Ermənistanın ictimai rəyində Fransanın ermənipərəstliyini tənqid edən bir fikir çox populyardır. Həmin fikrə görə, Paris müxtəlif qətnamələrin çıxarılmasına təşəbbüs göstərməklə, İrəvana ancaq sözdə dəstək verir, əməldə isə ortada heç nə yoxdur. Bu baxışın təmsilçiləri, eyni zamanda, belə qənaətdədirlər ki, sözdə dəstək Ermənistan hakimiyyətinin illüziyalara qapılmasına səbəb olur. İllüziyalara qapılmaq isə yekunda xoşagəlməz nəticələr doğurur. 

Ona görə də Fransa, əslində, can­fəşanlığı ilə Ermənistana zərər vurur. Söhbət Azərbaycanla münasibətlər baxı­mından olan zərərdən gedir. Yəni, İrəvan rəsmiləri ürəklənərək, maksimalist iddia­lar səsləndirirlər, Bakının buna qarşı çıx­ması isə Ermənistan üçün növbəti uğur­suzluğa səbəb olur. 

İndi bu deyimi Avropa Şurasının Par­lament Assambleyası ilə bağlı da söy­ləmək mümkündür. Qurum “Laçın dəhlizi ilə azad və təhlükəsiz hərəkətin təmin edilməsi” adlı qətnamə qəbul edib ki, həmin sənəd Azərbaycana qarşı qərəzin növbəti bariz nümunəsi olmaqla yanaşı, ermənipərəstliyin də aşkar təzahürüdür.

Nəzərə alsaq ki, belə sənədlər İrəva­nın illüziyalara qapılması reallığını doğurur, deməli, qətnamə yekun nəticədə Azərbay­canla Ermənistan arasındakı sülh prosesinə də zərbə vurur. Bunu AŞPA-dakı Azərbaycan nümayəndə heyətinin rəhbəri Səməd Seyi­dov AZƏRTAC-a müsahibəsində vurğulayıb. Yeri gəlmişkən, Səməd müəllim Fransa ami­lini də önə çəkib: “Azərbaycanın ərazilərinin təhlükəsizliyini, erməni əsilli vətəndaşlarının təhlükəsiz, sərbəst giriş-çıxışını təmin etməsi ilə vəziyyətin normallaşmağa doğru getdiyini görən erməni separatçılar və onların hamiləri bu məsələni assambleyanın gündəminə gətir­mək məqsədilə yenidən təxribatlara əl atdılar. Əlbəttə, bu məruzə ilə bağlı əlavə məlumatlar verib, fikrimizi bildirmişik. Məruzədən kənar geniş maarifləndirmə işi aparmışıq. Bildirmi­şik ki, bu məruzə Ermənistan-Azərbaycan sülh danışıqlarına ağır zərbədir. Təəssüf ki, AŞPA Fransanın yolunu seçir və bu, təsadüfi deyil, çünki AŞPA-nın qərargahı Fransada yerləşir”. 

***

Fransa barədə deyəcəklərimizi axıra sax­layaq. Əvvəlcə onu bildirək ki, Laçın yolun­dakı vəziyyətin müzakirəsi ilə bağlı təklifi AŞPA-nın Miqrasiya, Qaçqınlar və Köçkünlər üzrə Komitəsi verib. Komitə bu ilin martında daha əvvəl Azərbaycan-Ermənistan münaqişə­sinin humanitar fəsadlarına dair hesabatın müəllifi olan irlandiyalı deputat Pol Qavanı “Laçın dəhlizinin blokadasının humanitar nə­ticələrinin aradan qaldırılması” mövzusunda məruzəçi təyin etmişdi. Qurumun may ayında gerçəkləşmiş toplantısında isə hesabatın adı “Laçın dəhlizi vasitəsilə azad və təhlükəsiz girişin təmin edilməsi” olaraq dəyişdirilmiş və yay sessiyasında müzakirəyə çıxarılması qərarlaşdırılmışdı. Bu məqama diqqət yetirən S.Seyidov, həmçinin AŞPA-da Azərbaycana qarşı qeyri-obyektiv mühitin hökm sürməsin­dən də söz açıb: “Təəssüf ki, Avropa Şurası Parlament Assambleyasında ikili standartlar hələ də davam edir. Debatlarda Azərbaycanla bağlı qeyri-obyektiv və reallıqdan uzaq mə­ruzə dinlənildi. Məruzənin müəllifi irlandiyalı deputat Pol Qavandır. Laçın dəhlizi ilə bağlı məruzəni hələ yanvar ayından gündəliyə sal­maq istəyirdilər. Ancaq o vaxt ermənilər buna nail ola bilmədilər”.

