Təhdid və hədələrə Bakıdan sərt mövqe görən Vaşinqton əvvəlki ampluasına qayıdır

Daxildə revanşist-daşnak erməni lobbiçilərin və ermənipərəst konqresmenlərin, kənarda Avropa İttifaqının və Fransanın fitvasına gedən ABŞ rəhbərliyinin Azərbaycanla güc və hədə-qorxu dili ilə danışmağın faydasız olduğunu başa düşdüyü anlaşılır. 

ABŞ Dövlət Departamentinin rəhbəri Antoni Blinkenin Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevə telefon zəngi rəsmi Vaşinqtonun Bakı ilə münasibətlərinə korrektələr etmək niyyətindən xəbər ve­rir. Bu da təsadüfi sayıla bilməz. Çünki 2023-cü il noyabrın 15-də ABŞ Dövlət katibinin köməkçisi Ceyms Obrayenin Nümayəndələr Palatasının Xarici işlər komitəsinin Avropa üzrə alt komitəsinin dinləmələrində ölkəmizin ünvanına səs­ləndirdiyi fikirlər qərəzli və həqiqətdən uzaq olduğu üçün Azərbaycan tərəfin­dən rədd edilmişdi. Telefon söhbəti za­manı bu faktı Antoni Blinkenin nəzərinə çatdıran İlham Əliyev onu da xüsusi ola­raq vurğulayıb ki, ABŞ tərəfindən Azər­baycanla bağlı son bəyanatlar və atılan addımlar Azərbaycan–ABŞ münasibət­lərinə ciddi zərər vurub.

Azərbaycana təzyiq faydasızdır

Dövlətimizin başçısı A.Blinkenə Azərbay­can XİN-in noyabrın 16-da Konqresdəki an­ti-Azərbaycan dinləmələri ilə bağlı açıqlama verdiyini xatırladaraq, bu müstəvidə rəsmi Ba­kının mövqeyini tam açıqlığı ilə Ağ ev rəsmisi­nin diqqətinə çatdırıb. 

Məhz Azərbaycan XİN-in məlum bəyana­tı, onun ardınca Bakının Ermənistan və Azər­baycan arasında sülh danışıqlarındaı ABŞ-ın vasitəçiliyindən imtinası supergücü tutduğu yanlış mövqedən geri çəkilməyə məcbur etdi. Bakı bununla həm də bir həqiqəti Vaşinqto­nun nəzərinə çatdırmış oldu ki, heç kəs, heç bir qüvvə Azərbaycanla hədə və təzyiq dili ilə danışa bilməz. Bu aksiom Azərbaycanın Av­ropa İttifaqı, Fransa ilə münasibətlərində də öz təsdiqini tapıb. Yəqin Qərbin ermənipərəst dairələrinin qarşısında Bakının nümayiş etdir­diyi qətiyyət və prinsipiallıq, ədalətli mövqeyi­ni sona qədər israrla müdafiə etmək bacarığı okeanın o tayındakıların da diqqətindən yayın­mayıb. 

İndi Ağ ev Azərbaycanla münasibətlərinə səbəb–nəticə əlaqələri, təsir–əks təsir mütə­nasibliyi kontekstdən çıxış edərək baxmağa məcbur oldu. Bəli, Blinkenin telefon zəngini Vaşinqtonun Bakı ilə təhdid və hədə dilində danışmağın səmərəsizliyini başa düşməsi kimi dəyərləndirmək olar. “Demokratiyanın beşiyi” sayılan supergücün bu niyyətində nə dərəcə­də səmimi olduğu yaxın vaxtlarda üzə çıxacaq. Hər halda, Vaşinqtonun Ermənistanla bağlı Azərbaycana münasibətdə hərbi ritorikadan “diplomatik leksikona” keçid aldığı göz qaba­ğındadır.

