Azərbaycan və Ermənistan XİN rəhbərlərinin görüşündən gözləntilər

Məlum olduğu kimi, Azərbaycanın və Ermənistanın xarici işlər nazirləri Ceyhun Bayramovla və Ararat Mirzoyan bu gün Berlində sülh gündəmini müzakirə edəcəklər. Hər halda rəsmi adlandırma belədir. Ancaq gəlin görək, görüşün elə bir faydası olacaqmı? Suala cavab vermək üçün bəzi məqamları vurğulamağa ehtiyac var. 

Ancaq əvvəlcə bir haşiyə çıxaq. Na­zirlərin görüş təşəbbüsü Almaniyadan gəlib. Yəni, hazırda kollektiv Qərbin Azərbaycan – Ermənistan münasibətlə­rinin tənzimlənməsinə nisbətən bitərəf yanaşdığına dair təəssürat formalaşdı­ran ölkəsindən. Həqiqətən, müqayisə­li yanaşsaq, Almaniya bu baxımdan Fransadan daha yaxşıdır. Yəqin, elə ona görədir ki, Prezident İlham Əliyev Münxen Təhlükəsizlik Konfransı çər­çivəsində Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyanla görüşə vasitəçiliyin Almani­ya Kansleri Olaf Şolts tərəfindən həya­ta keçirilməsinə razılıq verdi. Görünür, Berlin XİN rəhbərlərinin təmasına da evsahibliyini gerçəkləşdirməklə, belə demək mümkünsə, sülhyaratma esta­fetinin davamında maraqlıdır. Bəs nəyə görə iki Cənubi Qafqaz ölkəsinin əsas xarici siyasət adamlarının üz-üzə gəl­mələrinin faydalılıq əmsalına şübhə ilə yanaşırıq? Əslində, buna və birinci ab­zasdakı suala cavab təxminən eynidir. 

Birinci məqam. Baş nazir N.Paşin­yan Münxendən sonra Parisə yollan­dı. Orada Nikolun keçirdiyi görüşlərin məzmun və motivinə diqqət yetirərkən, təmaslarının hamısının bu və ya digər dərəcədə anti-Azərbaycan ritorikasının inkişafına yönəldiyi aşkardır. Fransa isə kollektiv Qərbin başlıca söz sahiblərin­dəndir. İndi vasitəçiliyə qol çırmamış Almaniya, bu mənada, onun yanında heç nədir. İkincinin rəhbərliyi çox yaxşı dərk edir ki, prinsipcə Bakı – İrəvan mü­nasibətlərinin tənzimləməsinin özünə o qədər də ciddi aidiyyatı yoxdur.

İkinci məqam. Paşinyanın Parisə yollanması və mövcud xüsusda həm keçirdiyi görüşlər, həm də “France 24” telekanalının efirindən söylədikləri onun Münxendə Prezident İlham Əliyevlə tə­masının ab-havasını və gözlənilən müs­bət davam trayektoriyasını heçə endirdi. Bundan sonra Bayramov – Mirzoyan gö­rüşü ilə bağlı pozitivə köklənmək müm­künsüzdür. 

Üçüncü məqam. Bayramov – Mirzo­yan təmasına doğru gedən yola diqqət yetirək. Mirzoyan Cenevrədə BMT-nin İnsan Haqları Şurasının iclası çərçivə­sində qurumun İnsan hüquqları üzrə ali komissarı Folker Turk ilə görüşüb. Gö­rüşdə Ermənistanda insan hüquqlarının müdafiəsi və qanunun aliliyi prinsipinin möhkəmləndirilməsi istiqamətində atı­lan addımlar və nailiyyətlər qeyd edilib, İrəvanın bu baxımdan beynəlxalq rey­tinqlərdə regionda lider mövqe tutduğu önə çəkilib (?). 

Deməli, subliminal mesaj verilib ki, Azərbaycanda mövcud istiqamətdə və­ziyyət yaxşı deyil. Mesajı verən Ermənis­tandır. Ardınca isə Mirzoyan, bilavasitə, “mətləbə” keçib və deyib ki, Azərbaycan Qarabağ ermənilərini etnik təmizləməyə məruz qoyub, İrəvan isə hazırda onların ehtiyaclarının ödənilməsi və hüquqlarının müdafiəsi istiqamətində tədbirlər reallaş­dırmaqdadır. Yəni ki, Azərbaycanın yol verdiyi insan hüquqları pozuntularını və dəymiş zərəri Ermənistan aradan qaldı­rır. Bir sözlə, həyasızlıq... 