***

Bəli, deməli, hazırda Ermənistan “istə­yinə” nail olmuş durumdadır. İyunun 22-də keçirilmiş müzakirədə qəbul edilmiş qət­namədəki qeyri-obyektivlik isə onun “Laçın dəhlizi” məntiqinə köklənməsidir. Sənədin ermənipərəst mahiyyəti, ilk növbədə bundan görünür. Bu mahiyyət sərhəd məntiqini tama­milə inkar edir. Sanki Azərbaycanla Ermənis­tan arasında sərhəd olmalı deyilmiş...

Ermənistana səfərindən, Laçın dəhlizinə yaxınlaşmaq cəhdindən, guya, Azərbaycanın bunu reallaşdırmaq imkanı tanımamasından, Qarabağda humanitar böhranın dərinləşməsin­dən bəhs edən Pol Qavanın daha bir cəfəngiy­yatı şərti sərhədin Azərbaycan tərəfində faşist təşkilatlarının təmsilçilərinin olduğunu iddia etməsindədir. Deyəsən, cənab Qavan yuxusu­nu qarışdırıb. Heç şübhəsiz, erməni xəstəliyin­dəki ənənəvi qarabasmada “Boz qurdlar” var, Qavanın da gözünə onlar “görünüb”.

Diqqət yetirək, irlandiyalı parlamentari Ermənistanı və Azərbaycanı Avropa Şurası ilə daha sıx əməkdaşlığa, azlıqların hüquqla­rını və milli kimliyini qoruyacaq fundamental sənədlər qəbul etməyə çağırıb. Deməli, ayının min oyunu bir armudun başında imiş. Qavan Ermənistan rəhbərliyinin Azərbaycanla sülh prosesinə dürtmək istədiyi tezisi səsləndirir. Yəni, faktiki olaraq deyir ki, Qarabağ ermə­niləri ilə bağlı xüsusi beynəlxalq sənəd olsun. Bu sənəd isə hazırda 86,6 min kvadratkilo­metrlik ərazidə Azərbaycanın suveren hüquq­larını tanıyan İrəvana gələcəkdə Qarabağda işğalçılıq niyyətləri gerçəkləşdirmək naminə lazımdır. 

***

Bəli, Ermənistana perspektiv qəsbkarlıq niyyətləri üçün tutacaq yer, bir növ, baza la­zımdır. Oxşar “məram” digər istiqamətlər üzrə də özünü göstərib. Məsələn, İrəvan ötən il Ağdamdakı bir tarixi abidənin erməni mirası kimi rəsmiləşməsi üçün beynəlxalq məhkəmə­də iddia qaldırmışdı. Təsəvvür edin, abidə Azərbaycan ərazisindədir, İrəvan istəyib ki, sənəddə onun Ermənistana məxsusluğu təs­diqini tapsın. Bu isə gələcəkdə işğalçılıq üçün əsas verən amildir. Nəzəri baxımdan yanaş­saq, haylar belə hesablayıblar ki, abidə erməni mirasıdırsa, deməli, həmin mirasın yerləşdiyi torpağın da Ermənistana məxsusluğunu mü­bahisələndirmək mümkündür. Yəni, ortada bu qədər incə düşünülmüş böyük həyasızlıq var. 