Tələb yox, xahiş qəbul olunur

ABŞ Senatı və Konqresinin bugünədək qə­bul etdiyi qərarların Prezident tərəfindən təs­diqlənmədiyinə dair xeyli nümunə var. 15 no­yabr dinləmələrində Konqresin alt komitəsinin Azərbaycana qarşı “Azadlığa dəstək Aktı”na 907-ci düzəlişin qüvvədə saxlanması qərarının da Ağ evdə təsdiqlənəcəyi artıq sual altına dü­şür. Necə ki, ABŞ-ın Azərbaycana münasibət­də yüksək səviyyəli ikitərəfli görüş və təmasları təxirə salması, “ikitərəfli münasibətlər əvvəlki kimi ola bilməz” xarakterli bəyanatını nəzərə alan Bakı bunu qarşı adekvat cavab vermiş­di. Prezident İlham Əliyevlə telefon söhbətinin gedişində Dövlət katibi Antoni Blinken dövləti­mizin başçısından ikitərəfli münasibətlərin nor­mallaşdırılması məqsədilə dekabrda kömək­çisi Ceyms Obrayenin Azərbaycana səfərinə icazə verilməsini xahiş edib. İlham Əliyev Blin­kenin bu təklifi ilə bir şərtlə razılaşıb ki, həmin səfərdən sonra Konqresin Azərbaycanın yük­sək çinli rəsmilərinin ABŞ-a səfərlərinə qoyu­lan əsassız qadağa aradan qaldırılsın. Dövlət katibi Prezidentimizin şərtini qəbul edib. 

Yəni, bu jesti ilə İlham Əliyev Azərbaycanla bərabərhüquqlu tərəfdaş kimi davranan, diplo­matik etiketə riayət edən hər bir ölkə ilə əmək­daşlığa hazır olduğunu növbəti dəfə nümayiş etdirmiş oldu. Yeri gəlmişkən, Konqresdəki dinləmələrdə Qarabağı tərk etmiş ermənilərlə bağlı ölkəmizin ünvanına heç bir fakta və sübu­ta söykənməyən ittihamlar səsləndirən həmin Ceyms Obrayen dünən keçirdiyi mətbuat kon­fransında “Hər iki tərəfin bir-biri ilə birbaşa və vasitəçilərlə danışıqlar aparması bizi ruhlandı­rır. Azərbaycan və Ermənistan arasında sülhə nail olmaq üçün real imkan görürük” – forma­sında “yumşalmış mövqe” nümayiş etdirib. 

Kommunikasiyaların qarşılıqlı şəkildə açıl­ması məsələsinə toxunan C.Obrayen bir az da irəli gedərək, Mərkəzi Asiyadan ticarət yolu­nun Azərbaycan və Ermənistandan Türkiyəyə keçərsə, bunun həmin marşrutun üzərində yerləşən bütün ölkələrin inkişafına əhəmiyyətli təkan olacağını söyləyib. Məlum telefon danı­şığına münasibətini bildirən Obrayen Vaşinq­tonla Bakı arasında mövcud fikir ayrılıqları və Azərbaycanın ABŞ-dakı səfiri Xəzər İbrahimlə son görüşün məzmunu barədə açıqlama ver­məkdən yayınıb.

İrəvan yenə bəhanə axtarır

Kaliforniyada güclü erməni lobbisinin möv­cudluğu, onun anti-Azərbaycan siyasətinə ölkənin qanunverici orqanlarında “züytutanla­rın” olduğunu nəzərə almaqla deyə bilərik ki, ABŞ dövlətinin mövqeyini heç də Senat və Konqres ifadə etmir. Bu səlahiyyət və missiya­nın Prezidentə və Dövlət Departamentinə məx­sus olduğu hamıya bəllidir. İndiki məqamda Ağ evin parlamentin “günahını yumağa çalışması”, Azərbaycanla münasibətləri normallaşdırmaq cəhdləri başadüşüləndir. Axı, ABŞ-ın Cənubi Qafqazda strateji maraqları var. Ağ ev həmin maraqları reallaşdırmağın tək yolunun bölgədə güc və söz sahibi sayılan Azərbaycandan keç­diyinin artıq fərqindədir. Yəqin Vaşinqton isteb­lişmenti Qafqazın nə Yaxın Şərq, nə də Şərqi Avropa olmadığını da tam anlayıb. 

