Qərbin Rusiyanı Cənubi Qafqazdan sıxışdırmaq planı və erməni avantürizminin körüklənməsi

Qərb dünyası Ermənistanda müxtəlif infrastruktur layihələrinin inkişafı üçün hərtərəfli plan hazırlayır. Bu işdə Fransa və ABŞ-ın aktivliyi daha çox nəzərə çarpmaqdadır. Söhbətimizə bu məsələdə Fransanın rolunu qabartmaqla başlamaq istərdik. 

Qeyd edək ki, haqqında söz açdığı­mız planın həyata keçirilməsində Fran­sa İnkişaf Agentliyi həlledici rol oynayır. Məsələ barədə ölkənin İrəvandakı sə­firi Olivye Dekottini Ermənistanın ərazi idarəetmə və infrastruktur naziri Qnel Sanosyanla görüşündə bildirib. Səfir Dekottini deyib ki, həm əməkdaşlığın əhatə dairəsi, həm də ayrılan büdcə yaxın vaxtlarda genişləndirilməlidir. Görüşdə Vedi su anbarının tikintisinin davam etdirilməsinə, bununla əlaqədar görülən işlərə də toxunulub.

Deməli, Fransa Ermənistana daha geniş əməli dəstək göstərməyə keçib. Ancaq bildirdiyimiz kimi, bu işdə ABŞ da ondan geri qalmır. Belə ki, Birləş­miş Ştatlar Konqresinin sessiyasında ölkənin Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi­nin– USAID-in təmsilçisi Aleksander Sokolovski qurumun Ermənistanın infrastrukturuna potensial investisiya qoyuluşuna maraq göstərdiyini vur­ğulayıb. Yəni, Vaşinqton da İrəvanın dayanıqlılığını gücləndirməkdə maraq­lıdır. Nə üçün? Ona görə ki, onun Rusi­yadan asılılığı aradan qalxsın. 

Bəli, ABŞ Ermənistanın Rusiyadan asılılığını aradan qaldırmaq, hələlik isə heç olmasa, azaltmaq üçün ener­jidən kənd təsərrüfatına qədər müxtə­lif sektorlarda fəal iştirak əzmindədir. Ölkə var gücü ilə Ermənistandakı Rusiya monopoliyalarına alternativlər yaratmağa çalışır. Bura ticarət, enerji və infrastruktur, eləcə də həyati vacib informasiya sistemləri və hətta kənd təsərrüfatı daxildir. A.Sokolovskinin sözlərinə görə, USAID ABŞ Dövlət Departamenti ilə Ermənistana dəstək üzrə əməkdaşlıq gerçəkləşdirməkdə­dir. Əməkdaşlığın konkret hədəfi isə ölkənin Rusiya buğdası və unundan asılılığının azaldılmasıdır. Mövcud is­tiqamətdə potensial addımlar barədə müzakirələr başlayıb. Bundan əlavə, ABŞ-ın, Avropa İttifaqının və Ermə­nistanın iştirakı ilə sonuncunun Qərbə inteqrasiyasını asanlaşdırmaq yolunda müvafiq sxemin yaradılmasını nəzər­də tutan diskussiyaların təşkilindən də məlumatımız var.

Bəli, Fransa və ABŞ Ermənistanda fəaliyyət göstərən və Rusiya tərəfindən dəstəklənən şirkətlərə güclü alternativ­lər yaratmağa girişiblər. Ancaq proses çox çətindir və Qərbin Ermənistan ak­tivliyinin sahəvi istiqamətləri fonunda, həmin çətinliyin nədən ibarət olduğu­nun fərqinə vardınız. Əlavə edək ki, Rusiya kapitalı Ermənistanın dəmir yolu şəbəkəsinə, atom elektrik stansi­yasına və mühüm telekommunikasiya şirkətlərinə də nəzarəti həyata keçir­məkdədir. Yəni, Ermənistanın strateji infrastrukturu böyük ölçüdə Rusiyanın nəzarəti altındadır. Bu sıraya rus hərb­çilərinin Ermənistan–Türkiyə və Ermə­nistan–İran sərhədlərini qorumasını da daxil etmək mümkündür.

Üstəlik, Ermənistanın qaz təda­rükü də Rusiyadan asılıdır, həmçinin ölkənin elektrik şəbəkələri ilə bağlı şirkəti erməni biznesmen Samvel Ka­rapetyana məxsus olsa da, bu şəxsin Moskvanın maraqları ilə oturub-duran biri olduğu hər kəsə yaxşı məlumdur. Hazırda ölkənin hökumətyönümlü dairələri S.Karapetyanın Rusiyanın elektrik enerjisi sektorunda manipul­yasiyasına qoşularaq, Ermənistana problemlər yarada biləcəyindən nara­hatdırlar. 

