V MƏQALƏ

Mən İlham Əliyevə özüm qədər inanıram...

Heydər ƏLİYEV,
Ümummilli lider

Liderin ünsiyyət qabiliyyəti

Ümumiyyətlə, siyasi liderin kommu­nikabelliyi (müsbət ünsiyyət qura bilmək qabiliyyəti) müasir fəlsəfi və politoloji ədəbiyyatda yüksək qiymətləndirilir. Fi­losoflar və politoloqlar XXI əsrdə bu key­fiyyəti siyasi liderin uğurlu olmasını təmin edən amil kimi xarakterizə edirlər. Onların sırasında liderin ictimaiyyətlə, yəni bütöv­lükdə, cəmiyyətlə “publik” ünsiyyəti çox ciddi faktor sayılır. İlham Əliyevin ictimai ünsiyyətdə malik olduğu keyfiyyətləri ay­dın dərk etmək üçün həmin kontekstdə iki faktorun rolunu vurğulamaq lazımdır.

Onlardan biri sosiumla ünsiyyətdə li­derin cəlbediciliyi ilə təsirediciliyi arasın­da düzgün nisbət müəyyən edə bilməsidir. İkincisi isə bu məqamı qlobal miqyasda ic­timai ünsiyyəti qurmaq prosesinə səmərəli transformasiya etməsidir. Bu iki faktorun birlikdə liderin imicinə ciddi təsir etdiyini müasir siyasi təcrübə təsdiq edir. Hətta, bir sıra filosof və politoloqlar ünsiyyət kül­türünü müasir uğurlu liderliyin əsas amili hesab edirlər. 

Cəlbedicilik, təsiredicilik və inandırma 

Konkret olaraq ictimai ünsiyyətdə isə lider cəlbedici olmaqla yanaşı, dialoq işti­rakçısının şüuruna və psixologiyasına cid­di təsir etməyi bacarmalıdır. Burada onun ən təsirli “silahı” inandırma qabiliyyətidir. Bütövlükdə, inandırmanın fəlsəfi anlamı aktual hesab olunur. Bu əsasda “inandırma etikası” deyilən bir elmi istiqamət də for­malaşmışdır. Yəni lider yalnız qarşı tərəfi inandırmamalıdır, həm də öz inancının etik, faydalı, kimsəyə zərəri olmayan ha­disə olduğunu sübut etməlidir. Bu isə heç də asan məsələ deyildir. İlham Əliyev yerli və əcnəbi jurnalistlərlə ünsiyyətində irə­li sürdüyü fikirlərlə onları həm cəlb edir, həm də fikirlərinin şüurun dərin qatlarına nüfuz etməsinə nail olur. 

Prezidentin andiçmə mərasimindən təqribən ay yarım əvvəl yerli jurnalistlər­lə ünsiyyətdə olarkən irəli sürdüyü əsas tezisləri xatırlayaq. İlham Əliyev onda yeni milli ideyanın müəyyən edilməsin­dən, yeni gənc nəslin vətənpərvər ruhda tərbiyəsindən, yeni texnologiyaların geniş tətbiqindən, ailə sisteminin daha da güc­ləndirilməsindən, ölkənin müdafiə qüdrə­tinin daim artırılmasından, xarici siyasəti yeni tarixi mərhələnin özəlliklərinə uyğun qurmaqdan, sosial-iqtisadi tərəqqiyə da­vamlı olaraq istiqamətlənməkdən, Türk dünyası ilə əlaqələrin daha da inkişafından bəhs etmişdi.

Bu tezislərin hər biri Azərbaycan üçün 2023-cü ilin sentyabrından (antiterror təd­birlərindən) başlayan yeni tarixi mərhələdə həyata keçirilməli olan başlıca istiqamət­ləri ifadə edir. Onun tərkibində hər bir istiqamətə daxil olan və konkret məzmun kəsb edən çox sayda altistiqamətlər müəy­yən edilmişdir. Lakin andiçmə mərasimin­də bu inamı yaratmaq lazım idi. 

Cənab İlham Əliyev həmin tezisləri inaqurasiya zamanı söylədiyi nitqində yeni milli ideyaya ehtiyacı bütövlükdə Azər­baycan dövlətçiliyinin bundan sonrakı in­kişaf kontekstində tədqim edə bildi. Həmin aspektdə əsas fikirlərdən biri ondan ibarət idi ki, Azərbaycan böyük zəfər əldə etmiş­dir və çox məqsədə nail olmuşdur. Ancaq, bu, yerində dayanmağa rəvac verməmə­lidir, çünki Azərbaycan elə bir dəyişiklik etmişdir ki, yeni tarixi mərhələdə üstünə gələn çox olacaqdır. Buna tab gətirmək və hətta yeni inkişaf mərhələsinə keçmək üçün mütləq yeni milli ideya lazımdır. Biz əldə olumuş nailiyyətlərdə “qalsaq”, onda qarşıdan gələn yeni məqamları görə bilmə­rik. Bu səbəbdən yeni milli ideya başlıca məqsəd olmalıdır. 

