Ənvər Məmmədov – 100

Ənvər Nazim oğlu Məmmədov haqqında ilk dəfə Azərbaycan Televiziyası yarandığı gündən orada çalışmış Tofiq Axundovdan hələ 1989-cu ildə eşitmişdim: “Bakılı balasıdır. Ancaq Moskvanın bütün televiziya və informasiya mütəxəssisləri hər şeyi onunla məsləhətləşir, ondan öyrənirlər. 10 il qabaq Bakıya gələndə birinci katib Heydər Əliyev onu şəxsən qəbul eləmişdi”.

Tofiq müəllimlə hər söhbət ensik­lopediyanı vərəqləmək kimi idi. Danı­şırdı ki, Ənvər Məmmədov 1923-cü il avqustun 15-də Bakıda anadan olub. Həmin dövrün siyasi prosesləri onun həyatında da çox dərin izlər buraxmış­dı. Atası Nazim Məmmədov repressiya qurbanı olub, ölümündən sonra bəraət qazanıb. Balaca Ənvərin tərbiyəsi ilə ana nənəsi Sofya Andreyevna məşğul olub. Deyirlər ki, onun Lev Tolstoyun həyat yoldaşına qohumluğu çatırdı.

Sonra Azərbaycan “Bilik” Cəmiyyə­tinin sədri Elşad Quliyevin bir xatirəsini eşitmişdim: “ Ənvər Nazimoviç beş dil­də sərbəst danışan jurnalist, diplomat, hüquqşünas və ictimai xadimdir. SSRİ rəhbərliyində onu tanımayan yoxdur. Buna baxmayaraq, SSRİ informasi­ya məkanında, bəlkə də ondan sadə adam yoxdur”. 

Elşad müəllim haradansa oxuduğu bir fakt barədə də iki-üç dəfə danış­mışdı. Deyirdi ki, Stalinqradda məğlub olub əsir düşmüş feldmarşal Paulsun Moskvadan Nürnberq Hərbi Tribunalı­na gətirilməsi zərurəti yarana biləcəyi­ni nəzərə alaraq, sovet nümayəndəliyi əvvəlcədən feldmarşalı təyyarə ilə Al­maniyaya aparmışdı. Onun gizlin yolla Amerika zonasından keçirilməsini Ən­vər Məmmədovla hərbi kəşfiyat idarə­sinin bir zabiti təşkil etmişdi. Bütün bu xidmətlərinə görə Ənvər Məmmədov yeddi orden və onlarca medal ilə təltif olunmuşdu. 

Daha sonra mərhum Aqşin Ba­bayevin bu məzmunlu çox söhbətini eşitmişdim. Aqşin müəllim Ali Sovetin mətbuat xidmətinin rəhbəri olanda biz jurnalistər hansısa tədbirə bir az tez gedir, onun söhbətlərinə qulaq asırdıq. Marağımızı nəzərə alaraq, həvəslə da­nışırdı. Danışırdı ki, mən 70-ci illərin or­talarında Azərbaycan Beynəlxalq radi­osuna rəhbər təyin ediləndən sonra bu radionun fəaliyyətini tamamilə yenidən qurduq. Çünki ölkə rəhbəri Heydər Əli­yevin tələbləri belə idi. Axırda məlum oldu ki, bizim radio verilişlərin həcminə görə Moskva və Daşkənd Beynəlxalq radiolarından sonra üçüncü yerə çıxıb­mış.

Elə ona görə də həmin illərdə SSRİ tarixində ilk dəfə keçirilən Beynəlxalq radioya həsr olunmuş simpoziuma evsahibliyi etməyi Bakıya həvalə et­mişdilər. Bu təvbirdə Moskvanı Ənvər Məmmədov təmsil edirdi. Bolqarıstan­dan, Rumıniyadan, Macarıstandan da qonaqlar gəlmişdilər. Ənvər müəllim sonralar Moskvadakı bəzi söhbətlərin­də Azərbaycan radiosunun fəaliyyətini yüksək qiymətləndirmişdi. 

Bu sətirləri qələmə almaq istəyərkən rusdilli elektron resurslara da baxdım. Mixail Lomonosov adına Moskva Döv­lət Universitetinin nəzdində fəaliyyət göstərən Televiziya Məktəbinin saytın­da Ənvər Məmmədov haqqında veril­miş materialı oxuyanda, sözün həqiqi mənasında, qürur duydum.

“msu.ru” adlı həmin internet resur­sundakı qiymətləndirməyə fikir verin: “Onun , başqa kiminsə qazanmadığı qiymətə layiq görülmək hüququ var idi. Ordudakı xidməti 1941 -42-ci illərin ən dəhşətli vaxtına düşmüşdü. Pencəyinin fərdi göstəricisində yığcam şəkildə ya­zılmışdı “cəbhəçi”. Müharibədən sonra Nürnberq prosesində iştirak etmişdi. Tərcüməçi idi. Ancaq bu, hamısı de­yil. Məhz onun təşəbbüsü ilə qurulmuş xüsusi əməliyyat nəticəsində feldmar­şal Pauls məhkəmə zalına gətirilmiş və Almaniyanın guya Sovet İttifaqına qabaqlayıcı tədbir olaraq hücuma keç­mək versiyasını məhv etmişdir”.

