Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan Türkiyə–Gürcüstan– Azərbaycan nəqliyyat qovşağını dövrün çağırışı adlandırdı

Artıq Cənubi Qafqaz ölkələri arasında münasibətlərin bütün sahələrdə durul­mağa doğru getdiyi mərhələ başlanıb. “Qafqaz evi”nin sakinləri olan Azərbay­can, Gürcüstan, Ermənistan və onların yaxın qonşuları – Rusiya, Türkiyə və İran (“3+3” formatı - red.) sülh və əmin-amanlıq şəraitində qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığa söykənən uğurlu gələcəyi qurmaq barədə düşünürlər. 

Gürcüstanın Baş naziri İrakli Kobaxid-zenin Türkiyəyə rəsmi səfərinə məhz bu nöqteyi-nəzərdən yanaşmaq daha doğru olardı. Gürcüstanın hökumət başçısı An­karaya səfəri çərçivəsində Türkiyə Prezi­denti Rəcəb Tayyib Ərdoğanla təkbətək və geniş tərkibdə görüşlər keçirib. İ.Ko­baxidzenin Türkiyə lideri ilə görüşündə iki ölkə arasında ticarət, enerji və nəqliyyat sahələri başda olmaqla, qarşılıqlı müna­sibətləri müzakirə edilib. Həmçinin regio­nal və beynəlxalq əlaqələrin də gündəm­də olduğu görüşlərdə, xüsusilə, Cənubi Qafqazdakı son vəziyyət ətrafında fikir mübadilələri aparılıb. 

Qeyd edək ki, bu səfərlə bağlı yerli ekspertlər Gürcüstan və Türkiyənin Şərq–Qərb nəqliyyat marşrutu üzərində tranzit ölkələr kimi daha çox əməkdaşlıq etməyə qadir olduğuna diqqəti yönəldirlər. Onla­rın qənaətinə görə, Zəngəzur dəhlizinin açılması Türkiyə–Gürcüstan–Azərbaycannəqliyyat qovşağının əhəmiyyətini daha da artıracaq. Bu görüşün regional əmək­daşlıqda yeni mərhələnin başlanğıcı ola­cağına əminliklərini bildirirlər.

Bu kontekstdən yanaşanda, Ermə­nistanın bölgə ölkələri ilə əlaqələrini normallaşdırması və regiona yenidən in­teqrasiyası üçün Gürcüstanın müsbət rol oynayacağı şəksizdir. Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın bir müddət bun­dan əvvəl “Bölgədə üçtərəfli əməkdaşlı­ğı dəstəkləyirik” və “Gürcüstan regional əməkdaşlığın açarıdır” kimi şərhləri bö­yük əhəmiyyət daşıyır. 

Bölgəyə tezliklə sülhün gələcəyinə böyük inam

Ankarada ikitərəfli görüşdən son­ra Türkiyə Prezidenti ilə Gürcüstan Baş naziri mediaya birgə açıqlama veriblər. “XQ” Türkiyənin “TRT haber” telekanalına istinadla xəbər verir ki, Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan hazırda Gürcüstanda baş verənlərə münasibətini bildirib. O, Gürcüstanda gedən siyasi proseslərin gürcü xalqının xeyrinə nəticələnəcəyinə ümid və arzu etdiyini vurğulayıb. R.T.Ər­doğan, həmçinin Türkiyənin Gürcüstanın suverenliyi və ərazi bütövlüyünü dəstək­lədiyini qeyd edib. Türkiyə liderinin jurna­listlər qarşısında çıxışında diqqət çəkən məqamlardan biri onun Azərbaycan və Ermənistan arasında imzalanacaq sülh sazişinin region ölkələri üçün tarixi für­sət yaradacağı barədə açıqlaması oldu. Türkiyənin Gürcüstana güclü dəstək ver­diyini bir daha vurğulayan R.T.Ərdoğan iki ölkə arasında ticarət həcmini 5 milyard dollara çatdırmağı hədəflədiklərini bildi­rib. Orta dəhlizin əsası olan Bakı–Tbili­si–Qars dəmir yolunun yenidən tam gücü ilə fəaliyyətə başlaması üçün işin davam etdirildiyini söyləyən Türkiyə lideri Gür­cüstanın hava limanları, yollar kimi böyük infrastruktur layihələrini dəstəkləyəcəyini diqqətə çatdırıb. R.T.Ərdoğan Gürcüs­tanın Baş naziri ilə regional və qlobal məsələləri, eləcə də Qəzzadakı vəziyyəti, Rusiya ilə Ukrayna arasındakı müharibə­ni müzakirə etdiklərini bildirib. 

İrakli Kobaxidze öz növbəsində Bakı və İrəvanın sonda sülh razılaşmasına nail olacağına inandığını deyib: “Azərbaycan­la Ermənistan arasında imzalanacaq sülh sazişinin əhəmiyyəti böyükdür. Biz bu iki ölkənin nəticə etibarilə sülh sazişi üzrə ra­zılıq əldə edəcəklərinə inanırıq”. 

