Müşfiq ƏLƏSGƏRLİ,
XQ-nin media eksperti
Qərbin “təbliğat şəbəkəsi”nə daxil olan KİV-lər “Sərhədsiz Reportyorlar” təşkilatının 2024-cü il üzrə mətbuat azadlığı indeksini açıqladığı barədə məlumat yayıblar. İnformasiyanın məzmunundan belə anlaşılır ki, həmin hesabatda Azərbaycanın adı neqativ fonda göstərilib.
Amma diqqətlə yanaşanda görürük ki, dünən açıqlanmış hesabat Azərbaycanın üzərində köklənməyib. Hədəf ümumilikdə Şərqi Avropa və Mərkəzi Asiya regionuna daxil olan dövlətlər, həmçinin, bu regionlarla qonşuluqda yerləşən ölkələrdir. Bu sırada Rusiyanın adı hesabatda 162-ci yerdə, Belarus 167-ci yerdə, Türkmənistan 175-ci yerdə, Gürcüstan 103-cü yerdə qərarlaşıb. Yəni, onlardan hər biri neqativ tonda verilib. Macarstana, Türkiyəyə qarşı da bənzər münasibət göstərilib. Azərbaycan isə 164-cü yerdə təqdim edilib.
Elə ilk müşahidədən aydın olur ki, siyahının “media azadlığı” ilə əlaqələndirilməsi sadəcə iz azdırmaq üçündür. Hesabat və oradakı yerlər siyasi mülahizələr əsasında tərtib edilib. Avropa İttifaqı və ABŞ-nin mürtəce siyasətini bölüşməyən, onlara boyun əyməyən nə qədər ölkə və ittifaq varsa, hamısı “Sərhədsiz Reportyorlar”ın hesabatında qara fonda göstərilib.
Hesabatın şərh bölümündə qeyd edilir ki, Şərqi Avropada və Mərkəzi Asiyada media azadlığı üzrə vəziyyət pisləşib: “Mətbuat azadlığına təminat verilmir, KİV-dən dezinformasiya yaymaq üçün istifadə olunur”. Diqqətli oxucular yəqin ki, söhbətin nədən getdiyini anladılar. Cəmi bir həftə öncə – iyulun 21–23-də Şuşada Qlobal Media Forumu keçirildi. Həmin Forumun mövzusu dezinformasiyaya qarşı mübarizə vasitələri üzərində quruldu. 4 qitədən gələn, foruma qatılan peşəkar jurnalistlər vurğuladılar ki, yaşadığmız günlərdə qlobal problemə çevrilən dezinformasiyanın əsas mənbələrindən biri Qərb döblətləri, xüsusən Fransadır. Forum iştirakçıları onlarca fakt gətirərək, Fransanı dövrümüzün ən böyük dezinformatorlarından biri kimi tanıtdılar. Üzərindən bir həftə keçib, indi də Fransa “cavab tədbiri” görür. Onlar da Azərbaycanı və Azərbaycanın müttəfiqi olan ölkələri dezinformasiya yaymaqda ittiham edirlər. Bir şərtlə ki, bunu açıq mətnlə, öz dillərindən deməyə çəkinirlər. Çünki, əllərində fakt və sübutlar yoxdur. “Sərhədsiz Reportyorlar” qismində peyk təşkilatları önə verirlər. Görünür, prezident Makron özünün ünvanına səslənən iradlara cavab vermək, əks arqumentlər səsləndirmək iqtidarında deyil. Əlinin altında olan təşkilatları önə verir, vəziyyətdən çıxmağa çalışır.
Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, “Sərhədsiz Reportyorlar”ın təcrübəsində “regional hesabatlar” yaymaq ənənəsi yoxdur. “Şərqi Avropada və Mərkəzi Asiyada media azadlığı indeksi” bu mənada ilk nümunələrdən biridir. Təşkilat, adətən, ildə bir dəfə “Dünya media azadlığı indeksi”ni hazırlayaraq yayır. Bundan kənarda isə, media insidentləri üzrə gündəlik xəbərlər yayaraq, bəyanatlar verir. Yəni “regional media azadlığı indeksi”nə önəm vermir.
Təşkilat 2024-cü il üzrə dünya media azadlığı indeksini cəmi 3 ay öncə – may ayında yayıb. Məsələ ondadır ki, indi “Şərqi Avropada və Mərkəzi Asiyada media azadlığı indeksi” üzrə təqdim edilən məqamlar da həmin hesabatda, yəni 3 may 2024-cü il tarixdə ictimailəşdirilən “Dünya media azadlığı indeksi-2024” hesabatında olduğu kimi verilib. İndi açıqlanan hesabat 3 mayda yayımlanmış hesabatın bir fəslidir ( https://rsf.org/en/index?year ). Onu “yeni” hesabat adı altında təkrar olaraq tirajlayıblar.
“Sərhədsiz Reportyorlar”ı belə addım atmağa, bir dəfə açıqlanmış hesabatı 3 ay sonra təkrarən yaymağa nə məcbur edib? Suala başqa cavab tapmaq mümkün deyil. Bütün xətlər onu göstərir ki, təşkilat Fransanı tənqid edən, Avropa İttifaqının və ABŞ-nin mürtəce siyasətinə boyun əyməyən dövlətləri tənqid etmək üçün sifariş alıb. Faktlar axtarıb, tapmayıb, əli boş qalıb. “Köhnə hesabatı” yeni hesabat adı ilə yaymaqla vəziyyətdən çıxmağa çalışıb. Bir sözlə, “Sərhədsiz Reportyorlar” Fransa xarici siyasət kursunun icraçısına çevrilib.
“Sərhədsiz Reportyorlar”ın mərkəzi ofisi Paris şəhərində yerləşir. Bu baxımdan öz siyasətində Fransanın maraqlarını nəzərə alır. Müstəqil hərəkət edən beynəlxalq təşkilat adlandırılsa da, öz fəaliyyətini Fransanın maraqları üzərində qurur, tendensiyalı davranır. Fransa xarici siyasətinin, prezident Emmanuel Makronun Azərbaycana yanaşması hansı tərzdədirsə, “Sərhədsiz Reportyorlar”ın yanaşması da eynidir. “Sərhədsiz Reportyorlar” Parisin siyasi ambisiyalarının ruporudur.
İndiki hesabatdan aydın olur ki, “Sərhədsiz Reportyorlar” təkcə Azərbaycana qarşı deyil, ümumilikdə Fransanın hədəfində olan ölkələrə qarşı qərəzli davranır. Azərbaycanla yanaşı, Türkiyəyə qarşı da daimi olaraq düşmən münasibət sərgiləyir. Türk Dövlətləri Təşkilatına qoşulandan sonra Macarıstanı da hədəfə çevirib. Macarıstanın adını qeyri-demokratik ölkələrin sırasında yerləşdirib. Türkiyə və Macarıstanın adı “Sərhədsiz Repartyorlar”ın indeksində Azərbaycan kimi geri sıralarda göstərilib. Ermənistan isə öndə, demokratik ölkələr sırasında, Türkiyədən 100 pillə öndə təqdim edilib. Türkiyədə medianın vəziyyətini Ermənistandan 100 pillə geridə, qeyri-demokratik ölkələr sırasında göstərmək "Sərhədsiz Reportyorlar"ın “Ümumdünya Mətbuat Azadlığı İndeksi”nin mahiyyətini açır.