Əməkdaşımızın səfər təəssüratı

Xocavənd qəhrəmanlığından 26 il ötür

...Mediaturun iştirakçıları olaraq 30 il düşmən əsarətində qalan, Vətən müharibəsində isə ordumuzun uğurlu əks-hücum əməliyyatı nəticəsində işğaldan azad edilən Xocəvəndin Yuxarı Güzlək kəndindəyik. Bizi qarşılayan general-mayor Mayis Bərxudarovla birlikdə kəndin aşağısındakı bulağın başına gəlirik. 7 igid kəşfiyyatçımızın qəhrəmanlıq salnaməsinin son səhifəsi, şəhidlik zirvəsi olmuş yerə toplaşırıq. Son döyüşün şahidi olmuş “gözüyaşlı” bulağın yanındakı lövhədən “boylanan” igidlərin xatirələrini dərin hüzn, böyük ehtiram və hədsiz öyünclə yad edirik. 

Gənc kəşfiyyatçıların savaşdan əvvəl çəkilmiş şəkilləri nələr demir? O vaxt gözlərində donub qalmış gənclik şövqü, üzlərindəki kövrək təbəssüm Vətən savaşı zamanı baxışlarında düşmənə nifrətə, çöhrələrində dəmir niqaba çevriləcəkmiş... O zaman bu fotoların gənc sahibləri döyüşə atılma­yıblar, lakin düşməni əzmək, işğalda olan torpaqları azad etmək arzusu ilə yaşayıblar, hərb elminin sirlərini öyrə­niblər... İndisə bu gənclərin ailə üzvləri, doğmaları, dostları onların vaxtilə çəkil­miş şəkillərindəki gülümsər, arzu dolu çöhrələrinə baxıb, ötənlərdə olmuş gö­rüşlərini, söhbətlərini kövrələ-kövrələ xatırlayırlar…

*** 

I Qarabağ müharibəsini dayandıran atəşkəs haqqında müqavilədən sonra ağır döyüşlərə də ara verilmişdi. Ordu­muz isə xəyanətkar düşmənin təmas xəttindəki hərəkətlərini daim nəzarətdə saxlayır, işğalçının qəfil hücumlarının qarşısını almaq üçün sərvaxtlığını itir­mir, əhəmiyyətli kəşfiyyat tapşırıqları yerinə yetirirdi. 

Bax, belə bir vaxtda, bəlkə də, dün­ya hərb tarixində görünməyən bir ha­disə baş verir: 1997-ci ilin aprel ayın­da 8 xüsusi təyinatlı kəşfiyyatçımız cəbhənin 30-40 kilometr dərinliyinə, düşmənin arxa cəbhəsinə sızıb Xo­cavənddə, Hadrutda olduqca əhəmiy­yətli kəşfiyyat tapşırığını uğurla yerinə yetirir. Bundan sonra geri dönən kəşfiy­yat qrupu gözlənilməz halda düşmənlə üz-üzə gələrək mühasirəyə düşür və başlanılan döyüşdə, əsasən də, gecə saatlarında düşmən mövqelərinə ciddi zərbələr endirir, işğalçını canlı qüvvə və texnika sarıdan ciddi itkiyə məruz qoyur. 

3 gün davam edən qeyri-bərabər mübarizədə qrup üzvü Aqil Əhmədov ağır yaralanır və huşsuz, anlaqsız və­ziyyətdə əsir götürülür. Digər 7 kəşfiy­yatçımız isə mühasirə həlqəsi getdikcə daraldığından, sursat tükəndiyindən erməni quldurlarının xəyalına gətirmə­diyi bir qərar verir: gülləsiz qalmış av­tomatlar mübarizəni davam etdirməyə yaramadığından son qumbara ilə silah qarışıq özlərini partladırlar. 

Beləliklə, leytenantlar Elxan Ağa­yev, Vüqar Yarəhmədov, çavuşlar Anar Rzayev, Dinar Mustafayev, Aq­şin Həsənov, Nizami Ələkbərov və Fariz Cavadovdan ibarət kəşfiyyatçı qrupu düşmənə təslim olmamaları ilə mənəvi qələbə çalaraq qəhrə­manlar kimi əbədiyyətə qovuşurlar. Hərb salnaməmizə, dünya savaş tarixinə daha bir hünər nümunəsi yazılır. Nəyin bahasına olursa-ol­sun, kəşfiyyatçılarımızı əsir almaq istəyən düşmən bu qəhrəmanlığın qarşısında aciz və əliboşda qalır.