Eyni “dəst-xətt” Qarabağ erməniləri ilə bağlı da götürülür. Azərbaycan və Ermənistan arasındakı sülh müqaviləsində onların hüquq və təhlükəsizliyinə dair beynəlxalq təminatlı hansısa müddəa yer alsa, bu, bölgənin sakin­lərini xüsusi imtiyazlı təbəqəyə çevirəcək­dir. Keçmiş Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti vaxtilə erməni avantürizminə necə qol-qanad vermişdisə, hazırda da oxşar yolun gedilmə­sini istəyən qüvvələr var. O qüvvələr indidən Azərbaycanın nə zamansa zəifləməsinə sər­mayə yatırmaq yolu tuturlar. Bu məqsədlə AŞPA-nı alətə çevirirlər. Pol Qavan da məhz erməni avantürizminin qurumu alətə çevirmək niyyəti güdən elementlərindən biridir. 

***

Ermənistan hakimiyyətinin Bakı-İrəvan sülh nizamlamasına dürtməyə çalışdığı növ­bəti məqam da var. Bu, az əvvəl qeyd etdiyi­miz sarsaqlığın, bir növ, davamıdır. AŞPA-nın qətnaməsində vurğulanır ki, hazırda bölgə­dəki vəziyyət qeyri-sabitdir və münaqişə həll olunmasa, bu, erməni əhalisinin öz evlərini və icmalarını tərk etmək məcburiyyətində qal­masına gətirib çıxara bilər. Bu səbəbdən as­sambleya ölkəmizi “Dağlıq Qarabağın erməni əhalisinin hüquq və təhlükəsizliyi məsələlə­rinin Bakı və Stepanakert (Xankəndi – red.) arasında dialoq yolu ilə dərhal həllinə”, habelə sülhyönümlü siyasətin tətbiqi üçün beynəlxalq mexanizmin yaradılmasına çağırır. 

Bu frazada da aşkar ermənipərəstlik mey­lini görə bilərik. Nəzərə alaq ki, Ermənistan hakimiyyəti Qarabağ ermənilərini Bakı ilə dialoq aparan tərəf qismində görür. AŞPA da məsələyə mövcud kontekstdən yanaşır və qu­rum üçün Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində yaşayan erməni əhalisi məntiqi keçərsizdir. Müvafiq olaraq, assambleya Azərbaycan rəh­bərliyinin həmin əhalinin Bakıya danışıqlar üçün dəvətlərini və bu dəvətlərin qulaqardına vurulmasını görməzdən gəlir. Halbuki kons­truktiv münasibət belə yanaşmanı inkar edir. Böyük anlamda, AŞPA-nın inkar etdiyi ölkə­mizin ərazi bütövlüyüdür. 

***

Ancaq AŞPA bir məqamda, müəyyən mə­nada haqlıdır. Əgər buna haqlılıq demək müm­kündürsə. Yəni yuxarıda da diqqətə çatdırdığı­mız kimi, münaqişə həll olunmasa, bu, erməni əhalisinin öz evlərini və icmalarını tərk etmək məcburiyyətində qalmalarına gətirəcək. Azər­baycan məsələnin belə qoyuluşuna razı ol­madığını hər addımında göstərir. Haqqında az əvvəl söz açdığımız dəvətlər də xoş məramın ifadəsidir. Ancaq Prezident İlham Əliyevin mayın 28-də Laçında yerli əhali ilə görüşdə bildirdiklərindən belə qənaətə gəlmək müm­kündür ki, dəvətlər davamlı şəkil ala bilməz. Bakı öz əlini uzadır, onu sıxmaq mədəniyyət­dir, etinasızlıq isə yolverilməzdir. AŞPA-nın qətnaməsi hazırda həmin etinasızlığa haqq qa­zandırmaq niyyətidir. 

