Ermənistanda bir sıra siyasi şərhçilər, politoloqlar var ki, onların fikirləri ilə tanış olduqda heyrətlənməyə bilmirsən. Həmin ekspertlər prosesləri doğru-düzgün təhlil etmək, erməni cəmiyyətinə düşdüyü vəziyyətdən çıxış yolları göstərmək, hay toplumunu Azərbaycanın regionda yaratdığı yeni reallıqlarla barışmağa çağırmaq əvəzinə, avantürist fikirlərlə, necə deyərlər, baş qatırlar. Sanki bunlar 2020-ci ildə 44 günlük Vətən müharibəsi zamanı sarsıdıcı məğlubiyyətə uğrayan, 2023-cü ildə lokal xarakterli antiterror tədbirləri nəticəsində ikinci dəfə təslimolma aktına imza atan ölkənin vətəndaşları deyillər.

Yeri gəlmişkən, onların baş naziri Nikol Paşinyan da özünü Vətən mü­haribəsinin başa çatmasından sonra məğlub kimi aparmırdı. Hətta, Paşin­yan müharibənin başa çatmasından sonra – 2021-ci il yanvarın 11-də Mos­kvada Azərbaycan və Rusiya prezi­dentləri ilə keçilən üçtərəfli görüşdən sonra baş tutan mətbuat konfransında “Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin” başa çatmadığını iddia etmişdi. Aydın görü­nürdü ki, Paşinyan yenə başqa hava çalır. Onun dumanlı fikirlərdən tam əl çəkməsi və ayılması üçün ordumuzun əlavə tədbirlər görməsi zəruri idi. Belə də oldu…

İndi isə eyni xətti, qeyd etdiyimiz kimi, erməni politoloqlar davam etdi­rirlər. Belələrindən biri Artur Xaçikyan­dır. Xaçikyan özünü “ABŞ-ın Stenford Universitetinin politologiya üzrə dokto­ru” kimi təqdim etməyi xoşlayır. Ancaq onun bütün günü İrəvanda keçir. Sa­ğa-sola mənasız-məzmunsuz müsahi­bələr paylayır. Yeri gəlmişkən, hər dəfə A.Xaçikyanın müsahibələri internet resurslarında qarşımıza çıxdıqda istər-istəməz sovet dövrünün məşhur ekran əsəri olan “Mimino” filmində restoranda­kı rəqs səhnəsində bir xanımın sürücü Ruben Xaçikyan barəsində dediyi “rəqs edən qırmızı köynəkli şəxs professor Xaçikyandır” deməsi yadımıza düşür. Artur Xaçikyanın davranışları, səslən­dirdiyi fikirlər onun professorluğunun elə Ruben Xaçikyanın “professorluğu” ilə tən gəldiyini deməyə əsaslar yaradır.

Bu günlərdə A.Xaçikyan yenə mü­sahibə verib. O, Rusiyanın “EADaily” nəşrinə bildirib ki, “Azərbaycan tərəfinin bəyanatları getdikcə aqressivləşir (?), çünki Bakı Ermənistanın kifayət qədər çətin vəziyyətdə olduğunu başa düşür. Üstəlik, həm Avropa, həm də Rusiya Azərbaycandan asılıdır”. Xaçikyanın sözlərinə görə, Azərbaycan İsrailin, Fələstinin, İranın və Suriyadakı bəzi qrupların iştirakı ilə regional münaqişə­nin mövcud olduğu bölgədəki vəziyyət­dən istənilən vaxt istifadə edə bilər: “Bu, kifayət qədər böyük regional müharibə­dir və o, Türkiyə və Azərbaycan üçün əlverişli şərait yaradır. Çünki onlar bu vəziyyətdən istifadə edərək, İrana qarşı Qərbə öz xidmətlərini təklif edəcəklər. Bu xidmətin müqabilində isə həmişə olduğu kimi, Ermənistanla bağlı nə isə tələb edəcəklər. Məsələn, Azərbaycan Sünikin (Zəngəzur – S.H.) ərazisini tələb edə bilər ki, gələcəkdə bura silahlı qüvvələrinin köçürülməsini asanlaş­dırsın. İsraillə Azərbaycan arasındakı strateji müttəfiqliyin mövcudluğunu da unutmaq olmaz. Eyni zamanda, Rusiya Ukraynadakı müharibə ilə məşğuldur və Türkiyə və Azərbaycanla münaqişəyə girməyi arzulamır. Bizim müttəfiq tap­maq şansımız çox məhduddur”.