Aqil Əhmədov isə əvvəlcə Hadru­ta, oradan isə Xankəndinə gətirilir, öz vətənində “haqq-ədalət” məhkəməsinə çəkilir, barəsində güllələnmə qəra­rı çıxarılır. Ulu öndər Heydər Əliyevin səyi ilə uzun müddətli danışıqlardan sonra Aqil Vətənə qaytarılır. Yeri gəl­mişkən, o, bugünədək ürəyində düş­mən qəlpəsi gəzdirir. İşğalçıya mərdlik, mübarizlik və vətən sevgisi ilə üstün gəlmiş 7 şəhid kəşfiyyatçımızın nəşi isə 6 ay çəkən danışıqlardan sonra geri alınır. Onlar ölümlərindən sonra “Azərbaycan bayrağı” ordeni ilə təltif olunur, ikinci Fəxri xiyabanda torpağa tapşırılırlar.

Ehtiyatda olan polkovnik, “Azər­baycan bayrağı” ordenli, şəhid kəş­fiyyatçıların komandiri və əməliy­yata rəhbərlik etmiş Xətai Baxışov deyir: 

– Qəhrəman kəşfiyyatçılarımızın il mərasimlərində, digər vaxtlarda va­lideynləri və doğmaları ilə birgə Fəxri xiyabanda məzarlarını ziyarət edir, daha sonra əbədiyyətə qovuşduqları Xocavəndin Yuxarı Güzlək kəndində xatirələrinə həsr olunan toplantılara qoşuluram.

Şəhid kəşfiyyatçıların əməliyyat komandiri söhbətinin davamında igid­lərimizin son fəaliyyəti barədə qürurla danışır, onların tapşırığı uğurla yerinə yetirmələrindən, bu barədə komandan­lığa vaxt itirmədən məlumat vermələ­rindən, geri döndükdə isə mühasirəyə alınsalar da düşmənə Azərbaycan əsgər və zabitlərinin nəyə qadir olma­larından, döyüş və kəşfiyyat tapşırıqla­rını necə şərəf və ləyaqətlə yerinə ye­tirmələrindən söz açır. Keçmiş hərbçi kəşfiyyatçıların qrup halında özlərini partladaraq düşmənə əsir düşməmələ­rini isə dünya hərb tarixində bənzərsiz hadisə kimi dəyərləndirir və bunun düşmənə sarsıdıcı təsir göstərdiyini söyləyir. 

Yeri gəlmişkən, Xosavənddə ke­çirilən xatirə mərasimində çıxış edən ehtiyatda olan polkovnik Xətai Baxışov kəşfiyyatçılarımızın özlərini partlatdıq­dan sonra düşmənin öz əsgərlərinə şə­hidlərimizin qəhrəmanlığını, şücaət və qorxmazlığını nümunə göstərdiyini, on­ların basdırıldığı bu yerdən düşmənin həmişə qorxa-qorxa keçdiyini deyir...

Şəhid kəşfiyyatçı Dinar İbrahi­movun anası Firəngiz Mustafayeva bildirir: 

– Artıq üçüncü ildir ki, oğlumun və döyüş yoldaşlarının şəhidlik zirvəsinə ucaldıqları bu torpağa qədəm basıb bu yerləri görməklə daxilimdə bir ra­hatlıq tapıram. İnanın, illərdir ki, oğlu­mun qəhrəmancasına şəhid olduğu bu məkana gəlmək, bu ərazini gözlərimlə görmək arzu-istəyilə yaşamışam. 

Düzdür, bu qəhrəmanların ziyarət yerləri – məzarları var. Ancaq həmişə arzulamışam ki, biz doğmaları onların qanları tökülən, şəhadətə qovuşduqları yerdə, son dəfə nəfəs aldıqları məkan­da olaq, nişanələri ziyarət edək. Çox şükür Allaha, bu bizə nəsib oldu, biz bu yerlərə gələ bildik. Ötən dəfə gələndə yol-iz problem ilə üzləşmişdik. İndi isə rahat yol da var. 26 il bu yerlərin arzusu ilə yaşamışıq. 7 vətən oğlunun, 7 igidin əbədiyyət ünvanı bugünün müqəddəs and yerlərindən biridir.