Daha sonra erməni nazir Bakı – İrəvan sülh tənzimləməsinə keçid alıb və ölkəsinin bununla bağlı yanaşmalarını təqdim edib. Bildirib ki, bu yanaşmalar ərazi bütövlüyü, sərhədlərin toxunulmazlığı və suverenlik prinsiplərinə əsaslanır. Mirzoyan, həmçinin vurğulayıb ki, sülh prosesində irəliləyişə yalnız sadaladığı prinsiplərə ciddi riayət etməklə, aqressiv ritorikadan, eləcə də yer­lərdə vəziyyəti gərginləşdirən addımlardan çəkinməklə nail olmaq mümkündür.

Göründüyü kimi, vurğu Azərbayca­nın, guya, Ermənistanın yanaşmalarına etinasız münasibət göstərdiyi üzərinə qoyulur. Bu isə öz növbəsində, reallıq­ların təhrifi və İrəvanın üzərinə götürdü­yü öhdəliklərin icrasından yayınmasıdır. Yəni, Mirzoyan bir daha göstərib ki, İrə­van Bakının sülh gündəliyi ilə razılaşmır, konstruktiv mövqeyə gəlmək niyyətindən tam uzaqdır. Deməli, erməni XİN rəhbə­ri azərbaycanlı həmkarı ilə görüşə məhz belə bir əhval-ruhiyyə ilə yollanıb. 

Dördüncü məqam. A.Mirzoyan Ce­nevrədə Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitə­sinin rəhbəri Mirjana Spolyariç-Eqqerlə görüşüb və adəti üzrə Azərbaycandan şikayətlənib. Ən pisi isə budur ki, “Azər­baycan tərəfindən Qarabağa hücum” məntiqini qabardıb. Deməli, bir tərəfdən ərazi bütövlüyü və suverenliyin qarşılıqlı şəkildə tanınması, digər yandan da ölkə­mizin təcavüzkar kimi təqdimatı. Hər hal­da, böyük təzadı hiss etməmiş deyilsiniz. 

Belə çıxır ki, Azərbaycan öz suve­renliyini bərpa etməməli, Qarabağda separatçı rejim qalmalı idi. Nəyə görə? Ona görə ki, guya, həmin rejim bölgə ermənilərinin iradəsinin məhsulu kimi meydana çıxmışdı. Bir nüansı da yada salaq. Lokal xarakterli antiterror tədbir­lərindən əvvəl həmin Paşinyan idi deyən ki, Qarabağın seçilmiş hakimiyyəti var. Bu deyimlə Mirzoyanın “Azərbaycanın Qarabağa hücumu” məntiqi zərbəni eyni hədəfə – ölkəmizin ərazi bütövlüyünü və suverenliyini şübhələndirməyə vurur. 

Üstəlik, erməni XİN başçısı Bey­nəlxalq Qızıl Xaç Komitəsinin rəhbəri ilə görüşündə Azərbaycanda saxlanılan şəxslərin qaytarılmasının, eləcə də itkin düşmüşlərin taleyinin müəyyənləşdiril­məsinin vacibliyini qabardaraq, Ermənis­tanın bu istiqamətdə komitə ilə əməkdaş­lığa hazır olduğunu təsdiqləyib. Məgər Mirzoyan bilmir ki, haqqında söz açdığı məsələ cəfəngdir? Azərbaycan həbsxa­nalarındakı ermənilər 44 günlük mühari­bədən sonra ölkəmizin ərazisində kəşfiy­yat-diversiya fəaliyyəti gerçəkləşdirmək istəyənlərdir, cinayətkarlardır. Əgər XİN başçısının heç nəyə baxmayaraq, bu cinayətkarlara ürəyi yanırsa və onların öz evlərinə qayıtmalarını çox istəyirsə, bilməlidir ki, mövcud istiqamətdə BQXK ilə əməkdaşlıq fayda verməyəcək. O tam dərk etməlidir ki, heç bir xarici təz­yiq ölkəmizi tutduğu prinsipial baxışdan daşındırmayacaq. Humanistliyə gəlincə, Azərbaycan bunu indiyədək çox edib, yenə də edər. Ancaq baxır hansı şərtlərlə və hansı şəraitdə... 

Əslində, Bayramovla görüş öncəsi gedib xaricilərə şikayətlənən Mirzoyan, eləcə də, digər Ermənistan rəsmiləri də yaxşı dərk edirlər ki, Bakı ilə təzyiq dilin­də danışmağın nəticəsi yoxdur. Əksinə, durum bir qədər də gəriginləşəcək. Gö­rünür, Ermənistan rəhbərliyinin məqsədi elə budur – hər şeyi mürəkkəbləşdirmək. Başqa cür düşünmək üçün əsas yoxdur. Fikrimizi bir qədər də dolğunlaşdırmaq üçün baş nazir Nikol Paşinyanın söylə­diklərinə diqqət yetirək. 

