Bu ilin ilk ayında ölkəmizin qeyri-neft məhsulları ixracı 222 milyon dollar olub

Son illər ölkəmizin ixrac potensialının gücləndirilməsi istiqamətində bir sıra mühüm layihələr həyata keçirilib. Bunun nəticəsində özəl bölmə sürətli inkişaf mərhələsinə daxil olub, sahibkarlığın hüquqi bazası formalaşdırılıb, iqtisadi sərbəstlik diqqət mərkəzində saxlanılıb. Gömrük prosedurlarının sadələşdirilməsi, ticarət maneələrinin azaldılması və tranzit daşımaların optimallaşdırılması kimi mühüm tədbirlər də gerçəkləşdirilib. Eyni zamanda, yüksək keyfiyyətli məhsul istehsalı məqsədilə respublikamıza ən müasir texnika və avadanlıqlar gətirilib. Müəssisələrdə texnoloji proses günün tələbləri səviyyəsində tamamilə yenidən qurulub. 

Respublikada Ümumdünya Ticarət Təşkilatının prinsiplərinə ciddi əməl olun­ması, daxili bazarın qorunması, haqsız rəqabətə qarşı mübarizənin gücləndiril­məsi və rəqabətin inkişafı ilə bağlı təd­birlər həyata keçirilməsi, eyni zamanda, istehlak mallarının keyfiyyətinə və təh­lükəsizliyinə nəzarətin gücləndirilməsi sahibkarların, eləcə də istehlakçıların mövqelərini gücləndirib. Şübhəsiz ki, standartlaşdırma və metrologiya kimi mühüm sahələrinin beynəlxalq tələblərə uyğunlaşdırılması da milli istehsalçıların xarici bazarlara çıxışını stimullaşdırıb. 

İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommu­nikasiya Mərkəzinin “İxrac icmalı”nın fev­ral sayına əsasən, ötən ay Azərbaycanın ümumi ixracı 1,8 milyard dollar, qeyri-neft sektoru üzrə ixracı 222 milyon dollar təş­kil edib. Bu müddətdə yeyinti məhsulla­rı üzrə ixrac ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 9,5 faiz artaraq 70 milyon dollara, qeyri-yeyinti məhsulları üzrə ixrac isə 152 milyon dollara bərabər olub.

İcmal məlumatlarına əsasən, həmin dövrdə bitki və heyvan mənşəli piylər və yağların ixracı 31,9 faiz, meyvə-tərəvəz ixracı 21,2 faiz, alüminium və ondan ha­zırlanmış məmulatların ixracı isə 17,4 faiz artıb.

Cari ilin yanvar ayı ərzində aqrar və aqrar-sənaye məhsulları üzrə birgə ixra­cın statistik dəyəri 10,5 faiz artaraq 74 milyon dollar təşkil edib. Qeyri-neft/qaz ixracının tərkib hissəsində əhəmiyyətli yer tutan aqrar-sənaye məhsullarının ya­ratdığı dəyər isə 15 milyon dollar olub.

Bu göstəricilərin əldə edilməsi, başqa sözlə, ixrac potensialının gücləndirilmə­si üçün bir sıra mühüm layihələr həyata keçirilib. Bunun nəticəsində özəl bölmə sürətli inkişaf mərhələsinə daxil olub, sa­hibkarlığın hüquqi bazası formalaşdırılıb, iqtisadi sərbəstlik diqqət mərkəzində sax­lanılıb. Gömrük prosedurlarının sadələş­dirilməsi, ticarət maneələrinin azaldılması və tranzit daşımaların optimallaşdırılması kimi mühüm tədbirlər də gerçəkləşdirilib. Eyni zamanda, yüksək keyfiyyətli məhsul istehsalı məqsədilə respublikamıza ən müasir texnika və avadanlıqlar gətirilib. Müəssisələrdə texnoloji proses günün tələbləri səviyyəsində tamamilə yenidən qurulub. 

Respublikada Ümumdünya Ticarət Təşkilatının prinsiplərinə ciddi əməl olun­ması, daxili bazarın qorunması, haqsız rəqabətə qarşı mübarizənin gücləndiril­məsi və rəqabətin inkişafı ilə bağlı təd­birlər həyata keçirilməsi, eyni zamanda, istehlak mallarının keyfiyyətinə və təh­lükəsizliyinə nəzarətin gücləndirilməsi sahibkarların, eləcə də istehlakçıların mövqelərini gücləndirib. Şübhəsiz ki, standartlaşdırma və metrologiya kimi mühüm sahələrin beynəlxalq tələblərə uyğunlaşdırılması da milli istehsalçıların xarici bazarlara çıxışını stimullaşdırıb.

Yuxarıdakı göstəricilərin əldə olunma­sında təbii ki, sadalanan amillərlə yanaşı, digər səbəblər də mühüm rol oynayıb. Məsələn, respublikamız “Ümumiləşdi­rilmiş Preferensiyalar Sistemi+” Proqra­mına (“GSP+”) qoşulandan sonra ixrac potensialı nəzərəçarpacaq dərəcədə güclənib, ixrac mallarının çeşidi artıb. Bu, ölkəmizə Avropa İttifaqı (Aİ) bazarlarına güzəştli şərtlərlə ixrac imkanı yaradıb. Belə bir tədbirin gerçəkləşdirilməsi həm də ixrac potensialının genişləndirilməsinə və ixrac strukturunun diversifikasiyasına önəmli təsir göstərib. Bütün bunlarla bərabər, ixrac potensialının güclənməsini son illər Vergi Məcəlləsinə edilən düzəliş­lər, sənaye məhəllələrinin, texnoparkla­rın, azad iqtisadi zonaların genişləndiril­məsi də sürətləndirib. 