Bəli, bu fikirlər elmlər doktoru, pro­fessor elmi dərəcəsi daşıyan şəxsin dilindən çıxanlardır. Göründüyü kimi, onun fantaziyası sərhəd tanımır. Xaçik­yan bu yanaşması ilə məsələləri bir-bi­rinə qatmaq üzrə alim adlandırıla bilər. Bu adam hələ anlamır ki, Azərbaycanın istəyi öz ərazi bütövlüyünü tam təmin etmək idi. Ötən illər ərzində rəsmi Ba­kının siyasəti yalnız bu məqsədə nail olmaq istiqamətində fokuslanmışdı. Biz öz məqsədimizə doğru addım-addım yaxınlaşdıq. Nəhayət, o gün 2020-ci il sentyabrın 27-də yetişdi. Cəmi 44 gün ərzində torpaqlarımız azad olundu. Lokal xarakterli antiterror tədbirləri isə ərazi bütövlüyümüzün və suverenliyimi­zin tam bərqərar olması ilə başa çatdı. Bundan sonrakı mərhələdə Azərbay­canın əsas məqsədi Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonunda geniş bər­pa-quruculuq işləri həyata keçirməkdir. Bu prosesə isə hələ Vətən müharibəsi­nin gedişi zamanı başlanılıb.

Azərbaycan heç vaxt geosiyasi oyunlara qoşulmayıb. Heç vaxt öz əra­zisini üçüncü ölkələrə qarşı istifadə et­məyə imkan verməyib. Azərbaycanın bu siyasəti Prezident İlham Əliyevin 2023-cü il dekabrın 9-da “Euronews” telekanalında yayımlanan müsahibə­sində belə ifadə olunub: “Azərbaycana gəldikdə mən əməkdaşlıq görürəm. Bu da ölkəmizin siyasəti ilə bağlıdır. Biz hər zaman Azərbaycanı istənilən rəqabət­dən, geosiyasi mübarizədən və ya bö­yük dövlətlərin toqquşmasından qoru­maq istəmişik və hesab edirəm ki, buna müvəffəq olmuşuq. Azərbaycan bir çox böyük beynəlxalq oyunçular tərəfindən etibarlı tərəfdaş hesab edilir və biz bu əməkdaşlığın real nəticələrini görürük. Azərbaycanda enerji sahəsinin inkişafı­na nəzər salsanız, görərsiniz ki, burada geniş beynəlxalq təmsilçilik var. Nəq­liyyat sahəsinə baxsanız, görərsiniz ki, hər iki – Şərq–Qərb və Şimal–Cənub nəqliyyat dəhlizləri Azərbaycandan ke­çir və bizim qonşularımız, müxtəlif re­gionlarda olan çoxsaylı ölkələr bundan faydalanır.

Siyasi inkişafa gəldikdə, burada da Azərbaycan müstəqil xarici və daxili siyasətə malik ölkədir və bu siyasəti milli maraqlara əsaslanaraq yürüdür. Əsas amillərdən biri ölkəni qarşıdurma, yaxud rəqabət arenasına çevirməmək­lə dövləti mənfi xarici təsirdən və daxili işlərə müdaxilədən qorumaqdır. Belə­liklə, biz bu riskləri azaltmağı uğurla bacardıq. Bu səbəbdən bu gün Azər­baycan böyük beynəlxalq potensiala, müsbət beynəlxalq reputasiyaya malik ölkədir. Elə bir ölkə ki, son 20 ildə 300 milyard dollardan artıq sərmayə cəlb edə bilib”.

Zənnimizcə, Prezidentin bu fikir­ləri xaçikyanlara, isgəndəryanlara və digərlərinə ən tutarlı cavabdır. Bu adamlar bir məqamı nəzərə almırlar ki, Azərbaycan Qoşulamama Hərəkatının üzvüdür. Hərəkatın adından göründü­yü kimi, ona qoşulan ölkələr hər cür hərbi-siyasi bloklardan uzaqda daya­nırlar. Azərbaycan qonşu ölkələrlə də hər zaman əməkdaşlığa üstünlük verib. Hətta, İranla münasibətlərin pisləşdiyi 2022–2023-cü illərdə də Azərbaycan hansısa qüvvələrin prosesləri kənardan qızışdırmasına imkan verməyib.

Bundan əlavə, görünür ki, onun ağlı özlərinə gedib. Əgər bizim bölgəmizdə başqalarına özlərinin hər cür xidmətlə­rini təmin edən bir toplum varsa, onlar da haylardır. Tarixdə və müasir dövrdə bunun çoxlu örnəyi var. Hayların hə­min dəstxətti bu gün də dəyişməyib. Onlar gah Rusiya, gah Qərb, gah da İran arasında manevr edərək özlərinin mənafelərini düşünüblər. Bu mənada Xaçikyan ayıbına kor olsa, susub da­nışmasa, daha yaxşıdır.