Ən pisi isə budur ki, sənəd Qarabağda separatçılığın saxlanılması üçün mənəvi və hüquqi mühit formalaşdırmaq cəhdidir. Azər­baycan bu cəhdin qarşısını almaq istiqamə­tindəki qətiyyətini davam etdirəcəkdir. Əgər Qarabağın sıravi erməniləri də ölkəmizin rəhbərliyinin xoş mövqeyinə adekvat yanaş­mayacaqlarsa, AŞPA-nın qətnamə məntiqi ilə desək, evlərini və icmalarını tərk etmək məc­buriyyətində qalacaqlar. Düşünmək və qərar vermək növbəsi onlarındır. Söhbət Qarabağın erməni əhalisinin bölgəni tərk etmək məcbu­riyyətindən düşmüşkən, bir vacib məqamı da vurğulayaq ki, hazırda AŞPA-nın qətnaməsin­də ermənipərəstliyin fərqli mahiyyəti də du­yulmaqdadır. 

Aydındır ki, dünya erməniliyinə ermənilə­rin Azərbaycanın yursdiksiyasında yaşamaları kimi bir reallıq tam yaddır. Ermənistan ha­kimiyyəti bu niyyəti bir qədər pərdələyərək, Azərbaycanla danışıqlarda onların hüquqları və təhlükəsizliyinə beynəlxalq təminatdan dəm vurursa, daha böyük plan Qarabağı ayrıca dövlət şəklində görmək, sonra onun “Böyük Ermənistan” xülyasının tərkib hissəsi kimi, Ermənistan Respublikasına birləşdirməkdir. 

Bakı bu “gedişlərin” mahiyyətindən xə­bərdardır. Ona görə mövqeyində prinsipialdır. AŞPA isə eyham vurur ki, ölkəmizin prinsi­piallığı nəticəsində Qarabağda erməni əhali qalmayacaqdır. Deməli, dünya erməniliyinin və avantürizminin “ermənilərsiz Qarabağ” formulu işə düşəcəkdir. Bu “formula” görə, Azərbaycanın tam və sözsüz hakimiyyətin­də olacaq Qarabağda erməni yaşamamalı və Qarabağ erməni niskilinə, gələcək qəsbkarlıq niyyətlərinin ideoloji motivinə çevrilməli, alt qatına keçməlidir. 

Bəli, faktiki olaraq AŞPA da sıravi ermə­niləri düşünmədiyini, əsl həqiqətlərə göz yu­maraq, ancaq erməni ekstremist millətçiliyinin mənafelərini əsas götürdüyünü ortaya qoyur. Assambleya beləliklə, həm də, Avropa Şurası­nın bəyan etdiyi prinsipləri satmış duruma dü­şür. Nəzərə alaq ki, Azərbaycanın torpaqları­nın 30 ilə qədər davam etmiş işğalı dövründə, AŞPA-nın qəsbkarlığa son qoyulması ilə bağlı qətnamələri və çağırışları olub. Hazırda qu­rum həmin sənədləri də heçə saymaqdadır. Bu baxımdan ortada kifayət qədər təzadlı mənzərə var ki, buna AŞPA-dakı nümayəndə heyətimi­zin rəhbəri Səməd Seyidov da münasibət bil­dirib: “Proseslər göstərir ki, Azərbaycan ilə Ermənistan arasındakı birbaşa danışıqların alternativi yoxdur. Bunu iki gün əvvəl Avropa Şurasının baş katibi də sessiyadakı çıxışı za­manı açıq şəkildə dedi. İndi bu təşkilatda pa­radoksal vəziyyət yaranıb. Baş katib tərəflərin birbaşa görüşünün tərəfdarı olduğu və bunu yüksək tribunadan bəyan etdiyi halda, Parla­ment Assambleyasında reallığı əks etdirməyən məruzə dinləməyə çıxarılır və iki ölkə arasın­da danışıqlara müdaxilə etməyə cəhd göstə­rilir. Belə siyasi oyunlar Azərbaycanın daxili işinə müdaxilə cəhdidir. Bu isə mümkün deyil. Qarabağ məsələsi artıq öz həllini tapıb və Qa­rabağda yaşayan ermənilər Azərbaycan vətən­daşlarıdır. Onlarla danışıq isə daxili işimizdir”. 

