Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan mayın 28-də Ankarada seçkilərdə qələbə münasibətilə çıxışında qardaş ölkənin qaz qovşağı layihəsini həyata keçirməkdə qərarlı olduğunu, bu şəbəkənin ilin sonunadək gerçəkləşdiriləcəyini bildirib. 

Xatırladaq ki, ötən il oktyabr ayının 12-14-də Moskvada keçirilən “Rusiya Enerji Həftəsi: 2022” Beynəlxalq Forumunda Rusiya Prezidenti Vladimir Putin Türkiyə­də Avropaya nəql edilən qazın qiyməti­nin müəyyənləşdirilməsi üçün müvafiq mərkəzlərə alternativ ola biləcək yeni qaz qovşağının yaradılması təşəbbüsü ilə çıxış edib. Bunun üçün digər məsələlərlə yana­şı, Rusiya Federasiyasından Türkiyəyə əlavə qaz kəmərləri çəkməyin lazım gəldi­yini və artıq hər iki ölkənin birinci şəxsləri­nin bu ideyanı bəyəndikləri bildirilib. 

Bu məsələ ilə bağlı “Qazprom” ASC-nin Direktorlar Şurasının sədri Viktor Zubkov da həmin il oktyabrın 27-28-də Bakıda ke­çirilən Avrasiya İqtisadi Forumu çərçivəsin­də jurnalistlərə açıqlamasında Türkiyədəki qaz habının hamıya, o cümlədən Azərbay­cana da sərfəli olduğunu diqqətə çatdırıb. Viktor Zubkov, eyni zamanda, bu layihənin, sadəcə, böyük əhəmiyyətini dərk etməyin və bu məsələ ilə ciddi məşğul olmağın vax­tı çatdığını xatırladaraq Türkiyənin də bu istiqamətdə həyata keçiriləcək tədbirlərə müsbət münasibətini vurğulayıb. 

Yeri gəlmişkən, o zaman Azərbayca­nın Energetika Nazirliyi tərəfindən yayı­lan məlumatda bildirilirdi ki, əgər bu cür tədarüklər ölkədə fəaliyyət göstərən xarici şirkətlər üçün faydalı olarsa, respublika öz qazını planlaşdırılan qovşağa çatdırmağa hazırdır. Məlumatda, həmçinin qeyd edilir­di ki, ölkəmizdə “mavi yanacaq” hasilatının əsas payı dövlət şirkəti olan SOCAR-ın deyil, “Şahdəniz” beynəlxalq konsorsiu­munun üzərinə düşür. 

Energetika Nazirliyinin açıqlamasın­da daha sonra deyilirdi: “Bu, Azərbay­can üçün yeni təşəbbüsdür və diqqətdə saxlanılır. Respublikamızda qaz əsasən beynəlxalq konsorsium tərəfindən hasil edilir və SOCAR da bu prosesdə iştirak edir. Lakin bu, BP, LUKOIL və İran şirkət­lərinin daxil olduğu bir konsorsiumdur və onlar üçün ən vacibi bu layihənin iqtisadi əsaslandırılmasıdır. Bundan mənfəət əldə ediləcəyi sübuta yetirilərsə, tərəflərin la­yihəyə müsbət münasibəti də heç bir şü­bhə doğurmur”. 

Bu məqamda qeyd edək ki, Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan parla­mentdə çıxışı zamanı qardaş ölkədə qaz habının yaradılması məsələsində Rusiya lideri ilə razılığa gəlindiyini xatırladaraq Avropa ölkələri tərəfindən aktiv şəkildə qaz almaq yolları axtarıldığını, Türkiyənin isə belə bir probleminin olmadığını diqqətə çatdırmışdı. “Türkiyədə Rusiya qazı üçün hab yaradacağıq. Putinin özü də bildirib ki, Avropa Türkiyə vasitəsilə qaz ala bilər”, – deyə qardaş ölkənin Cümhurbaşqanı vur­ğulamışdı. 

Aparılan hesablamalara görə, 2027-ci ilədək Türkiyədə yaradılan qaz habı hesa­bına Avropaya ildə 35,75 milyard kubmetr “mavi yanacağ”ın ötürüləcəyi gözlənilir. Bu gün Türkiyəyə Qara dənizin dibindən “Türk axını” xəttinin iki borusu ilə qaz nəqli həyata keçirilir. Adıçəkilən kəmər Türkiyə ərazisindən tranzitlə bu ölkəyə, eləcə də Cənubi və Cənub-Şərqi Avropa ölkələrinə qaz nəqli üçün nəzərdə tutulub. Magistral kəmər hər biri 15,75 milyard kubmetrə qə­dər qaz nəql etmək gücündə olan iki xət­dən ibarətdir. Bundan əlavə, “Mavi axın” xətti ilə 16 milyard kubmetr qaz nəql et­mək mümkündür. 

Beləliklə, adıçəkilən iki kəmərlə ildə 47,1 milyard kubmetr Rusiya qazının ötü­rülməsi realdır. Ötən il bu həcmin yalnız 33,2 milyard kubmetri gerçəkləşib. Proq­nozlaşdırılmaya əsasən, əgər Türkiyə və Avropa dövlətlərindən tələbat nəzərə alı­narsa, ildə Rusiya bu xətlərlə Türkiyəyə əlavə olaraq 12,9 milyard kubmetr qaz ötürə bilər. Bununla yanaşı, Türkiyənin hazırda Tengiz-Ankara boru xətti ilə İran­dan ildə 10 milyard kubmetr qaz almaq imkanı var. Cənub Qaz Dəhlizi ilə Azər­baycandan ildə 25 milyard kubmetr qaz daxil olması da nəzərdə tutulur. 

Yeri gəlmişkən, ötən həftə Bakıda ke­çirilən Enerji Forumunda çıxış edən “Tür­kiyə Petrolları Anonim Ortaqlığı” şirkə­tinin prezidenti və baş icraçı direktoru Melih Xan Bilgin bildirib ki, dünya enerji bazarında təbii qazın hələ orta və uzun müddətdə istifadəsi labüd olacaq. Bu enerji resursunun bərpaolunan enerjiyə tam keçid üçün vacib elementlərdən biri olaraq qaldığını vurğulayan şirkət rəhbə­ri, həmçinin deyib ki, tam keçidin təmin edilməsi üçün hökumətlərin və şirkətlərin birgə koordinə edilmiş fəaliyyəti, “ağıllı” texnologiyaların tətbiqi və əlavə investi­siyalar vacibdir.

M. Bilgin bildirib ki, Türkiyənin Qara dənizdə aşkar etdiyi yataqlardan hasil edilən təbii qaz daxili istehlakda idxal qazının payının azalmasına səbəb ola­caq. “Bu gün Türkiyənin təbii qaza olan tələbatının 99 faizi idxal hesabına qarşı­lanır. Biz buradan hasil edilən təbii qazı ölkənin daxili tələbatının ödənilməsinə yönəldəcəyik. Amma bununla belə bu yataqlardan hasil edilən təbii qazı Avropa ölkələrinə ixrac etməyi də nəzərdə tutu­ruq”,–deyə Melih Xan Bilgin əlavə edib. 

Mirbağır YAQUBZADƏ, “Xalq qəzeti”