Yaxud, “ria.ru” saytı yazır ki, “Mo­lotovun etirazına baxmayaraq, Ənvər Məmmədov diplomatik xidmətə qəbul olunmuşdu”. Bu sətirləri hazırlayanda daha bir neçə maraqlı məqamla da rastlaşdım. Rast gəldiyim on məqalə­nin səkkizində onu “Televiziyanın əf­sanəsi” adlandırırlar. Həmin məqalələ­rin, demək olar ki, hamısında mənim 25-30 il əvvəl yuxarıda adını çəkdi­yim ziyalılarımızdan eşitdiyim faktlar da vardı. Bu isə o deməkdir ki, Ənvər Məmmədov zirvəsi daim üzdə olmuş və onun yaradıcılığı hamı tərəfindən izlənilmişdir. 

Bir materialda oxuyuruq ki, bu qey­ri-adi istedada malik insanın qabiliyyə­tinə şübhə edənlər olsa da, fakt bütün maneələrin qarşısının alınmasını təmin edib. Məsələn, 1943-cü ildə yaralandı­ğına görə cəbhədən qayıtmış 21 yaşlı Ənvər Məmmədovu Moskvaya SSRİ Xarici işlər xalq komissarlığına çağırır­lar. Xarici işlər xalq komissarı Molotov Ənvəri ona təqdim edənlərə deyir ki, bu tatar balasını Avropaya göndərmə­yin nə mənası var? Sonra həmin gən­cin bir neçə Avropa dilində mükəmməl danışmağını, bacarığını nəzərə alaraq onu Xarici İşlər Xalq Komissarlığında işə götürür, sonra SSRİ-nin İtaliyadakı səfirliyinə attaşe göndərir. 

Bildirilir ki, xeyli müddət diplomatik sahələrdə çalışan Ənvər Məmmədov sonralar “Sovetski Soyuz” jurnalının baş redaktoru olur. Daha bir neçə il ötür, onu Moskva Beynəlxalq radiosu­nun Amerika, Kanada və Latın Ameri­kası redaksiyasının baş redaktoru və­zifəsinə təyin edirlər. Qısa müddətdən sonra həmin radioya rəhbərlik edir. 1962-ci ildə SSRİ Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsinin sədr müavini və­zifəsinə təyin olunur. O, “Mayak” infor­masiya və musiqi radiostansiyası ya­ratmaq ideyasını irəli sürəndə Kremldə bu təklifi müsbət qarşılamırlar. Alek­sandr Yakovlevin dəstəyi ilə bu ideya­nın həyata keçməsinə nail olur. 

1970-ci ildə isə Ənvər Məmmədov SSRİ Dövlət Televiziya və Radio Veri­lişləri Komitəsində televiziya üzrə birin­ci müavini vəsifəsinə irəli çəkilir. Həmin illəri xatırlayan həmkarları yazırlar ki, Ənvər Nazimoviç Mərkəzi Komitənin məsul işçiləri ilə, hətta Siyasi Büronun üzvləri ilə də telefonda çox sərbəst danışır, heç vaxt sıxıntı keçirmirdi. Qü­rurunu gözləyirdi, vüqarını qoruyurdu. O da vurğulanır ki, Valentin Zorin, Vla­dimir Dunayev, Aleksandr Bovin, İqor Fesunenko kimi məşhur jurnalistlər, beynəlxalq miqyasda yaxşı tanınan nüfuzlu siyasi icmalçılar Ənvər Məm­mədovun rəhbərliyi altında işləyirdilər.

Bəli, Azərbaycan xalqının intellek­tual səviyyəsini, istedad və qabiliy­yətini, yaradıcılıq və idarərəetmədəki nailiyyətlərini bütün dünyaya, xü­susən, türkofobiya və Azərbacanofo­biyadan əziyyət çəkən bədxahlarımıza göstərən Kərim Kərimov, Lütfizadə və Ənvər Məmmədov kimi tarixi şəxsiyyət­lərimizin qiymətini zaman verir. Onların yoluna kötük diyirləndirənlər olanda belə, zaman həmin maneələri götürüb kənara atır. Sovet diplomatiyasında və teleməkanında sırf özünəməxsus mövqeyi olan Ənvər Məmmədov 50 milyonluq Azərbaycan xalqının iftixar duyduğu şəxsiyyətlərdən biridir. 

İttifaq MİRZƏBƏYLİ, “Xalq qəzeti”