Yeddinci çağırış Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin sentyabrın 23-də keçirilən ilk iclasında dövlətimizin başçısı çıxış edərək ikinci Qarabağ müharibəsi və antiterror əməliyyatı nəticəsində suverenliyimizin tam bərpa edilməsindən sonra ölkəmizin beynəlxalq mövqelərinin daha da möhkəmləndiyini, xalqımızın qarşısında yeni imkanlar, yeni üfüqlər açıldığını vurğuladı. 

Azərbaycan lideri daha sonra hazırda qarşıda böyük vəzifələr dur­duğunu, ilk növbədə, hərbi sahənin daha da möhkəmləndirilməsinin, Qarabağı və Şərqi Zəngəzurun bərpasının prioritet istiqamət olduğunu, beləliklə, respublikamızın genişmiqyaslı quruculuq, inkişaf mərhələ­sinə qədəm qoyduğunu bildirdi. Prezident İlham Əliyevin sözügedən nitqində vurğulandığı kimi, bu gün Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarının bərpası təbii olaraq bizim hər birimizin önəmli vəzifəsidir. İkinci Qarabağ müharibəsi başa çatandan dərhal sonra bu istiqamətdə geniş miqyaslı tikinti-quruculuq və abadlıq işlərinə başlanılması, bu­nunla bağlı qısa bir zaman ərzində möhtəşəm nəticələr əldə olunması bunun parlaq ifadəsidir.

Dövlətimizin başçısının nitqində diqqətə çatdırılan həmin nəticələri ifadə edən göstəricilərə qısaca nəzər salaq: 

– İkinci Qarabağ müharibəsi başa ça­tandan bu ilin sonuna qədər xərclənməsi nəzərdə tutulan vəsait 19 milyard manat təşkil edib. Vəsaitin mütləq əksəriyyəti in­frastruktur layihələrinə xərclənib;

– keçmiş məcburi köçkünlərin məskun­laşdırılması istiqamətində geniş miqyaslı layihələrin gerçəkləşdirilməsi nəticəsində 8 mindən çox insan Qarabağ və Şərqi Zən­gəzura, dogma yurd yerlərinə qovuşub;

– infrastruktur layihələri sürətlə həyata keçirilib, 3 min kilometr avtomobil yolu inşa edilib;

– ümumi layihələr sırasında 70 kilo­metr uzunluğunda 45 tunel və 450 körpü­nün çətin relyef şəraitində inşası nəzərdə tutulur;

– dəmir yolları, 2 beynəlxalq hava li­manı istifadəyə verilib;

– enerji potensialının gücləndirilmə­si diqqətdə saxlanılıb və 3 il ərzində 270 meqavat gücündə su elektrik stansiyaları istismara verilib və bu proses davam etdi­rilir;

– yaşayış sahələrinin salınması sürətlə həyata keçirilir, məktəblər, xəstəxanalar, sosial obyektlər tikilir və bütün bu tikin­ti-quruculuq işləri keçmiş məcburi köç­künlərin ləyaqətli şəkildə məskunlaşdırıl­masına xidmət edir.

Bir sözlə, Qarabağ və Şərqi Zəngəzu­run dirçəldilməsi üçün mühüm tədbirlər həyata keçirilir. “Bilmirəm, tarixdə buna oxşar bərpa işləri hansısa ölkədə aparıl­mışdır, ya yox. Ancaq bu fakt bir də onu göstərir ki, bu, bizim üçün həmişə ən vacib məsələ olub, – həm işğal dövründə məcbu­ri köçkünlər üçün yeni qəsəbələr salınırdı və xüsusilə indiki şəraitdə”, – deyə ölkə rəhbəri bildirib.

İşğaldan azad edilən ərazilərimizdə infrastrukturun yenidən qurulması, ya­şayış sahələrinin yaradılması ilə yanaşı, düşmənin yerlə-yeksan etdiyi mədəni, tarixi irsimizin bərpası da diqqətdə saxla­nılır, bu istiqamətdə önəmli layihələr ger­çəkləşdirilir. Bütün bunlar Azərbaycanın güclü maliyyə imkanlarından, xalqımızın, dövlətimizin güc-qüdrətindən, eyni za­manda, texniki imkanlara malik olmasın­dan xəbər verir. 

Şübhəsiz ki, qısa zaman ərzində belə geniş miqyası təşəbbüslərin uğurla ger­çəkləşdirilməsini yüksək səviyyəli kadr hazırlığı şərtləndirir. Çünki bu işləri gör­mək dövlət başçımızın nitqində vurğuladı­ğı kimi, 3 min metrdən yuxarı hündürlüyü olan dağlarda qış vaxtında elektrik xətləri çəkmək, doğrudan da böyük peşəkarlıq tələb edir. 

Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun uğurla dirçəldilməsini şərtləndirən əsas amillər­dən biri də odur ki, Azərbaycan bu əzəli-əbədi yurd yerlərimizin yenidən qurulma­sına hələ müharibə getdiyi bir dönəmdə başlayıb. Məsələn, Ağdərə rayonunda artıq yol infrastrukturunun inşasına 44 günlük İkinci Qarabağ müharibəsi bitməmiş start verilib. Bax, elə bu faktı Azərbaycanın hər­bi gücünə olan inamı, iqtisadi potensialının nəyə qadir olduğu şərtləndirib. 

Şübhəsiz ki, Qarabağ və Şərqi Zəngə­zurda bərpa-quruculuq layihələrinin icrası bundan sonra daha da sürətlənəcək. Büd­cədən bu məqsədlə ayrılan vəsaitin həcmi getdikcə artırılacaq. 

Onu da deyək ki, belə nəhəng tikinti işləri ölkəmizin maliyyə gücü ilə gerçək­ləşdirilir. Bununla bağlı Prezident İlham Əliyev Milli Məclisinin sözügedən icla­sında bildirdi ki, Qarabağda bərpa-quru­culuq işlərini Azərbaycan indiyədək öz hesabına reallaşdırıb. “Bu günə qədər bizə bərpa işlərində köməklik edən Özbəkistan və Qazaxıstan qardaş dövlətlər olub. Füzu­li şəhərində məktəb və uşaqların yaradıcı­lıq mərkəzi inşa edilibdir və hazırda Qırğı­zıstan Respublikası da Ağdam rayonunda məktəb inşası ilə məşğuldur. Vəssalam. Bundan başqa necə deyərlər, bizə bir daş da müftə verilməmişdir. Biz bütün bu işləri öz hesabımıza edirik. Dünyanın bir çox do­nor təşkilatları var, onlar, necə deyərlər, bu məsələyə biganədirlər. Halbuki bu böyük ərazini bu vəziyyətdə görən minlərlə xarici nümayəndə olub”. 

Dövlətimizin başçısı nitqində cari ilin iqtisadi göstəricilərinə də toxunub. Səkkiz ayda iqtisadiyyatın 4 faizdən çox artdığı­nı, qeyri-neft sektorunda bu göstəricinin 7 faiz olduğunu bildirən ölkə rəhbəri son illər ərzində Azərbaycanın xarici borcunun ildən-ilə aşağı salındığını və bunun hazır­da ümumi daxili məhsula nisbətdə cəmi 7,5 faiz təşkil etdiyini bildirib: “Demək olar ki, biz bütün əsas kreditləri qaytar­mışıq və yəni, əgər borcumuzu mütləq rəqəmlərlə götürsək, təqribən 5,3 milyard dollardır, – biz bir gündə qaytara bilərik. Daha heç bir ölkə ilə özümüzü müqayisə etmək istəmirəm. Amma bir rəqəmi deyim ki, inkişaf etmiş ölkələrin bəzilərində, o cümlədən bizə mühazirə oxumaq istəyən bəzi ölkələrdə xarici borc ümumi daxili məhsulun 100 faizini, ondan da yüksək rəqəmi təşkil edir...”. 

Qeyd edək ki, Azərbaycanın xarici dövlət borcunun azalması bir sıra amil­lərlə bağlıdır. Bu, ilk növbədə, düşünülən uzun müddətli strategiyanın uğurla həyata keçirilməsinin məntiqi nəticəsidir. Prezi­dent İlham Əliyev tərəfindən imzalanan sərəncam – “Azərbaycan Respublikasında dövlət borcunun idarə edilməsinə dair orta və uzun müddət üçün Strategiya” da bunun bariz ifadəsidir. 

Yeri gəlmişkən, 2022–2025-ci illər üzrə yenilənən bu strategiyada ortamüd­dətli dövr ərzində dövlət büdcəsi qarşı­sında makroiqtisadi sabitliyə xələl gəti­rilməməsi, büdcənin gəlir və xərclərinin ahəngdarlığının təmin edilməsi, habelə tə­diyə balansının tarazlığının pozulmasının qarşısının alınması, Dövlət Neft Fondunun aktivlərinin iqtisadi təhlükəsizliyinin qo­runması, işğalçıdan təmizlənən ərazilərdə yenidənqurma işlərinin, habelə dövlətin əsas funksiyalarının (sosial təminat, səhiy­yə, müdafiə, dövlət borcuna xidmət və s.) maliyyələşdirilməsi kimi bir sıra çağırışlar meydana gəlib. 

“Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər”də uzun­müddətli dövrdə iqtisadiyyatın daxili və xarici təsirlərə dayanıqlığının gücləndi­rilməsi, makroiqtisadi sabitliyin daha da möhkəmləndirilməsi üçün qarşıya bir sıra mühüm vəzifələr qoyulub. Həmin məqsəd­lər sırasında yeni reallıqlara uyğun büdcə qaydasına əsaslanan fiskal çərçivə forma­laşdırılmasına xüsusi yer verilib. Bundan başqa sənəddə şaxələnmiş iqtisadiyyatın dayanıqlılığı üçün qeyri-neft sektorunun payının, eləcə də dövlətin valyuta ehtiyat­larının artırılması, intizamlı borclanmanın təşkil edilməsi kimi mühüm əhəmiyyətli istiqamətlər vurğulanıb. 

Ölkədə daxili və xarici borcların qarşı­lanmasından bəhs edərkən, bir məsələni də xatırlatmaq istərdik. Belə ki, son illər res­publikamızın daxili və xarici dövlət bor­cunun idarə edilməsi istiqamətində ölkə başçısının rəhbərliyi ilə davamlı tədbirlər həyata keçirilib. “Azərbaycan Respubli­kasının 2022–2026-cı illərdə sosial-iqti­sadi inkişaf Strategiyası” və “Azərbaycan Respublikasında dövlət borcunun idarə edilməsinə dair orta və uzun müddət üçün Strategiya”da qarşıya qoyulan vəzifələr uğurla reallaşdırılıb. 

Bu sənədlərdə dövlət borcalmaları üzrə müəyyənləşdirilən strateji hədəflərə çat­maq üçün bir sıra prioritet layihələrin ger­çəkləşdirilməsi nəzərdə tutulub. Prezident İlham Əliyevin 4 avqust 2023-cü il tarixli sərəncamı ilə “Azərbaycan Respublikası­nın 2022–2026-cı illərdə sosial-iqtisadi in­kişaf Strategiyası”nda bir sıra dəyişikliklər edilməsi də məhz bu məqsəddən irəli gə­lib. Həmin strategiyanın “Dayanıqlı artan rəqabətqabiliyyətli iqtisadiyyat üzrə strate­ji çərçivə” bəndi üzrə 2026-cı ilin sonuna ümumi dövlət borcunun ÜDM-də payının 30 faiz, o cümlədən xarici dövlət borcunun 10 milyard ABŞ dollarını üstələməməsi qərara alınıb. 

*** 

Yeddinci çağırış Azərbaycan Respub­likası Milli Məclisinin sentyabrın 23-də keçirilən ilk iclasında dövlətimizin başçısı çıxışında ölkə iqtisadiyyatının perspektiv­də inkişafının diqqət mərkəzində saxlanı­lacağının zəruriliyini xatırladıb. Bunsuz gələcək planların həllinin, o cümlədən vətəndaşların sosial rifahının daha da yax­şılaşdırılmasının mümkünsüzlüyünü vur­ğulayan Azərbaycan lideri 2018-ci ildən bu yana 7 milyard manatlıq və 4 milyon insanı əhatə edən 4 sosial islahatlar pake­tinin həyata keçirildiyini diqqətə çatdırıb. Ölkə rəhbəri, eyni zamanda, son 5 il ərzin­də Azərbaycanda minimum əməkhaqqının 2,7 dəfə, minimum pensiyanın 2,5 dəfə artdığını və gələn ildən əməkhaqqı və pen­siyanın yenə də artırılacağını qeyd edib. 

Ölkə rəhbərinin vurğuladığı bu göstə­ricilər Azərbaycanın ümumi siyasəti­ni təcəssüm etdirir. Həmçinin bu önəmli rəqəmlərə əsaslanan təməlin daha da möh­kəmlənməsi üçün iqtisadiyyatın şaxələn­dirilməsi, qeyri-neft sektorunun inkişafı, yerli istehsalın genişləndirilməsi əsas şərt­dir. Bu gün ölkəmizin bütün bölgələrində, həmçinin Qarabağda çox sayda yeni isteh­salat sahələrinin açılması da bu şərtin ger­çəkləşməsindən qaynaqlanır.

V.BAYRAMOV
XQ