Rusiya-Ukrayna müharibəsi hansı tərəfin qələbəsi ilə başa çatacaq? Son il yarımda bu mövzuda saysız-hesabsız ehtimallar, fikir və mülahizələr səsləndirilib. Ümumi rəy belədir ki, Rusiya hərbi və canlı qüvvə baxımından daha güclüdürsə, Ukrayna əsgəri daha motivasiyalıdır. 

Hər bir müharibənin taleyi döyüş meydanlarında həll olunsa da, son sözü, əlbəttə, siyasətçilər və diplomatlar deyir­lər. Reallıq budur ki, böyük güclər Rusi­ya–Ukrayna müharibəsinin bitməsi üçün real addımlar atmağa başlayıblar. Bu­nunla da sülh danışıqlarına faktiki olaraq start verilib. 

Dünən Səudiyyə Ərəbistanının Ciddə şəhərində otuz ölkənin iştirakı ilə başla­nan məsləhətləşmələr Rusiya–Ukrayna münaqişəsinin tarixində yeni mərhələnin başlandığına dəlalət edir. Ən qəribə və maraqlı cəhət budur ki, həmin danışıqla­ra Rusiya, Ukrayna rəsmiləri dəvət edil­məyiblər. 

Bu məqamda Ukraynada son sutka ərzində ağır döyüşlərin xronologiyasına nəzər yetirək. Dünən cəbhənin bütün tə­mas xətti boyunca atışmalar davam edib. Ukrayna Silahlı Qüvvələri (SQ) Baş Qə­rargahının operativ məlumatında deyilir ki, son 24 saatda 40-a yaxın döyüş qarşı­durması qeydə alınıb. 

Dünən ruslar tərəfindən Ukraynaya 57 hava zərbəsi endirilib, çoxsaylı reaktiv yaylım atəşi sistemlərindən 29 atəş açı­lıb. Ukraynanın hava hücumundan mü­dafiə qüvvələri rəqibin 15 dronunu zərər­sizləşdirib. Lakin ölkənin bütün ərazisinə raket və hava zərbələri təhlükəsi qalır.

UNİAN agentliyi xəbər verir ki, Rusi­ya qoşunları ağır artilleriyadan istifadə edərək Nevsk, Biloqorivka, Verxnokam­yansk, Spirna, Torsk yaşayış məntəqələ­rinə zərbələr endiriblər. Donetsk vilayəti­nin şərqində yerləşən Baxmutda isə ağır döyüşlər səngimək bilmir.

Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Baş Qə­rargahın məlumatına görə, ruslar Marins­ki şəhərinə də hücum ediblər. Zaporoj­yedə isə 20-dən çox yaşayış məntəqəsi vurulub. Ukrayna Müdafiə Qüvvələri, öz növbəsində Melitopol və Berdyansk is­tiqamətlərində hücum əməliyyatını da­vam etdiriblər.

Göründüyü kimi, 2022-ci il fevralın 24-də başlayan və artıq 18 aydır davam edən Rusiya–Ukrayna müharibəsi tərəf­lərin heç birinin aşkar üstünlüyünün ol­madığı, ağır, üzücü bir dövrə daxil olub. 

Bu arada məlum olub ki, Rusiya hö­kuməti 2023-cü il üçün hədəf müdafiə xərclərini iki dəfə artırır. “Reuters” agent­liyinin məlumatına görə, 2023-cü ilin ilk altı ayında Rusiyanın müdafiə xərcləri 5,59 trilyon rubl təşkil edib ki, bu da əv­vəlcədən planlaşdırılandan 37,3 faiz çox­dur. 

Ukraynanı isə Qərbdəki müttəfiqləri dəstəkləməkdə davam edirlər. Məsələn, bu günlərdə Almaniya Ukraynaya yeni hərbi texnika tədarük edib. Müvafiq sənəd Bundestaqın saytında yerləşdiri­lib.

Siyahıya əsasən, Ukraynaya son bir həftə ərzində iki minatəmizləmə tankı təhvil verilib. “T-72” tankları üçün 11 mina əleyhinə avadanlıq gətirilib. Almaniya Danimarka və Norveçdən Ukraynaya iki "Zuzana 2" özüyeriyən haubitsasının təh­vil verildiyini təsdiqləyib.

Yenidən sülh danışıqları mövzusuna qayıdaq. Dünən Səudiyyə Ərəbistanının Ciddə şəhərində Ukrayna ilə məsləhət­ləşmələr başlayıb. İki gün davam edəcək müzakirələrdə 30 ölkənin nümayəndələri iştirak edir. 

Toplantı təhlükəsizlik üzrə müşavirlər səviyyəsində keçirilir. Məsləhətləşmələrə Braziliya, Böyük Britaniya, Zambiya, Çin, Misir, Aİ, Hindistan, İndoneziya, Meksika, Polşa, ABŞ, Çili, Cənubi Koreya, Cənubi Afrika Respublikası və digər dövlətlər­dən rəsmi şəxslər qatılıb. Çini Avrasiya məsələləri üzrə xüsusi nümayəndə Li Hui təmsil edir.