Bununla yanaşı, Prezident cəmiyyətə yeni nəslin vətənpərvər ruhda tərbiyə olun­masının strateji əhəmiyyətini dərindən izah etdi. Müasir dünyada ideologiyala­rarası mübarizə və informasiya savaşı elə vüsət almışdır ki, zəiflər gərginliyə tab gə­tirmirlər. Bundan başqa, cəmiyyətin birliyi və həmrəyliyi üçün gənclərin milli ruhda tərbiyəsi ilkin şərtdir. Azərbaycan gəncliyi II Qarabağ savaşında öz şücaətini və Vətən sevgisini göstərdi. Lakin postmüharibə dövründə gənclər həm də intellektual və mənəviyyat sahələrində öncül olmalıdırlar. Onların tərbiyəsində ailə, məktəb, elm, ali məktəb zənciri mütləq səmərəli omalıdır. Prezident bunun üçün lazım olan iki şərti də açıqladı – azərbaycançılıq və multikul­turalizm. 

Yeni tarixi dövrdə Azərbycan üçün əhəmiyyəti çox olan başqa bir məsələ təhsildir. Gənclər yüksək səviyyəli təh­sil almalı və ən yeni texnologiyaları öy­rənməlidirlər. Bura süni intellekt, müasir informasiya-kommunikasiya texnologi­yaları, kompüterlər və s. daxildir. Yüksək təhsilli, savadlı gənclər dövlət quruculu­ğunda səmərəli iştirak etməklə cəmiyyətin daha da irəli getməsini motivə edə bilərlər.

Prezidentin vurğuladığı digər mühüm məsələ Azərbaycanın Türk dünyası ailə­sinin üzvü olması ilə bağlı oldu. Ümu­miyyətlə, bu məsələ indi çox aktualdır. Azərbaycan Prezidenti ilk dəfə idi ki, onu əsas prinsiplərdən biri kimi irəli sürürdü. Dövlət başçısının arqumentləri çox inan­dırıcıdır. Onların sırasında demoqrafik perspektiv, iqtisadi potensial, vahid tarixi kök, geniş coğrafi ərazi, əlverişli geosiyasi mövqe, zəngin təbii resurslar, geniş nəqliy­yat-loqistika imkanları kimi əhəmiyyətli faktorlar vardır. Bütün bunlar sistem halın­da Türk Dövlətləri Təşkilatını (TDT) çox perspektivli edir. 

Azərbaycan Prezidenti bu qənaətini həm də uzun müddət araşdırması, təcrü­bəsi və tarixi gerçəklikləri nəzərə alaraq əldə etdiyini ayrıca vurğuladı. Bunların fonunda İlham Əliyevin TDT daxilində fəaliyyət təcrübəsi çox mühüm yer tutur. Andiçmə mərasimində dövlət başçısı bü­tün bu məqamları o dərəcədə inandırıcı ifadə etdi ki, cəmiyyət tərəfindən dərhal qəbul olundu. 

Ünsiyyətin qlobal miqyasda uğur formulu

İlham Əliyev ictimaiyyətlə dialoq pro­sesini II Şuşa Qlobal Media Forumunda yeni səviyyəyə yüksəltdi. Bu, çox ma­raqlı və yeniliklərlə dolu bir proses idi. Azərbaycan Prezidenti eksklüziv olaraq həm yerli KİV, həm də 49 ölkənin me­dia nümayəndələri ilə fikirlərini bölüşdü. İlham Əliyevin dialoqunun məntiqi daxi­li vəhdətlə xarakterizə olunurdu. Bunun əsas əlaməti irəli sürülən məsələnin milli, regional və qlobal miqyaslarda eyni dərə­cədə əhəmiyyətli olmasından ibarət idi. Lider elə mövzuları aktuallaşdırmalıdır ki, vurğulanan hər üç miqyas üçün real olaraq aktual sayılsın. İlham Əliyev məhz bu məqamı məharətli dialoq iştirakçılarına çatdıra bildi. 

Konkret olaraq, Azərbaycan Preziden­ti istənilən dövlətə qarşı yalan narrativlər uydurmağın zərərli olduğunu və xeyli risk yaratdığını izah etdi. Bunun üçün Azərbay­canı nümunə göstərdi. İllərlə xalqımıza və dövlətimizə qarşı yalan hekayələr uydur­dular və onların hamısı 2020-ci ildə 44 günə sabun köpüyü kimi dağıldı. Azərbay­can iqtidarı, cəmiyyəti və sadə vətəndaşları bu yalanlara qarşı təmkinli, səbirli oldular, lakin sosial-psixoloji duruma mənfi təsir etdi. İlham Əliyev bu məqamı gözəl ifadə etmişdir: “onlar istəsək də, istəməsək də həyat tərzimizə təsir etmişdir”. Eyni halı regionun və dünyanın istənilən ölkəsi ya­şaya bilər. 

