə OPEK+ yenidən hasilatın sutkalıq 1,65 milyon barrel ixtisarı haqqında qərar qəbul etdi. 

Onu da qeyd edim ki, 2022-ci ildən başlayaraq Ukrayna –Rusiya mühari­bəsi neftin qiymətinin yüksəlməsində əsas drayver rolu oynayır. Dünya neft hasilatının yarısından çoxuna nəzarət edən OPEK təşkilatı da hasilatı ixtisar etməklə qiymətlərin yüksəlməsinə rə­vac verə bilir. Bütün bu qərarlar təbii ki ABŞ-ın maraqlarına cavab vermir və buna görə Səudiyyə Ərəbistanı, hətta sanksiya tətbiqi ilə hədələnir. Çünki hasilatın ixtisarı neftin qiymətini yük­səltməklə Qərb ölkələrində inflyasiya kimi ciddi problemlərə yol açır.

Vaqif BAYRAMOV, “Xalq qəzeti”