Şəhid Fariz Cavadovun qardaşı Eyvaz deyir: 

– Farizin kəşfiyyatçı olduğunu, kəş­fiyyata getdiyini evdə heç kim bilmirdi. Amma sonralar öyrəndim ki, qardaşım cəsur, fədakar, günün istənilən vax­tında etibarlı, qorxmaz silahdaşları ilə düşmənin arxasına sızmağı və qiymətli məlumatlarla geri qayıtmağı bacaran kəşfiyyatçı olub. 

Adamlar var ki, çətinlikdən çəkinir, dara düşəndə qorxur, sınır. Amma Fari­zin iradəli, ürəkli olması, fiziki hazırlığı bu sahədəki fəaliyyətinin ilk dövründə­cə üzə çıxır. Farizgilin o zaman cəbhə bölgəsindən çox uzaq bir məsafədə yerləşən bu əraziyə– Xocavəndin Yuxarı Güzlək kəndinə dağların arası ilə piyada gəlib kəşfiyyat aparmaları, döyüş tapşırığını yerinə yetirmələri də bunun bariz ifadəsi kimi diqqət çəkir. 

Fariz dəfələrlə Ermənistan ordusu­nun arxasına keçərək qiymətli məlu­matlarla geri qayıdıb. Sonuncu tapşı­rıqdan geri dönməyəndə hərbi hissədə qardaşımın həlak olmasına bir kimsə belə inanmayıb. Sonradan cəsur kəş­fiyyatçının şəhid olması silahdaşları­nın, onu tanıyanların hər birini yetərin­cə üzüb, bu ağır itki hamını sarsıdıb. 

Aradan 26 il keçməsinə baxmaya­raq, Farizin əziz xatirəsi bu gün də doğmaları, silahdaşları, hərbi hissənin veteranları tərəfindən uca tutulur, hər il ehtiramla yad olunur, məzarı önünə ək­lil qoyulur, ruhuna hörmət ifadə olunur. 

Şəhid kəşfiyyatçı Vüqar Yarəh­mədovun anası Elza Yarəhmədova xatırladır:

– Vüqar hələ orta məktəbdə oxu­yarkən hərbçi olmaq istəyirdi. Bu istəklə də Bakı Ali və Ryazan Ali Hava Desant Komandanlığı məktəblərini bi­tirmişdi, xüsusi təyinatlı hərbi hissədə qulluq edirdi. Tabeliyindəki əsgərlərə böyük sevgi ilə yanaşırdı. Hətta bay­ram günlərində evdə hazırlanan şir­niyyatları hərbi hissədəki əsgərlərinə sovqat kimi paylamaqdan xüsusi zövq alırdı... Toy günündə hərbi formada olması da onun peşəsinə sevgisinin göstəricisi idi. 

Elza xanım söhbətinə onu da əlavə edir ki, Vüqarın şəhid olmasından son­ra dünyaya gələn oğluna Vüqar adı qoyulur. 

Xatirə mərasimində iştirak edən şəhid kəşfiyyatçının adaşı–25 yaşlı oğul Vüqar Yarəhmədov bildirir: 

– Atamın şəhadətə yüksəlməsin­dən 6 ay sonra dünyaya gəlmişəm... Onun və döyüş yoldaşlarının şəhid olmalarından 26 il keçir. Onların igid­likləri, qəhrəmanlıqları dastanlara sığ­mır. Vətən müharibəsindən sonra bu müqəddəs məkana qədəm qoyma­ğımızla özümüzdə bir rahatlıq tapmı­şıq… Uşaqlıqdan bu yerlərin arzusu, xəyalı ilə yaşayıb, böyümüşəm. Artıq üçüncü dəfədir ki, buranı, bu müqəd­dəs torpağı ziyarətə gəlirəm. Həyatda ən böyük qorxum o idi ki, nə vaxtsa bu torpaqları ziyarət nəsibim olmaz. Şükürlər olsun ki, Ali Baş Komandanın əmri, Allahın izni, əsgər və zabitlərimi­zin əzmi, iradəsi ilə torpaqlarımız düş­məndən təmizləndi. 

Vüqar Yarəhmədov daha sonra deyir ki, həyatı dərk edəndən sonra atasının qəhrəmanlığı haqda çox dü­şünüb: “Uşaq vaxtlarımdan indiyədək atamın məzarını ziyarət edib, torpağı öpüb bağrıma basmışam. Həmişə ata­mın xatirəsini qəlbimdə yaşatmışam. Bu gün biz daxilən rahat, başımız dik­dir. Şəhidlərimizin də ruhları şaddır. Bir daha bu torpaqlara düşmən ayağı dəyə bilməz…”.