Bundan başqa, regional miqyasda de­zinformativ, təxribatçı fəaliyyətin burada yaşayan hər bir xalqa ziyan vurduğunu Prezident İlham Əliyev konkret faktlar­la sübut etdi. Azərbaycanın Ermənistanın təcavüzkarlığına baxmayaraq, qələbədən sonra əməkdaşlıq əlini ona uzatdığını ay­dın ifadə etdi. Məhz bu prizmada İlham Əliyev Oksfordda N.Paşinyanın onunla görüşdən imtina etməsini bütövlükdə regi­on üçün risk yaratdığını bəyan elədi. 

Azərbaycan liderinin bütün bunlara rəğmən region dövlətlərinin mövqeyinə və seçiminə hörmətlə yanaşdığını dəqiq fikir­lə bəyan etdi. İlham Əliyev Gürcüstan və Emənistanın xarici siyasət doktrinalarını necə quracaqlarını, hansı geosiyasi seçimi edəcəklərini səbirlə gözləycəyini bildirdi. Yalnız ondan sonra regiondakı geosiyasi mənzərə ilə bağlı öz fikrini ifadə edəcəyini söylədi. 

Şübhə yoxdur ki. Prezidenti dinləyən­lər onun məntiqinin iki cəhətinə çox maraq göstərdilər. 

Birincisi, İlham Əliyevin region miq­yasında çox olan müxtəlif xarakterli prob­lemlərin içindən ən aktuallarını Azərbay­canın milli maraqlarına uyğun təsnif edə bilməsi qabiliyyəti heyranlıq yaradır. Çün­ki dövlət başçısı həmin çeşidlər sırasından Azərbaycanı dövlətçiliyi üçün müsbət rol oynaya biləcək məqamlarla dövlətin inki­şafı üçün uyğun mühit yarada biləcək fak­torları seçərək onlar arasında harmoniya yaratmağı önə çəkmişdi. 

İkincisi, İlham Əliyevin bütün çətinlik­lərə və qeyri-müəyyənliklərə baxmayaraq regioun hər bir dövlətinin müstəqilliyinə və azad geosiyasi seçiminə hörmətlə ya­naşdığını nümayiş etdirdi. Bu, peşəkar və centlmen münasibət KİV nümayəndədələ­ri üçün olduqca aktualdır. Onlar özləri də daxil olmaqla insan haqları məsələsinə məhz bu prizmadan yanaşırlar. 

İlham Əliyevin vurğulanan üç miqyas­da uğurlu dialoq qura biməsi faktiki olaraq yeni tarixi dövr üçün fəaliyyət proqramı­nın hazır olduğu anlamına gəlir. Bu, İlham Əliyevin tarixi liderliyinin strateji məqa­mını ifadə edir. Yəni növbəti tarixi dövrdə liderliyin tarixi mahiyyəti yeni reallıqları nəzərə almaqla yeni məzmuna transforma­siya olacaq. Vurğulanan özəllik, ümumiy­yətlə, tarixi liderliyin Azərbaycan təcrübə­sinin əsas üstünlüyünü əks etdirir! 

Son

İlham Əliyevin tarixi liderlik missiya­sının təhlili, şübhəsiz, məsuliyyətli işdir. Hər şeydən öncə ona görə ki, regional və qlobal miqyasda geosiyasi proseslərin di­namikası çox dəyişkəndir. Meydana göz­lənilməyən hadisələr çıxa bilir ki, onlar da, bütövlükdə, ümumi mənzərənin dyiş­məsinə yol aça bilər. Buna görə də undi real görünən hədəflər yeniləşə bilər. Öz növbəsində bu məqam, bütövlükdə, təhlil və proqnozları yeniləşdirməyi tələb edir. O cümlədən, müstəqil dövləti yeni tarixi mərhələdə uğurlu etməyin şərtlərini ye­niləşdirə bilər. 

Lakin bütün hallarda çevik strateji zəka dinamik situasiyalarda uğurlu qərarlar qə­bul etməyə imkan verir. Əsas odur ki, ölkə­nin strateji inkişaf paradiqması düzgün müəyyən edilsin və baza fəaliyyət prinsip­ləri səmərəli olsun. Azərbaycan təcrübəsi hər iki məqamın İlham Əliyevin liderlik təcrübəsinin artıq atributu (ayrılmaz tərkib hissəsi) olduğunu sübut edir.

Füzuli QURBANOV,
XQ-nin analitiki, fəlsəfə elmləri doktoru