(Əvvəli ötən sayımızda)

Keçmiş SSRİ-nin şovinist, millət­çi rəhbərliyi, Kremli və digər ittifaq qu­rumlarını hörümçək toru kimi bürümüş erməni lobbisi, sovet diktatoru M.Qor­baçovun məkrli ermənipərəst ətrafı Hey­dər Əliyevin qüdrətli, qətiyyətli şəxsiyyət, fenomen lider olmasına, ölkə daxilində daim yüksələn nüfuzuna, dünyada türk oğlu kimi geniş şöhrətlənməsinə dözə bilmirdilər. 

1982–1987-ci illərdə sovet super­dövlətinin ali rəhbərlərindən biri olan bu insanın geniş səlahiyyət, kəsərli hökm sahibi olmasına isə ittifaq dövlətinin hər yerinə və hər sahəsinə yayılmış ermənilər həsəd və paxıllıqla baxır, bu gerçəkliklə barışa bilmirdilər. Sovet hö­kumətində Heydər Əliyevə böyük səla­hiyyətlər verilmişdi. Nəhəng bir ölkənin – SSRİ-nin 20-yə yaxın böyük nazirli­yinə məhz Heydər Əliyev rəhbərlik edir­di. Baykal–Amur magistralı kimi nəhəng layihə, magistral xətt boyunca yüzlərlə yaşayış məntəqəsi, müəssisə və obyekt onun rəhbərliyi altında inşa olunurdu. 

Lakin XX əsrin 80-ci illərin ortala­rından başlayaraq beynəlxalq aləm­də geosiyasi vəziyyət kəskin şəkildə dəyişdi. Dünyada gedən bu proseslər SSRİ-də də ictimai-siyasi, sosial-iqti­sadi vəziyyətə öz təsirini göstərdi. Belə bir şəraitdə sovet rəhbərliyinə, ermə­nipərəst, qatı şovinist, türk xalqlarına kəskin və barışmaz nifrəti ilə fərqlənən Mixail Qorbaçov gətirildi. Onun Qara­bağın dağlıq hissəsini Ermənistana bir­ləşdirməyə çalışan erməni müşavirləri Heydər Əliyevi qarşılarında ciddi maneə görürdülər. M.Qorbaçovun yenidənqur­ma adı altında yeritdiyi dağıdıcı siyasi xəttlə razılaşmayan Heydər Əliyev, nə­hayət, ciddi təzyiq və təhdidlərlə 1987-ci ilin payızında SSRİ rəhbərliyindən uzaq­laşdırıldı.

Bununla da, Qarabağın dağlıq hissə­sində, daşnak Ermənistanda fitnə ocağı alovlandı. Ölkəmizə qarşı erməni təca­vüzü, vandalizmi, xalqımıza qarşı terror, soyqırımı və deportasiya kimi irimiqyaslı qəsdlər gerçəkləşdi. Xalqımızın böyük oğlu sovet rəhbərliyindən istefa verdik­dən 15 gün sonra Qarabağ məsələsi ortaya çıxdı.

Ulu öndərin dövlətçilik fəaliyyəti­nin üçüncü mərhələsi 1991–1993 və 1993–2003-cü illəri əhatə edir. Dün­ya şöhrətli siyasətçi və dövlət xadimi Heydər Əliyev 1991–1993-cü illərdə Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məcli­sinin sədri, Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin sədrinin müavini olmuşdu. O, 1992-ci ildə Yeni Azərbaycan Partiyası­nın Naxçıvan şəhərində keçirilən təsis qurultayında partiyanın sədri seçilmişdi. 

1991-ci ilin 18 oktyabrında müstəqil­liyini bəyan edən Azərbaycan Respubli­kası, əslində, real suverenliyinə 1993-cü ilin iyunundan sonrakı dövrdə nail oldu. 1993-cü ilin may–iyununda siyasi-hərbi böhranın son dərəcə kəskinləşməsi ilə ölkədə xaos, vətəndaş müharibəsinin baş verməsi və müstəqilliyin itirilməsi təhlükəsi yaranmışdı. Müstəqilliyin və dövlətçiliyin itirilməsi təhlükəsinin yaran­dığını görən xalqın çox ciddi tələbi və xahişindən sonra Heydər Əliyevin yeni­dən Azərbaycanda hakimiyyətə qayıdışı baş verdi. 

Bununla da ölkəmiz məhv olmaq təhlükəsindən xilas oldu və Azərbay­canda milli intibah dövrünün ikinci mər­hələsi (1993–2003-cü illər) başlandı. Bu dövr ümummilli liderin sözləri ilə desək, “müstəqilliyin əldə edilməsindən daha çətin olan onun qorunması və möhkəm­ləndirilməsi” ilə xarakterizə olunurdu. Heydər Əliyev 1993-cü il iyunun 15-də Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin sədri seçildi, iyulun 24-də Milli Məclisin qərarı ilə Azərbaycan Respublikası Pre­zidentinin səlahiyyətlərini həyata keçir­məyə başladı. 

1993-cü il oktyabrın 3-də ümumxalq səsverməsi nəticəsində Heydər Əliyev Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçildi. Təcrübəli, uzaqgörən dahi şəx­siyyət, ilk növbədə ölkədə vətəndaş mü­haribəsinin, ölkənin parçalanmasının, müstəqilliyimizin parçalanmasının qar­şısının alınmasına nail oldu.

