Almaniya Azərbaycanın Avropada mühüm əhəmiyyət daşıyan siyasi-iqtisadi tərəfdaşlarından biridir. Respublikamız bu ölkə ilə əlaqələrin inkişafına daim mühüm önəm verir. Prezident İlham Əliyevin martın 13-14-də Almaniyaya işgüzar səfəri də iki ölkə arasında münasibətlərin daha da gücləndirilməsi və əməkdaşlığın genişləndirilməsi baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir. 

Xatırladaq ki, Almaniya Azərbayca­nı Cənubi Qafqazda vacib tərəfdaş kimi qəbul edir, respublikamızın regionda lider mövqeyini, həmçinin beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədləri daxilində suverenliyini və ərazi bütövlüyünü tam dəstəkləyir. Eyni zamanda, bu ölkə Azər­baycanın Avropanın enerji təhlükəsizli­yinin təmin olunmasında mühüm rolunu təqdir edir.

Dövlətimizin başçısının Almaniyaya işgüzar səfəri Azərbaycan–Almaniya eti­barlı tərəfdaşlığının hərtərəfli və yüksələn xətlə inkişafının əyani göstəricisidir. Bu səfərin bütün sahələr üzrə əməkdaşlığın daha yüksək səviyyəyə qaldırılmasına önəmli təkan verəcəyi, gələcək inkişaf üçün böyük perspektivlər açacağı da şüb-həsizdir. 

Azərbaycan müstəqil ölkə olaraq son iyirmi il ərzində bir sıra sahələrdə əldə et­diyi yüksək göstəricilər, o cümlədən ener­ji sektorunun davamlı inkişafı sayəsində sürətli iqtisadi artıma nail olub. Hazırda isə iqtisadiyyatın daha çox şaxələndiril­məsi qarşıya mühüm vəzifə kimi qoyu­lub. Qısa zaman ərzində həmin məqsəd­lə bağlı müsbət nəticələr əldə olunub. ÜDM-in tərkibinin əksər hissəsi qeyri-enerji sektorunun payı hesabına formala­şıb. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev martın 13-də Berlində Almaniyanın apa­rıcı şirkətlərinin rəhbərləri ilə görüşündə bu istiqamətdə əldə edilən uğurlardan danışarkən deyib: “Son 20 ildə iqtisadiy­yatımız üç dəfədən çox artıb. Düşünürəm ki, bu, dünya rekordu hesab oluna bilər. Eyni zamanda, birbaşa xarici borcun azalması strategiyasına əsaslanaraq, biz xarici borcumuzu azaltmışıq və 2023-cü il yanvarın 1-nə olan məlumata görə, bu, ÜDM-in 10 faizindən aşağı olub...”. 

Adıçəkilən görüşdə qeyd edilən məsələ–xarici borcun azaldılması hələ bir neçə il bundan əvvəl dövlət başçısı tərəfindən hökumətin qarşısında önəmli vəzifə kimi qoyulmuşdu. Bununla bağlı müvafiq strukturlara konkret tapşırıqlar verilmişdi və qısa müddətdə həmin iş uğurla yerinə yetirilmişdi. Ona görə də ölkəmizin borclanma strategiyasına yeni­dən başlanılması qərara alınmışdı. 

Hazırda Azərbaycan hökuməti həmin məqsədlə Dünya Bankı, Avropa Yeni­dənqurma və İnkişaf Bankı və bir neçə digər beynəlxalq maliyyə institutları ilə ilkin məsləhətləşmələrə başlayıb. Danı­şıqlar əvvəlki kimi infrastruktur layihələri, yol tikintisi, dəmir yolu və digər layihələ­rin maliyyələşməsinə deyil, bu yaxınlarda qəbul edilən 2030-cu il strategiyasında nəzərdə tutulan strateji hədəflərin ger­çəkləşdirilməsinə yönəldilib. Bu məqsəd­lə beynəlxalq maliyyə qurumlarından ümumilikdə 40-50 milyard ABŞ dolları məbləğində borc almaq nəzərdə tutulub. Başqa sözlə, Azərbaycanın əsasən, tex­noloji keçidlə əlaqəli məsələlərlə bağlı borc almağı davam etdirəcəyi, gələcək iqtisadi layihələri isə daxili ehtiyatlar he­sabına reallaşdırmağı qərara alınıb. 

Prezident İlham Əliyev Almaniyanın aparıcı şirkətlərinin rəhbərləri ilə keçirilən müzakirələrdə ölkəmizin enerji strate­giyası barədə də ətraflı məlumat verib. Dövlətimizin başçısı bu zaman, ilk növ­bədə, Azərbaycanın Avropanın enerji təhlükəsizliyində oynadığı mühüm rola toxunaraq respublikamızın dost dövlətlə­rin neft, neft-kimya məhsulları ilə təchi­zatını diqqətdə saxladığını bildirib, həm­çinin bəzi ölkələrə elektrik enerjisi və təbii qazın ötürülməsinə də artıq başladığını qeyd edib. 

Yeri gəlmişkən, hazırda Avropada yeni mənbələrdən təbii qaza olan tələ­batın artması ilə əlaqədar Azərbaycan­da kəmər imkanlarının genişləndirilməsi nəzərdə tutulur. Bu fikri konkretləşdirib deyə bilərik ki, ölkəmiz tərəfindən 16 mil­yard kubmetr tutumu olan TANAP-ın 32 milyard kubmetrədək, 10 milyard kub-metr tutuma malik TAP-ın isə 20 milyard kubmetrədək genişləndirilməsi planlaşdı­rılır. Bu isə Avropada Azərbaycanın “mavi yanacağ”a olan tələbatının yüksəlməsi, Rusiya–Ukrayna müharibəsi başlayan­dan sonra respublikamızda mövcud qaz təchizatının artırılması məqsədi daşıyan 10-dan çox müraciət ünvanlanması ilə əlaqələndirilir. Bir sözlə, 3500 kilometr uzunluğu olan, 3 kəmər sistemini birləş­dirən, 2021-ci il yanvarın 1-də isə istis­mara verilən kəmərin genişləndirilməsinə prioritet istiqamətlərdən biri olaraq yana­şılması Azərbaycanın Avropanın enerji təhlükəsizliyində oynadığı mühüm rolun bariz ifadəsi kimi dəyərləndirilir. 