Mövzu üzrə söhbətləşdiyimiz Qərbi Kaspi Universitetinin profes­soru, politoloq Fikrət Sadıxov bildirdi ki, görünür, A.Xaçikyanı rəsmi Bakının məntiqəuyğun və regionda təhlükəsiz­liyin bərpası ilə bağlı bəyanatları çox narahat edir və nədənsə, onları “aqres­siv” bəyanatlar adlandırır. Onun söz­lərinə görə, Azərbaycan müharibədə Zəfər çaldıqdan sonra sülh təşəbbüsü ilə çıxış edib və qarşı tərəfə təkliflər təqdim edib: “Xaçikyan bilməli idi ki, Azərbaycan torpaqlarının işğal altında qalması, həmin ərazilərdə necə deyər­lər, daş üstə daş qalmaması ilə barış­mayacaq. Bizim yaşayış məntəqələri­miz yerlə-yeksan edilib. İşğaldan azad edilmiş ərazilərə səfər edənlər bunu görürlər. Bəs bütün bunları necə izah etmək olar? Uzun illər ərzində 1 milyon­dan çox soydaşımız qaçqın və məcburi köçkün vəziyyətində yaşadı. İşğalçı Er­mənistan ordusunun hərbçiləri ərazilə­rimizin hər qarşını minaladıqları üçün hələ də kütləvi qayıdışı təmin etmək mümkün olmur”.

F.Sadıxov qeyd etdi ki, Qərblə oyun oynayan, Fransadan silah alan dövlət Ermənistandır. Bu isə öz-özlüyündə o deməkdir ki, məqsəd bölgədə yeni mü­naqişə ocağı yaratmaqdır: “Bunu necə izah etmək olar? Hətta, iş o yerə gəlib çatıb ki, Paşinyan vaxtilə verdiyi bir sıra bəyanatlardan imtina edir. Konstitusi­yaya dəyişiklik etmir, Zəngəzur dəhlizi­ni açmır, sərhəddə müxtəlif təxribatlar törədir. Bütün bunlara Xaçikyan heç bir münasibət bildirmir. Halbuki, o, sağlam düşüncədə olsaydı, ölkəsinin gələcə­yi naminə Ermənistanın nicat yolunun Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətlə­rin qurulmasından keçdiyini deməli idi”.

Müsahibimiz əlavə etdi ki, bütün bunlar az imiş kimi, Xaçikyan bura İs­raili də qatıb: “Guya, İsrail HƏMAS-la mübarizəni dayandıracaq, gəlib Azər­baycana kömək edəcək və bütün gücü­nü Ermənistana qarşı yönəldəcək. Belə bəyanatlar, uydurmalar siyasi elmlər doktoru elmi dərəcəsi daşıyan və nü­fuzlu universitetdə dərs deyən şəxsə yaraşmır. Zənnimcə, bunun da əsas səbəbi onun ultramillətçilik, şovinizm, islamofob düşüncələrin əsiri olmasın­dadır. Bunun nəticəsidir ki, o, reallıqları görmək və dərk etmək istəmir. Nəticə­də, xəstə təxəyyülünü açıq şəkildə nü­mayiş etdirir və özünü çox pis vəziyyətə salır”.

Türkiyəli politoloq Engin Özər isə “Caliber.az” saytına açıqlamasın­da deyib ki, professor Xaçikyan nə­dənsə, Ermənistanın indiki geosiyasi mövqeyinin erməni xalqının öz iradəsi ilə yarandığını unudur: “Çünki ermə­nilər Paşinyanı baş nazir seçdilər və o, Ermənistan üçün yeni kurs, Qərb­lə yaxınlaşma yolunu seçdi. Nikol bu yaxınlarda Ermənistanın KTMT üzv­lüyünü dondurduğunu bəyan edib. Nə Ankaranın, nə Bakının, nə də başqa paytaxtların bununla heç bir əlaqəsi yoxdur. Bu, onların öz qərarıdır. Xa­çikyan, yəqin ki, Zəngəzur problemini nəzərdə tutur. Guya, Türkiyə və Azər­baycan bu dəhlizdən zorla keçəcəklər. Ancaq, hətta, belə olsaydı da, Ermə­nistan çoxdan bu məsələni diploma­tik yolla həll etməyə çalışmalı idi. Nə qədər vaxt keçib, amma İrəvan tərə­findən əhəmiyyətli addımlar müşahidə olunmur – bu faktdır. Onlar nə təklif edirlər? Daha 100 il gözləmək? Yox!”.

Engin Özər qeyd edib ki, nə Türkiyə, nə də Azərbaycan Ermənistana hücum etmək niyyətində deyil: “Belə bir istək yoxdur. Amma yəqin ki, hansısa güc tətbiq etmək lazımdır ki, ermənilər Zən­gəzur dəhlizinin həyata keçirilməsinə mane olmasınlar. Xaçikyan, cəfəngiy­yat daşıyan təbliğatçı təsiri bağışlayıb. Bu isə onun Stenford Universitetinin doktoru statusuna uyğun gəlmir”.

Səxavət HƏMİD
XQ