Amerikalılıarın çalışdığı isə budur ki, Ermənistanın enerji bazarı liberal­laşsın. Birləşmiş Ştatlar hazırda ölkə­də yeni atom elektrik stansiyasının tikintisi ilə bağlı müzakirələr aparır və bu layihəyə dair tezliklə yekun qərarın veriləcəyi bildirilir. Əvvəllər Fransa ha­zırda Rusiyanın “Cənubi Qafqaz Dəmir Yolları” şirkətinin nəzarətində olan Er­mənistan dəmir yolunun alınmasında maraqlı olduğunu bildirsə də, məsələ­nin gerçəkləşəcəyindən danışmaq tez kimi görünür. Ancaq fransız şirkəti ölkənin içməli su paylayıcı şəbəkəsini idarə etməkdədir. 

İndi Ermənistanın hakim siyasi da­irələri bu qənaətdədirlər ki, Qərb Rusi­yanın hökmranlıq etdiyi bütün strateji sahələrdə ciddi rəqib kimi meydana çıxmalı və rus kapitalını aktiv şəkildə sıxışdırmalıdır. Ümidlər var ki, Fransa və ABŞ rəsmiləri tərəfindən mövcud istiqamətdə verilən vədlər konkret nə­ticələrə çevriləcək. Erməni siyasilər, eyni zamanda, bildirirlər ki, Ermənis­tandan Rusiya kapitalının sıxışdırıl­ması ilə yanaşı, strateji infrastruktur əhəmiyyətli sahələrə Qərb investisi­yalarının yatırılmasına ehtiyac var. Bu yolla Moskvanın İrəvana təzyiqini ara­dan qaldırmağın və birincini çətinlik yaratma alətlərindən məhrum etməyin hər şeydən vacib olduğuna dair fikirləri bölüşənlərin də sayı yetərincədir.

Onu da deyək ki, bəzi siyasi ana­litiklər və ekspertlər Rusiyanın Er­mənistanda hərbi təhlükəsizlik sahə­sindəki monopoliyasını itirdiyini vurğulayırlar. Nəzərə alaq ki, 2011–2020-ci illər arasında Rusiya Ermənis­tanın hərbi arsenalının 95 faizini təmin edib. İndi ölkəyə artıq silah vermir. İrə­van hazırda Hindistan, Fransa və digər ölkələrlə əlaqələr vasitəsilə silah idxa­lını şaxələndirib, üstəlik özünün silahlı qüvvələrində islahatların aparılmasına dəstək üçün ABŞ və Fransa ilə razılaş­malar əldə edib. 

Bəli, Paris İrəvanın müdafiə silah­ları ilə təchizatını həyata keçirməkdə­dir. Ermənistan hakimiyyətinin bütün müraciətlərinin, xüsusən də artilleriya ehtiyaclarının dərhal cavablandırılma­sının vacibliyini bildirən fransız sena­torlar bu günlərdə hökumətə İrəvanın SEZAR artilleriya sistemləri ilə təmi­natının qiymətləndirilməsini tövsiyə ediblər. O da məlumdur ki, Fransa Ermənistana ölkənin hava hücumun­dan müdafiə sistemindəki zəiflikləri öyrənməkdə və müəyyənləşdirməkdə kömək göstərəcək. Senatın müvafiq komitəsində 2024-cü il büdcəsinin müzakirəsi zamanı Fransanın müda­fiə naziri Sebastyan Lekornyu ölkəsi­nin İrəvanı müdafiə silahları ilə təmin edəcəyini açıqlayıb.

Yekunda ümumiləşdirmə apararaq deyə bilərik ki, Ermənistan hakimiy­yəti hazırda Qərbin Rusiyanı Cənubi Qafqazdan effektiv şəkildə sıxışdırıb çıxarması üzərinə oyun oynamaqda­dır. Əlbəttə, bu oyun çox təhlükəlidir. Mövcud xüsusda ölkəyə müdafiə, enerji, iqtisadi, siyasi, ərzaqla təminat, texnologiya və strateji infrastruktur im­kanları ilə bağlı dəstək göstərilməsinin mütləqliyi üzərində dayanılır. Bir sözlə, Ermənistan Qərbə “mənə hər şey ver” deyir. Hələ bir şərt də qoyulur ki, yalnız bundan sonra Ermənistan həqiqətən də strateji dəyişikliyə nail ola bilər. Təx­minən belə: “əvvəl əsiri zəncirdən azad et, sonra özü ayaq üstündə dayanar”. 

Kənardan görünən mənzərədə Er­mənistan hakimiyyəti, obrazlı desək, məzənnəsini qaldırmaq istəyən əxlaq­sızı xatırladır. Gözü görən, bir balaca ağlı kəsən hər şeyi istəyir. Əlbəttə, atalarımızın “quyuya su tökməklə sulu olmur” misalının aktuallığını vurğu­lamaqdan uzağıq. Əsas olan Qərbin dəyərləndirməsidir. Görünür, özü­nün qlobal maraqlarını reallaşdırmaq istəyən Qərb dünyası Ermənistan üzə­rinə siyasi sərmayə yatırmaqla böyük səhvə yol verdiyinin fərqində deyil. Bu avantürizm Cənubi Qafqaza heç bir halda dinclik gətirməyəcək. Dinclik və əminamanlığın olmaması isə Qərbin Ermənistana səxavətlə yatırdığı və daha çox yatırmağa çalışdığı kapital üçün böyük təhlükədir. 

Ə.RÜSTƏMOV
XQ