Əməliyyatda sağ qalan Xüsusi Təyinatlı Kəşfiyyat Qrupunun üzvü Aqil Əhmədov isə keçdiyi ağır, çətin döyüş yolu haqqında danışır: 

– Üç gün Hadrut-Horadiz istiqamə­tində vuruşan qrupumuz əməliyyatın sonuncu günü tapşırığı yerinə yetirib geri dönməyə hazırlaşırdı. Biz gecələr yekun hazırlıq işlərini yoxlayır, gün­düzlər isə kolların içində, həmçinin bir metr dərinliyi olan, üç nəfərin gizlənə biləcəyi səngərdə dağınıq şəkildə giz­lənməyə çalışırdıq. Sonuncu gün tap­şırığı yekunlaşdırıb geri qayıtmalı olan kəşfiyyat qrupumuz səhər açıldığından axşama kimi burada gizlənib gecə yola düşməyi qərara aldı. Qrup təhlükəsizlik baxımından etibarlı sayılan həmin kol­luq olan ərazidə daldalanmaq qərarına gəldi… 

…Döyüşçülərdən Vüqar Yarəhmə­dov onlara sarı iki düşmənin gəldiyini söyləyir. Açılan atəş nəticəsində bir erməni əsgəri ölür, digəri isə yaralanıb təpənin arxasına keçə bilir. Belə olan halda komandirin əmri ilə kəşfiyyat qrupu səngərin içinə doğru gedir. Bir müddət sonra 50–60 nəfər erməni əs­gərinin onlara sarı gəldiyini görən qrup komandir Elxan Ağayevin tapşırığı ilə dağılmış kəndə tərəf üz tutur. Həmin vaxt Aqil Əhmədov döyüş yoldaşı Ni­zami Həsənovun əlində olan PK-nı gö­türüb atmaq istəyəndə komandir icazə vermir və bildirir ki, etibarlı mövqe seç­mək lazımdır, daha sonra atışmaya başlamaq olar. 

Qarşıda iki təpədən birinə–daha yaxın olanına istiqamət götürən kəş­fiyyat qrupu düşmən güllələrinə məruz qaldığından istiqaməti dəyişərək digər təpəyə üz tutur. Daldalanmaq üçün təhlükəsiz yer axtaran qrup uçub-dağıl­mış evlərin olduğu əraziyə çatır. Qar­şıdan üç nəfər erməni zabitinin gəldi­yini görən kəşfiyyat qrupu yanmış evin zirzəmisində gizlənir, nəticədə erməni zabitlərinin gülləsindən yayına bilir. Az sonra qrup üzvü Dinar Mustafayev düşmən əsgərlərinin onları gördüyünü xəbər verir. Həmin vaxt düşmən əsgər­ləri tərəfindən atəşə tutulurlar. Koman­dir döyüş əmrini verir. Döyüşdə Aqil Əhmədov ağır yaralanaraq huşunu itirir və əsir düşür. Kəşfiyyat qrupunun digər 7 üzvü isə düşmən əlinə keçməmək üçün özlərini qranatla partladır… 

Son olaraq…

Beləliklə, 1997-ci il aprel ayında Qarabağa – düşmənin arxasına gön­dərilən 8 nəfərdən ibarət kəşfiyyat qru­pu təmas xəttindən böyük məsafə qət edərək irəli keçməklə xüsusi tapşırığı yüksək səviyyədə yerinə yetirib. Lakin qrup geri qayıdarkən düşmən tərəfin­dən aşkarlanıb və düz 3 gün ermənilə­rin mühasirəsində müxtəlif manevrlər edərək döyüşüb. Əsasən də gecələr ermənilərin mövqelərinə ciddi zərbələr vurub. 

Həmin döyüşlər gedən zamanı əra­ziyə ermənilərin danışıqlarını izləmək məqsədilə Bakıdan döyüş bölgəsinə aparılan xüsusi maşın düşmənin ra­diodanışıqlarından nə baş verdiyini müəyyənləşdirə bilib. Mühasirə həlqə­si daralan kəşfiyyatçı qrup ermənilərə çox ciddi zərbələr vurub. Erməni tərəfi həm xeyli canlı qüvvə, həm də texni­ka itirib… Mühasirə tam daraldıqda isə düşmən onları təslim olmağa çağırıb. Amma kəşfiyyatçı qrup bu təklifi rədd edərək sona qədər döyüşüb, düşmənin niyyətini gözündə qoyub. 

Vaqif BAYRAMOV,
“Xalq qəzeti”

Bakı–Xocavənd–Bakı