Ümummilli lider Heydər Əliyev qəti əmin oldu ki, sosial-iqtisadi böhran keçirən respublika iqtisadiyyatını dir­çəltmək, dinamik inkişafı təmin etmək, ölkənin dünya inteqrasiya sisteminə qovuşmasına nail olmaq üçün ən san­ballı mənbə neft amili ola bilər. 1994-cü il sentyabrın 20-də “Əsrin müqaviləsi” imzalandı. Artıq 1994–1996-cı illərdə iqtisadiyyatda tənəzzül meyillərinin qar­şısı alındı. Eyni zamanda, ölkədə yeni iqtisadi sistemin qurulması, aqrar isla­hatların aparılması, sahibkarlığın inki­şafı ilə əlaqədar qanunvericilik bazası yaradıldı.

Azərbaycan ordusunda hökm sürən intizamsızlığa son qoyuldu. Vahid ordu sisteminin yaradılmasına başlanıldı. Əsil ordu quruculuğu mərhələsi başladı. Ordunun döyüş qabiliyyətinin, vətənpər­vərliyinin artırılması, möhkəmləndirilmə­si, ən müasir silah və texnikalarla təchiz edilməsi, peşəkar hərbiçilərin formalaş­dırılması istiqamətində genişmiqyaslı işlər başlanıldı. 

Ulu öndər çevik, düşünülmüş və uzaqgörən siyasətilə 1994 və 1995-ci illərdə Azərbaycanın dövlət müstəqil­liyinin əleyhinə olan qüvvələrin dövlət çevrilişinə yönəlmiş cəhdlərinin qarşısı­nı aldı. 

Heydər Əliyevin Azərbaycan rəh­bərliyinə qayıdışı ilə başlıca qayəsini müstəqillik, azərbaycançılıq, dövlətçilik, demokratiya, milli tərəqqi, dünyəvilik kimi ümumbəşəri dəyərlər təşkil edən yeni bir ideologiyanın əsası qoyulmuş­dur. 1993–2003-cü illərdə onun apardı­ğı daxili siyasət ölkənin genişmiqyaslı tərəqqisinə, hər bir vətəndaşına azad, sərbəst yaşamaq hüquqlarının təmin olunmasına xidmət etmişdir. Bu illərdə ümummilli lider Heydər Əliyevin fəaliy­yətində sosial-iqtisadi islahatlar, bazar iqtisadiyyatının bərqərar olması, dina­mik inkişafın təmin edilməsi, Azərbayca­nın dünya iqtisadiyyatına inteqrasiyası, özəlləşdirmə proqramının, aqrar islahat­ların həyata keçirilməsi ardıcıl prioritet sahələr təşkil etmişdir.

Beləliklə, 1995-ci ilin ortalarında Azərbaycan dövlətinin inkişafında yeni mərhələ başladı. 1995-ci il noyabrın 12-də müstəqil Azərbaycanın ilk konstitu­siyasının qəbulu ilə paralel demokratik seçkilər əsasında Azərbaycan Respubli­kasının Milli Məclisi formalaşdırıldı, özü­nüidarəetmə orqanları – bələdiyyələr yaradıldı. 

1993–2003-cü illərdə həyata ke­çirilən daxili və xarici siyasət göstərdi ki, ulu öndər Heydər Əliyev təcrübəli, görkəmli, dünya miqyaslı tarixi şəxsiy­yət kimi Azərbaycan gəmisini tarix oke­anının tufanlarından, qasırğalarından sağ-salamat keçirib, uğurla irəliyə - gələ­cəyə aparmağa qadir fenomen liderdir. 

Yeni Azərbaycanın qurucusu Heydər Əliyev ölkənin təbii sərvətlərin­dən, əlverişli coğrafi-strateji mövqeyinin üstünlüyündən respublikanın milli mə­nafelərinə uyğun şəkildə istifadə edilmə­sinə yönəldilmiş beynəlxalq iqtisadi sa­zişlərin işlənib hazırlanması və həyata keçirilməsi sahəsində gərgin, səmərəli və yorulmaz fədakar fəaliyyət göstər­mişdir. Həmçinin, bir çox əhəmiyyətli beynəlxalq müqavilələrə imza atılmış və onların həyata keçirilməsinə başla­nılmışdır.

Azərbaycana 34 il rəhbərlik etməklə Ulu öndər Azərbaycanın, bütün dünya azərbaycanlılarının lideri olmaqla bə­rabər, dünyanın böyük, dünyamiqyaslı xadimləri səviyyəsinə yüksəlmişdir. Türk dünyasının böyük lideri Heydər Əliyev Azərbaycanın dövlətçilik tarixində dün­ya azərbaycanlılarını ilk dəfə bir araya gətirən tarixi şəxsiyyət, böyük dövlət xa­dimi idi.

Azərbaycanın Avropa Şurasına və bir sıra beynəlxalq təşkilatlara, birliklərə daxil olması ümummilli liderin xarici si­yasətinin ən mühüm uğurlarından idi. Azərbaycan xalqının, tarixin XX əsrdə yetirdiyi dünya miqyaslı tarixi şəxsiy­yətlərdən olan Heydər Əliyevin parlaq siyasi zəkası, uzaqgörənliyi sayəsində iki əsrin və iki minilliyin qovşağındakı Azərbaycan öz milli-mənəvi dəyərlərini qoruyaraq, üçüncü minilliyə - XXI əsrə inamla qədəm qoymuşdu. 

Xalqımızın dahi oğlu, ümummilli lide­ri, görkəmli dövlət xadimi, dahi şəxsiy­yət Heydər Əliyevin əziz və işıqlı, şərəfli ömür yolu, xatirəsi qədirbilən Azərbay­can xalqının qəlbində əbədi yaşayacaq­dır. 

İbrahim ZEYNALOV,

Bakı Dövlət Universiteti tarix fakültəsinin dekanı, professor