Tarixi fürsətdən yararlanmaq məqamı 

Gürcüstan Baş nazirinin Türkiyə səfəri, ilk növbədə, bölgə ölkələri arasın­da əməkdaşlığın perspektivləri ilə bağlı məsələlərə müəyyən qədər aydınlıq gə­tirdi. Bəli, Ankara kimi, Tbilisi də Bakı və İrəvan arasında münasibətlərin normal­laşmasında birbaşa maraqlı olan tərəflər­dir. Ən azı, ona görə ki, bu dövlətlərin ikisi də bölgə ölkələridir. Və Cənubi Qafqazda sülhün, sabitliyin, həmçinin əməkdaş­lıq mühitinin formalaşması və yeriməsi həm Türkiyənin, həm də Gürcüstanın maraqlarına tam cavab verir. Türkiyə Prezidentinin dediyi kimi, doğrudan da, Azərbaycanla Ermənistan arasında mü­nasibətlərin nizama salınması və yekun sülh sazişinin imzalanması üçün mövcud tarixi fürsətdən yararlanmağın məqamı­dır. Bu prosesə zəmin qatan amillər onun reallaşmasına mane olan əngəlləri artıq arxa plana keçirib. Yəni Azərbaycan özü­nün ərazi bütövlüyünü və suverenliyini təmin edib, Ermənistanla sərhədlərin de­limitasiya və demarkasiyasına başlanıb, üstəgəl, vasitəçisiz ikitərəfli təmaslar in­tensivləşib. Deməli, indiki reallıq Cənubi Qafqazda “suların durulmasına” mane olan üçüncü qüvvələrin, xüsusilə ABŞ və Fransanın proseslərə müdaxiləsini, faktiki olaraq, sıfıra endirib. 

Artıq regional ölkələrin hamısı, o cüm­lədən Ankara və Tbilisi Azərbaycanla Ermənistan arasında sülhlə bağlı inamlı, müsbət mesajlar verirlər. R.T.Ərdoğanın dediyi kimi, Azərbaycanla Ermənistan arasında imzalanacaq sülh sazişi, doğ­rudan da, tarixi fürsət olacaq. Yuxarıda qeyd etdik ki, bölgədə “3+3” platforma­sının formalaşması, ilk növbədə, region ölkələrinin qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığı üçün geniş imkanlar yaradacaq. Bunun nəticəsində kənar aktorların bölgəyə öz “bayraqlarını sancmaq” planlarının da bir­dəfəlik sonu gələcək. 

Hamı üçün aydındır ki, Azərbaycanla Ermənistan arasında münasibətlərin nor­mallaşmasında Türkiyə qədər Gürcüstan da maraqlıdır. Axı, Gürcüstan hər iki ölkə ilə qonşudur, ortaq sərhədə malikdir. Tbili­si Bakı ilə olduğu kimi, İrəvanla da normal qonşuluq, bərabər səviyyəli əməkdaşlıq münasibətlərinə malikdir. Aşkar görünən həqiqət odur ki, indiki vəziyyətdə Azər­baycan və Ermənistan arasında gərginli­yin davam etməsi Gürcüstanın milli ma­raqlarına qətiyyən uyğun gəlmir. Tbilisi yaxşı bilir ki, yaxın qonşuları arasında “umu-küsüyə” son qoyulması, barışığın əldə olunması, nəhayət, yekun sülh sazi­şinin imzalanması, bütövlükdə, regionun, o cümlədən də onun xeyrinə işləyəcək. Bölgədə iki və üçtərəfli münasibətlərin normal məcraya düşməsi, regional sağ­lam əməkdaşlıq mühitinin yaradılması bölgə dövlətlərinin iqtisadi dirçəlişinə, xalqların rifah halının yaxşılaşmasına sə­bəb olacaq.

İndi növbə İrəvanındır

Gürcüstan Baş naziri İrakli Kobaxidzenin Ankarada çıxışı zamanı üçtərəfli əlaqələrin inkişafına toxunması təsadü­fi deyildi. O, bu zaman Türkiyə–Azər­baycan–Gürcüstan əməkdaşlığının hər üç ölkə üçün nə qədər vacib olduğuna diqqəti çəkmək istədi. Məhz üçtərəf­li əlaqələrin inkişafı yaxın gələcəkdə Gürcüstan və Rusiya arasında mövcud problemlərin həllinə, “buzların ərimə­si”nə də səbəb ola bilər. Bu müstəvidə Bakı Tbilisi və Moskva arasında uğurlu vasitəçilik missiyasını yerinə yetirə bilə­cək ən optimal variantdır.

Beləliklə, Türkiyə və Gürcüstan lider­ləri Cənubi Qafqazla bağlı Ankaradan dünyaya yeni və mühüm mesajlar ver­dilər. Bölgədə yeni düzəni nəzərdə tu­tan bu mesajlar, aydın məsələdir ki, hər şeydən əvvəl, regional əməkdaşlıq baxı­mından dəyərləndirilməlidir. İndi növbə İrəvanındır. 

Məlum məsələdir ki, İrəvanın Bakı­nın irəli sürdüyü şərtlərə uyğun olaraq sülh sazişini imzalaması Ermənistanın Türkiyə ilə münasibətlərinə birbaşa tə­sir göstərəcək. Türkiyə və Azərbaycan­la münasibətlərin normallaşması yaxın perspektivdə rəsmi İrəvan üçün, indi ciddi ehtiyac duyduğu, yeni təhlükəsizlik çətiri­ni formalaşdıra bilər. Artıq İrəvan Qərb və Rusiya arasında “iki stulda əyləşmək tak­tikası”ndan, “böyük güclər”lə “gizlənqaç” oyunundan vaz keçməli, Bakıdan, Anka­radan, Tbilisidən edilən sülh və əməkdaş­lıq çağırışlarına cavab verməlidir. 

İ.HƏSƏNQALA
XQ