Belə bir məqamda onu da deyək ki, Azərbaycanın Xəzər dənizində ən böyük ticarət donanması, 50-dən çox gəmisi var. Bakı gəmiqayırma zavodu isə ildə 6 gəmi istehsal etmək gücündədir və bu cür şəraitdə artan neft həcmləri, o cüm­lədən Mərkəzi Asiya, həmçinin Çindən gözlənilən quru yük daşımaları üçün kifayət etmir. Çin, Qırğızıstan və Özbə­kistan ərazisindən Xəzər dənizinə qədər dəmir yolunun tikintisi layihəsi də yekun­laşandan sonra vəziyyət bir qədər də ağırlaşacaq. Başqa sözlə, Azərbaycan ərazisindən potensial daşıma həcmləri ciddi artacaq. 

Ona görə də hazırda bu şərait ölkə­mizi ciddi düşündürür və Azərbaycan mövcud sahəyə investisiya yatırmaqla perspektivdə yükdaşımalarda üzləşilə biləcək problemin aradan qaldırılmasını diqqətdə saxlayır. 

Emin BAĞIROV,

Elm və Təhsil Nazirliyi Riyaziyyat və Mexanika İnstitutunun böyük elmi işçisi, mexanika üzrə fəlsəfə doktoru 

– Prezident İlham Əliyevin müza­kirələrdə toxunduğu məsələlər əsasən yeni çağırışlarla bağlıdır. Bunlardan biri, məsələn, tranzit yükdaşıma potensialı­nın daha da artırılmasıdır. Bax, bu sə­bəbdən də indi Mərkəzi Asiyadan Azər­baycana doğru uzanan marşrutla artan yükdaşıma tələbinin ödənilməsi qarşıda mühüm vəzifə kimi durur. Bunun üçün çox iş görülməlidir. 

Yeri gəlmişkən, diqqəti mühüm bir məqama yönəltmək istərdim. Belə ki, hazırda Azərbaycan məhdud imkanları olan Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun, onun Gürcüstan hissəsinin genişlən­məsinə investisiya yatırır. Gələn il bu investisiya layihəsinin tamamlanacağı planlaşdırılır. Həmin vaxtdan sonra yük­daşımanın bir milyon tondan beş milyon tonadək artacağı gözlənilir.

Onu da xatırladım ki, Azərbaycanın bu layihəyə əlavə investisiyasının 120 milyon ABŞ dollarından çox olacağı proqnozlaşdırılır. 

Bu məsələdə digər bir məqam isə odur ki, tranzit üzərində yerləşən dar keçidlərin də genişləndirilməsi prioritet istiqamətdir. Məsələn, Bakı Dəniz Ti­carət Limanının 15 milyon tondan 25 milyon tona və 1 milyon TEU-dək geniş­lənməsi layihəsi bunun bariz ifadəsidir. Yeri gəlmişkən, hazırda texniki əsaslan­dırma tamamlanma mərhələsindədir. 

Yükdaşımalarda həll ediləcəyinə zərurət duyulan problemlərdən biri də gömrük idarəçiliyinin inteqrasiyasıdır. Bu baxımdan Ümumdünya Gömrük Təşkilatının Mərkəzi Asiya, Azərbay­can, Gürcüstan və Türkiyə arasında koordinasiyaya, bu marşrutun inteqrasi­yasına necə kömək edəcəyi gündəlikdə duran mühüm məsələlərdən biridir. Bu­rada tariflərə yekdil yanaşmanın olması da diqqətdə saxlanılır. Bu, o deməkdir ki, yükdaşımada tranzit keçən ölkələrdə tarif eyni həcmdə olmalıdır. Eyni zaman­da, bu məsələdə şəffaflıq, mükəmməl idarəetmə və idarəçilik də yükdaşıma­nın səmərəliliyini şərtləndirən önəmli amillərdir. 

Belə bir məqamda digər bir nəq­liyyat infrastrukturuna – Şimal-Cənub dəhlizinə xüsusi diqqət yetirilməsi onun Azərbaycanın ərazisindən keçməsi ilə əlaqədardır. Belə ki, Azərbaycan yük­ləri təkcə Şərqdən Qərbə deyil, həm də Şimaldan Qərbə, həmçinin Cənub­dan Qərbə ixrac və ya tranzit edir. Bu şəraitdə isə respublikamızın dəmir yolu infrastrukturuna, dəniz limanına və ma­gistral yola təzyiq artır. Deməli, sadala­nan infrstrukturların artan yüklərin həc­minə uyğunlaşdırılması üçün müəyyən layihələrin gerçəkləşdirilməsi zəruridir. 

Xatırladım ki, Azərbaycanın şaxələndirilmiş dəmir yolu sistemi var. Lakin bu infrastrukturda da müəyyən həyata keçirilməli tədbirlərə zərurət duyulur. Məsələn, qatarlarımızın sürə­tini artırmaq üçün dəmir yolları təkmil­ləşdirilir. Bu, tranzit müddətini daha da qısaltmaq məqsədi daşıyır.

Vaqif BAYRAMOV, “Xalq qəzeti”