İlham Əliyev Antoni Blinkenlə telefon söh­bətində, həmçinin İrəvan və Bakı arasında birincinin günahı ucbatından dalana dirənmiş sülh danışıqlarına da toxunub. Azərbaycanın Ermənistanla ikitərəfli dialoqa açıq olduğunu söyləyən dövlətimizn başçısı qeyd edib ki, sülh müqaviləsinin mətni ilə bağlı Bakının 2023-cü il sentyabrın 11-də İrəvana təqdim etdiyi təklifləri Ermənistan tərəfi noyabrın 21-də cavablandı­rıb. Yəni, Ermənistanın cavabı yetmiş gün ge­cikdirməsi bir daha onu göstərir ki, qarşı tərəf sülh müqaviləsinin mətnindən danışıqlar pro­sesini uzatmaq üçün bəhanə kimi istifadə edir. “ABŞ Dövlət katibi Prezident İlham Əliyevin Azərbaycan və Ermənistan arasında davamlı və şərəfli sülh sazişi bağlamaq istəyini alqışla­yıb. Dövlət katibi on illərlə uzanan münaqişə­nin həm azərbaycanlıların, həm də ermənilərin iztirabına səbəb olduğunu qeyd edib və sülhün regiona gətirəcəyi faydaları vurğulayıb”. ABŞ Dövlət Departamentinin sözçüsü Metyu Miller bu sözləri Bakı və Vaşinqton arasında telefon danışığını şərh edərkən söyləyib. Miller Döv­lət katibinin telefon danışığında Azərbaycanla mövcud güclü əlaqələrin perspektivi ilə yanaşı, son zamanlar ikitərəfli münasibətlərdə nara­hatlıq doğuran məsələlərin də müzakirə olun­duğunu qeyd edib. 

Aydın məsələdir ki, Ağ ev rəsmisi bu za­man son vaxtlar ABŞ–Azərbaycan münasi­bətlərində müşahidə olunan gərginliyin əsas səbəbkarının və baiskarının məhz Ermənistan olduğunu deməyi “unudub”. 

Cənubi Qafqaz böyük güclərin poliqonu deyil 

Postsovet məkanında böyük oyunların sse­nari müəllifi kimi çıxış etdiyi şübhə doğurmayan Ağ evin Azərbaycanla münasibətlərində səhnə arxasında saxlamağa çalışdığı ikiüzlü yanaş­masını nəzərdən qaçırmaq olmaz. Bu yanaş­ma bəzən Vaşinqtonun Türkiyə və Azərbaycan arasındakı dostluq və qardaşlıq əlaqələrinə münasibətində də özünü büruzə verir. Cənubi Qafqazı Rusiyanın və İranın təsir dairəsindən çıxarmağı, bölgədə özünün hegemonluğunu yaratmağı hədəfləyən ABŞ məqsədinə çat­maqdan ötrü Ermənistandan “mövsümi alət” kimi istifadə etməkdənsə, Azərbaycanla bəra­bər və faydalı tərəfdaşlıq əlaqələrinə malik ol­manın vacibliyini anlamış kimi görünür. Amma bir faktı da unutmaq olmaz ki, Vaşinqton post­sovet məkanı sayılan bölgəyə tək deyil, avro­palı şərikləri, xüsusilə, NATO-dakı müttəfiqləri vasitəsilə daxil olmağa çalışır. Bu zaman Va­şinqton həm şimal, həm də cənub qonşuları ilə normal və balanslaşdırılmış siyasətə sa­diq qalan Azərbaycanın mənafeyinə toxuna biləcək addımlardan yan keçməli olduğunu unutmamalıdır. NATO-çuların bölgəyə gəlişini isə nə Rusiya, nə də İran arzulayır. Məhz bu müstəvidə Bakının Vaşinqtonla münasibətlə­rində sonadək aydınlaşdırmağı vacib saydığı incə məqamlar var. Yaxın və uzaq ölkələrlə sülhə və əməkdaşlığa açıq Azərbaycan heç bir halda böyük güclərin Qarabağ kartından “mü­nasibətlərə aydınlıq gətirmələri” üçün istifadə etmələrinə yol verməyəcək. Eləcə də, qitələra­rası nəqliyyat və enerji habına çevrilmiş, yüz milyardlarla dollar qazancın dövr edəcəyi və həm də bununla supergücləri özünə cəlb edən Azərbaycan Cənubi Qafqazı daha bir hərbi qarşıdurmanın poliqonuna çevirmək istəyənlə­rin arzularını gözündə, niyyətlərini ürəklərində qoyacaq. Bundan ötrü Azərbaycanın gücü və iradəsi yetər. Elə Vaşinqtondan Bakıya edilən telefon zəngi bu gücün və iradənin etirafı kimi qəbul olunmalıdır. 