Görüşün məqsədi siyasi və diploma­tik səylərlə böhranın həlli yollarına dair beynəlxalq səviyyədə fikir mübadiləsi və koordinasiya vasitəsilə dialoq və əmək­daşlığı gücləndirməkdir. 

Bakı Dövlət Universitetinin “Xarici ölkələrin iqtisadi-siyasi coğrafiyası və turizm kafedrasının professoru Aydın İbrahimov bildirdi ki, Ciddə danışıqları Rusiya–Ukrayna müharibəsinin danışıq­lar yolu ilə bitməsi üçün növbəti addım­dır. Münaqişənin ilk aylarında Türkiyənin təşəbbüsü ilə İstanbulda müzakirələr olmuşdu. Sonra Çin tərəflər arasında vasitəçilik etmək təşəbbüsündə bulun­du. Bu təşəbbüslər o zaman real nəticə vermədi.

Professor A.İbrahimov hesab edir ki, Ciddə danışıqlarından ciddi nəticə göz­ləməyə əsas yoxdur. Belə ki, buna bən­zər təşəbbüslər bundan sonra da olacaq. Sülh danışıqları uzun çəkən prosesdir. Rusiya və Ukraynanın məqsədləri ta­mam fərqlidir. Vacib olan odur ki, liderlər siyasi iradə və güc tapıb bu münaqişəyə son qoysunlar. 

Atamoğlan MƏMMƏDLİ,

tarix elmləri doktoru, politoloq

– Tarixdə bütün müharibələr gec-tez danışıqlar, müzakirələr yolu ilə başa çatır. Son günlər Ukraynada döyüşlərin dayandırılması ilə bağlı təklif və mülahizələr tez-tez səsləndi­rilir. Fikrimcə, Səudiyyə Ərəbistanın Ciddə şəhərində sülh danışıqlarının başlanması heç də təsadüfi deyil, ta­rixi zərurətdən qaynaqlanır. 

Rusiya-Ukrayna müharibəsinin ilk günlərində çoxları savaşın Ru­siyanın xeyrinə tezliklə bitəcəyini ehtimal edirdilər. Amma, bu, belə olmadı. Belə ki, Ukrayna xalqı fəda­karcasına doğma torpaqlarının mü­dafiəsinə qalxdı. 

Bu müharibə iki yaxın qonşu slavyan xalqları arasında gedir. Bu vaxtadək hər iki tərəfdən on minlər­lə insan həlak olub. Onların arasın­da uşaq, qadın, ahıllar olmaqla, çox sayda dinc sakinlər də var. 

İkinci Dünya müharibəsindən sonra planetimizdə heç vaxt belə bö­yük miqyasda müharibə olmayıb. Bu savaş beynəlxalq iflasa uğradığını sübut edir. Dünya gözümüz önündə çalxalanır. Planetimizə yeni dünya düzəni lazımdır. Hələlik isə böyük güclər proksi müharibələr aparıb rəqiblərini zəiflətməklə məşğuldurlar. 

Ukraynanın yüzlərlə şəhəri, min­lərlə kəndi dağıdılıb. Ölkə əhalisinin az qala üçdə biri qaçqın və köçkün düşüb. Onların böyük bir qismi yaxın və uzaq xarici ölkələrdə məskunla­şıb. Müharibənin nə vaxt bitəcəyi ta­rixi ehtimal etməyə heş kəs cəsarət etmir. 

Müharibələr yeni, daha ağır si­lahların sınağı üçün geniş meydan­dır. Böyük dövlətlər silah satışından böyük gəlirlər əldə edirlər. Ona görə də planetimizin bu və ya digər regi­onlarında ağır münaqişə ocaqlarının “peyda olması” təbiidir. Nisbətən ba­laca xalqları, kiçik dövlətlərin taleyi isə heç kimi düşündürmür. 

Dünyada həqiqətən ədalətli və prinsipial siyasət yürüdən bir döv­lət varsa, o da qardaş Türkiyədir. Məlum olduğu kimi, bu il avqustun 2-də Türkiyə və Rusiya prezidentləri Rəcəb Tayyib Ərdoğan və Vladimir Putin arasında telefon danışığı olub. Türkiyə lideri Ukraynada mühari­bənin dayandırılması üçün gərgin səylər göstərir. Mütərəqqi bəşəriyyət bunu alqışlayır. 

Ümid etmək istərdik ki, planeti­mizdə tezliklə sağlam düşüncə və məntiq qələbə çalacaq və Ukrayna torpağına, nəhayət, sülh və əmin-a­manlıq gələcək.

Məsaim ABDULLAYEV, “Xalq qəzeti”