Azərbaycanın ixrac potensialının güc­ləndirilməsindən danışarkən bir məqamı da xatırladaq. Qeyd edək ki, biznes eko­mühitinin yaxşılaşdırılmasının mühüm qolu iqtisadiyyatın gömrük-vergi tənzim­lənməsi sisteminin təkmilləşdirilməsidir. Bu baxımdan ölkəmizdə investisiya mü­hitinin cəlbediciliyinin artırılması üçün müəyyən layihələrin gerçəkləşdirilməsi ümumi prosesə təkan verir. Bu gün yerli istehsalatda istifadə olunan 300-ə yaxın aralıq malın idxal rüsumundan azad edil­məsi yerli istehsalın maya dəyərinin azal­dılmasına, yerli malların xarici bazarlarda rəqabət qabiliyyətinin artırılmasına müs­bət təsir göstərməsi də deyilən fikrin bariz ifadəsidir. 

Hazırda da bu proses davam edir. Belə ki, ixracda hesablaşma qaydala­rının təkmilləşdirilməsi, yerli istehsalda xammal ehtiyacının ödənilməsi, əhalinin idxaldan asılı olan bir sıra zəruri isteh­lak malları ilə etibarlı təminatı məqsədilə tətbiq olunan tarif tədbirləri, o cümlədən güzəşt müddətlərinin uzadılması is­tiqamətində qanunvericilik layihələri ha­zırlanaraq aidiyyəti dövlət orqanları ilə müzakirə olunur.

Yuxarıda qeyd edilənlər və bunun­la bağlı əldə olunan müsbət göstəricilər hazırda ölkə iqtisadiyyatı üçün yeni is­tiqamətlərin formalaşdığını deməyə əsas verir. Bu, istiqamətlər idxaldan asılılığın azaldılması, qeyri–neft əmtəə və xidmət ixracı həcminin yüksəldilməsi, qeyri–neft emalı sənayesinin inkişafının sürətləndi­rilməsi, biznesin bank kreditlərinə çıxışı­nın genişləndirilməsi, dövlət investisiyala­rının iqtisadi səmərəsinin artırılması, özəl investisiyaların dominant rolunun gerçək­ləşdirilməsi, kiçik və orta sahibkarlığın iqtisadi artımın başlıca qüvvəsinə çevril­məsi, şəffaflığın yüksəldilməsi və “kölgə iqtisadiyyatı”nın səviyyəsinin minimuma endirilməsindən ibarətdir. Yeni məqsəd­lərə doğru yolda əldə edilən ilkin nəticələr isə müsbətdir.

Yeri gəlmişkən, ölkədə ixrac poten­sialının gücləndirilməsi Prezident İlham Əliyevin 2021-ci il 2 fevral tarixli Sərən­camı ilə təsdiq edilən “Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritet­lər”də də qarşıya mühüm vəzifə kimi qo­yulub. Belə bir vəzifənin gerçəkləşdirilmə­sinin əsas şərti kimi davamlı və yüksək iqtisadi artıma nail olunması göstərilib. 

Buna görə də Milli Prioritetlərə əsas­lanaraq hazırda milli iqtisadiyyat şaxələn­dirilir, mallar və xidmətlər üzrə ixrac po­tensialının tam reallaşdırılması üçün qeyri-neft iqtisadiyyatının inkişafı diqqət mərkəzində saxlanılır. İqtisadi artımın qa­baqcıl və effektiv özəl təşəbbüslərə söy­kənməsi, dövlət və özəl əməkdaşlığın gücləndirilməsi istiqamətində layihələr gerçəkləşdirilir. Bütün bunlarla bərabər, yeniliyə meyilli özəl sektorda aktivlik daha da canlandırılır, qeyri-neft sektorunun maliyyələşməsində bu sahənin payı artı­rılır. 

Özəl sektorun, xüsusilə də kiçik və orta sahibkarlığın iqtisadi artımın və məş­ğulluğun başlıca mənbəyinə çevrilməsi üçün işgüzar mühitin əhəmiyyətli dərəcə­də yaxşılaşdırılmasına, məhkəmə-hüquq sistemində şəffaflıq artırılmasına, haqsız rəqabətin qarşısı alınmasına xüsusi önəm verilir. Yeni və şəffaf özəlləşmə strategi­yası həyata keçirilir. Həmçinin biznesin təşviqi mexanizmlərinin iqtisadi səmərəsi getdikcə artırılır. Təbii ki, bu zaman ver­gi və gömrük siyasəti dövlət büdcəsinin xərclərinin təmin edilməsi üçün adekvat imkanlar yaratmaqla yanaşı, sahibkarlıq fəaliyyətinin stimullaşdırılmasına yönəl­dilir. 

Vaqif BİNYATOĞLU
XQ