Rasim MUSABƏYOV, 
Milli Məclisin deputatı, politoloq

ABŞ-ın Azərbaycana qarşı səslən­dirdiyi bəyanatlar, hədələr tamamilə məntiqsiz və mənasız idi. Kimlərinsə Azərbaycanı bu yolla özünə tabe etdir­mək cəhdləri boşa çıxdı. Rəsmi Bakı birmənalı şəkildə dedi ki, əgər bizimlə normal münasibət saxlamaq niyyətin yoxdursa, super dövlət olmağına bax­mayaraq, bizim də sənə ehtiyacımız yoxdur. Bu zaman anladılar ki, Azər­baycana hədələrlə, mənasız qərar­larla təsir göstərmək qeyri-mümkün­dür. Açığı, Vaşinqtonun bu bölgədə maraqları heç də Ermənistanla deyil, Azərbaycanla bağlıdır. Bəli, Ağ ev İrə­vandan Bakıya qarşı alət kimi istifadə­də maraqlıdır. Burada Avropa İttifaqı, Rusiya amilləri də var. Azərbaycan, sadəcə olaraq, bu vasitəni darma­dağın etdi. Daha ondan Bakıya qarşı istifadə etmək səmərəsizdir. Demə­li, reallıq Vaşinqtona özünün Cənubi Qafqaz siyasətinə korrektələr etməsini şərtləndirir. Yəni, Azərbaycanla müna­sibətləri dialoqdan hədə müstəvisinə keçirməməlisən. 

Antoni Blinken praqmatik siyasət­çidir. Anladı ki, erməni lobbiçilərin könlünü almaqdan ötrü qırmızı xətti keçiblər. ABŞ-dakı ermənilərin, eləcə də ermənipərəst konqresmenlərin xo­şuna gəlmək üçün atdığı addımı indi minimuma endirməyə, Bakı ilə kom­munikasiyanı saxlamağa çalışır. Blin­kenin İlham Əliyevə zəngi məhz buna hesablanıb. Obrayen də Konqresdəki məlum çıxışından fərqli “mahnı oxu­yur”. Ermənistan–Azərbaycan ara­sında ikitərəfli dialoqu alqışladığını bildirir. Axı Qarabağ erməniləri məhz İrəvanın yaramaz siyasəti nəticəsində bölgəni tərk etdilər. İddialarının əksinə olaraq, Bakının orada etnik təmizləmə aparmaq planı olmayıb. Bakı bununla həm də nümayiş etdirdi ki, bu bölgədə Azərbaycanla hesablaşmadan, sağlam və düzgün diplomatik münasibətlər qurmadan nəyəsə nail olmaq mümkün deyil.

Fikrət SADIXOV, 
siyasi analitik

Antoni Blinkenin zəngi ona işarə­dir ki, Vaşinqtonda Cənubi Qafqazda böyük qüvvə kimi sülhün əldə olun­masının məhz Azərbaycandan asılı ol­duğunu başa düşüblər. Eyni zamanda, Ağ evdə əyləşənlər bununla Ermənis­tanı məcburiyyət qarşısında müdafiə etdiklərini boyunlarına almış olurlar. İndi belə bir mənzərə yarana bilər ki, Konqresin alt komitəsində Qarabağ məsələsinin müzakirəsi zamanı onlar öz mövqelərini bildirsələr də, Ağ evin gözlədiyi prioritetlər mövcuddur. Əs­lində, bunun həqiqətə nə dərəcədə uy­ğun olduğunu yaxın gələcək göstərə­cək. İntəhası, bu, heç də o demək deyil ki, bir telefon zəngindən sonra Bakı Vaşinqtonun ayağına gedəcək. Yəni sülh danışıqlarının Virciniya platfor­masında iştirakını davam etdirəcək. 

Əgər Konqres Azərbaycanın yük­sək çinli məmurlarının ABŞ-a səfərlə­rinə qadağa qoyulması barədə qərar qəbul edirsə, əlbəttə ki, bu, dövlətimi­zin maraqları ilə daban-dabana ziddir. Azərbaycan bundan sonra da, heç nəyə baxmayaraq, özünün maraqları çərçivəsində hərəkət edəcək. Düşü­nürəm ki, cənab Blinken Bakının bu­nunla bağlı mövqeyini Azərbaycanın rəhbərinin dilindən eşidib. Təbiidir ki, Ağ ev rəsmisi də bundan düzgün nəti­cə çıxarmalıdır.

İmran BƏDİRXANLI
XQ