***

Azərbaycan tərəfindən “Laçın dəhlizini blokadaya alınmasının humanitar və hüquqi nəticələrindən” bəhs edən qətnamədəki an­ti-Azərbaycan motivlərindən biri, orada “Dağlıq Qarabağ” ifadəsinin işlənməsidir. Bu, ölkəmizin bütövlüyünə, dövlətimizin suveren əsaslarla formalaşdırdığı inzibati ərazi bölgü­sü prinsipinə hörmətsizlikdir. Nəzərə alaq ki, Azərbaycanda Qarabağ iqtisadi rayonu var, Dağlıq Qarabağ adlı vahid yoxdur. 

Daha bir məqama diqqət yetirək. Qət­namədə “Laçın dəhlizi və Dağlıq Qarabağ üzrə təcili beynəlxalq faktaraşdırıcı missiyanın yaradılmasının zəruriliyi” vurğulanır, Azər­baycan Avropa İnsan Haqları Məhkəməsinin və Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi qərarlarına dərhal əməl etməyə, eləcə də “Dağlıq Qara­bağın enerji və qaz təchizatının bərpasına” çağırılır. Daha bir çağırış isə digər beynəlxalq təşkilatların, o cümlədən BMT agentliklərinin regiona çıxışına icazə verilməsi ilə bağlıdır. Bundan başqa, assambleya Azərbaycanı və­ziyyəti yerində qiymətləndirmək üçün Avropa Şurasının nümayəndə heyətini tanışlıq missi­yası ilə Laçın dəhlizinə və “Dağlıq Qarabağa” səfərə dəvət etməyə çağırır. 

Sual yaranır: Azərbaycan olmayan yerə kimisə necə dəvət etsin. Bizim üçün “Dağlıq Qarabağ” adlı heç nə yoxdur. Digər tərəfdən, söhbət ənənəvi missiya məntiqindən gedir və bu ermənipərəstlərin, konkret olaraq Fran­sanın irəli sürdüyü tezisdir. Axı, Azərbay­can-Ermənistan şərti sərhədinin Ermənistan hissəsində Avropa İttifaqının mülki müşahidə missiyası fəaliyyətdədir. O missiya ki, ilham­vericisi qismində çıxış edən Parisdir və Bakı onun öz tərəfində fəaliyyətinə razılıq vermir. Bunu Azərbaycan-Ermənistan danışıqlarının indiki axarına zidd təmayül kimi qiymətləndi­rir və mövqeyində haqlıdır. Çünki Fransa qlo­bal miqyasda Rusiyanın Cənubi Qafqazdakı mövcudluğuna qarşı çıxır. Bakı isə öz ərazisin­də üçüncü tərəfə, yəni Moskvaya qarşı siyasi plasdarm açılmasına razılıq vermir. 

Onu da vurğulamaq lazımdır ki, Ermənis­tan hakimiyyəti bölgədə, belə demək müm­künsə, beynəlxalq sıxlıq yaratmaq və bu yolla əsil həqiqətlərdən diqqəti yayındırmaq, mani­pulyasiyaya yol verərək, hazırda Azərbaycanın xeyrinə olan vəziyyəti dəyişmək, bütövlükdə Cənubi Qafqaz regionunda yeni reallıqlar for­malaşdırmaq istəyir ki, 44 günlük müharibə ilə itirdiklərini sığortalamaq şansı qazansın. Əslində, Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinin və Avropa İnsan Haqları Məhkəməsinin qərarları da buna xidmət edirdi. Baxmayaraq ki, oradakı öhdəlik şəklində bölgənin enerji təchizatı əsas götürülməkdədir. (Həmin qərarlara AŞPA-nın qətnaməsində də istinad olunur.)