Beşinci məqam. Deməli, N.Paşinyan Almaniya Bundestaqı Hüquq məsələlə­ri komissiyasının sədri Elizabet Vinkel­meyer-Bekeri qəbul edərkən, Ermənis­tanda demokratik islahatların səmərəli təşviqində, eləcə də Cənubi Qafqazda sülhün və sabitliyin təminatlnda Almani­yanın dəstəyini xüsusi vurğulayıb. Sual olunur: Almaniya nə üçün Ermənistanın daxili işi olan məsələni təşviq etməli və İrəvan buna normal yanaşmalıdır? Nə isə, bu məqamın üzərində çox dayan­mayaq. Çünki, necə deyərlər, ayının min oyunu bir armudun başındadır. Yəni, Ni­kol və komandasının üzvləri demokrati­yadan, söz azadlığından və sair bu kimi beynəlxalq qüvvələrin manipulyasiya predmetinə çevrildiyi şübhə doğurma­yan dəyərlərdən danışarkən, yuxarıda da vurğuladığımız kimi, subliminal me­saj verirlər. Sanki, beynəlxalq müstəvi­dəki bəzi dairələrin Azərbaycana qarşı ənənəvi qərəzli münasibətini yada salıb, üstünlük qazanmağa çalışırlar. Nə üçün belə düşüncədəyik? O səbəbdən ki, Pa­şinyan yuxarıda sadaladığımız fikirlərini bitirər-bitirməz, Azərbaycan–Ermənistan münasibətlərinə keçid alır. 

Bəli, Paşinyan Mirzoyan kimi siyasi şivən qoparmasa da, onun mövqeyini pozitiv saymaq mümkünsüzdür. Diqqət yetirək, Nikol Kansler Olaf Şoltsun Bakı və İrəvan arasında sülh prosesinə verdiyi töhfəni xatırladır və ən əsası ötən ilin pa­yızında Qranadada keçirilmiş görüşü önə çəkir. Əlbəttə, başa düşürük ki, Nikol ya­rımçıq bildiyi diplomatik etiket məsələsin­də Almaniya nümayəndə heyətinə Kans­ler barədə xoş söz demək istəyir. Ancaq, o, hər kəlməsinin fiksasiya olunduğunu nəzərə almır. 

Erməni baş nazir nəzərə almır və dü­şünmür ki, Azərbaycan həmin Qranada sammitinə qatılmamışdı və Bakı üçün toplantı zamanı Avropa Şurası İttifaqı­nın prezidenti Şarl Mişelin, Paşinyanın, Fransa prezdeinti Emmanuel Makronun və Kansler Şoltsun qəbul etdikləri sənəd mənasız kağızdan başqa bir şey deyil. Belədə nəyə görə həmin sənəd Azər­baycan – Ermənistan münasibətlərinin nizamlanmasının prinsipləri kimi nəzər­dən keçirilməlidir? Yəni, Paşinyan hansı məntiqlə bu cür yolverilməz ritorikaya üs­tünlük verməlidir? O, Qranada sammiti­nin adını çəkməməlidir!

Sonda ümumən, belə nəticəyə gə­lirik ki, Azərbaycan və Ermənistan na­zirlərinin uzun fasilədən sonra Berlində görüşməsi müsbət haldır. O anlamda ki, tərəflərin təmaslarındakı ayrı-ayrı mo­tivlər gərginlik riskinin aşağı düşməsini şərtləndirə bilər. Ancaq, bu, yetərli deyil. Ermənistan konstruktiv davranmalı, Pre­zident İlham Əliyevin də bildirdiyi kimi, ölkəmizin sülh şərtlərini qəbul etməlidir, ərazi iddiasından uzaqlığını təsdiqləmə­lidir. Söylədiklərimizə nəzərən belə gö­rünür ki, Berlin görüşü bu nəticənin əldə olunması baxımından heç də tutarlı plat­forma deyil. Digər tərəfdən, İrəvanın öz “prioritetləri” var. 

Erməni tərəfin Almaniyanın paytax­tında görüşə razılıq verməsi isə yalnız sülhdə maraqlı olduğuna dair rəy forma­laşdırmaq, beynəlxalq ictimaiyyəti çaş­dırmaqdır. Bu, sülh gündəmi ilə imitasi­yadır. Özü də uğursuz imitasiya.

Ə.RÜSTƏMOV
XQ