Sual olunur: Qarabağ ermənilərinin təmi­natı ilə bağlı Azərbaycanın, yəni bölgənin bey­nəlxalq hüquqla təsbit edilmiş sahibinin bildir­diklərinə nə üçün əhəmiyyət verilmir? Hesab edək ki, hazırda Qarabağa enerji təchizatını Ermənistan həyata keçirir. Nəyə görə suveren Azərbaycan ərazisinə sosial təminatı hansısa kənar ölkə reallaşdırmalıdır? Bəlkə avropalılar düşünür ki, Qarabağda separatçılıq saxlanıl­malı, Bakı isə onun bəslənməsi üçün kömək göstərməlidir?! Onlardan nə desən gözləmək olar... Əlbəttə, AŞPA bu kimi suallara cavab vermir bir yana, heç cavab vermək niyyətində də deyil. 

Əvəzində Azərbaycana ermənilərə qarşı istifadə olunan düşmənçilik ritorikasından və hədə-qorxudan əl çəkməyə yönəlmiş çağırış səsləndirir. Sanki Ermənistanda, ümumən er­mənilər arasında azərbaycanlılara qarşı xoş münasibət mövcuddur. Elə bil otuz ilə yaxın müddətdə Azərbaycan torpaqlarını işğalda saxlayan, ölkəmizin bir milyona yaxın vətən­daşının çadır şəhərciklərində, vaqonlarda ya­şamalarına, xəstəliklərlə üzləşmələrinə səbəb olmuş erməni nifrəti deyil, nə isə başqa bir şey imiş. Ölkəmizin digər ərazilərində otuz minədək erməninin vətəndaş kimi ömür sür­mələrinə rəğmən, ortada AŞPA-dan bu qədər qəddar və ədalətsiz yanaşma var. 

***

Azərbaycana qarşı qəddarlığın və ədalət­sizliyin müəllifi qismində çıxış edən isə Fransadır. Əvvəldə də AŞPA-nın qərəzli qət­naməsi fonunda bu məqamı vurğulamışdıq. İndi məsələnin üzərində bir qədər də geniş dayanmağa ehtiyac duyuruq. AŞPA-dakı nü­mayəndə heyətimizin rəhbəri S.Seyidov qu­rumun qətnaməsinin qərəzli məqamlarından söz açarkən, bildirir ki, Azərbaycanın öz sər­hədində yaratdığı nəzarət-buraxılış məntəqəsi onun ərazilərinə daxil olmağa çalışan silahlı qüvvələrin, hərbçilərin qarşısını almağa xid­mət edir. Vətəndaşlarının təhlükəsizliyini tə­min etmək ölkəmizin özünün müəyyənləşdir­diyi öhdəlikdir. Laçındakı nəzarət məntəqəsi Azərbaycanın suveren ərazisində yerləşir. “Daxilindəki problemlərə biganə qalan Fran­sa digər ölkələrdə problemlər axtarışındadır”, – deyən S.Seyidov fikirləri ilə rəsmi Parisin siyasi oyunbazlığının səmərə verməyəcəyinə əminlik yaradır. 

Sonda lap əvvəldə vurğuladığımız məqa­ma yenidən qayıdırıq. Fransanın irəli sürdüyü bütün ermənipərəst təşəbbüsləri kimi, bu da zərərlidir. Onun sülhə maneçilik törətdiyin­dən də söz açdıq. Ümumən, Parisin destruktiv təşəbbüslərinin Ermənistan hakimiyyətində və ölkənin siyasi dairələrində illüziyalar doğur­ması reallığını nəzərə alsaq, AŞPA-nın iyunun 22-də qəbul etdiyi qərəzli qətnamənin də İrə­vana ancaq ziyan verəcəyi gün kimi aydındır.

Ə.CAHANGİROĞLU, “Xalq qəzeti”