Sahibkarlığın ÜDM-də payı 83,5 faizə çatıb

Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən uğurlu iqtisadi layihələr nəticəsində respublikamızda iqtisadiyyatın dayanıqlığı gücləndirilir, sahibkarlığın təşviqi və biznes mühitinin təkmilləşdirilməsi ilə qeyri-neft-qaz sektoruna investisiya qoyuluşunun həcmi artırılır, bununla ölkənin neft amilindən asılılığı azaldılır. 

Büdcəyə vergi və gömrük daxilolmalarını ifadə edən göstə­ricilərin davamlı olaraq yüksəlmə­si də, əsasən, ölkədə özəl bölmə­nin dinamik inkişafı, sahibkarlar üçün biznes mühitinin təkmilləş­dirilməsi, leqal fəaliyyətin güc­ləndirilməsi, vergiödəyiciləri ilə təmassız münasibətlər və rəqəm­sal xidmətlərin əhatəsinin geniş­ləndirilməsi ilə bağlıdır. 2023-cü ilin yanvar–oktyabr aylarında İqti­sadiyyat Nazirliyi yanında Dövlət Vergi Xidmətinin xətti ilə dövlət büdcəsinə vergi daxilolmaları həcminin 2022-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 4,2 faiz artaraq 14 milyard 593 milyon manat təşkil etməsi, bu müddətdə qeyri-neft-qaz sektorundan vergi daxilolma­larının ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 19,2 faiz artaraq 8 milyard 387 milyon manata çat­ması da məhz yuxarıda vurğula­nan tədbirlərin məntiqi nəticəsidir.

Burada bir məqamı da xüsusi vurğulamaq istərdik. Vergi daxi­lolmaları həcminin yüksəlməsin­də “kölgə iqtisadiyyatı”nın getdik­cə “ağarması” nəticəsində fərdi sahibkarların sayının davamlı art­ması mühüm rol oynayıb. Res­publikada biznes mühitinin tək­milləşdirilməsi, biznesin leqal fəaliyyətinin genişlənməsi də iş adamlarının fəaliyyətini canlandı­rıb. Bu, eyni zamanda özəl sek­torun əhatə dairəsini genişləndi­rib. Belə bir fikri konkret rəqəmlə ifadə etsək, deyə bilərik ki, bu il oktyabrın 1-nə respublikamızda aktiv vergi ödəyicilərinin sayı ilin əvvəli ilə müqayisədə 5,7 faiz çox – 752 min olub. Dövlət Vergi Xidmətinin məlumatına görə, hə­min göstəricinin 44,3 mini əlavə dəyər vergisi (ƏDV) ödəyicisi kimi qeydə alınıb. Bu isə ilin əvvəlinə nisbətən 11 faiz çoxdur. Hesabat dövründə fəal obyektlərin (təsər­rüfat subyektlərinin) sayı isə 6,8 faiz artaraq 202,1 minə çatıb.

Onu da deyək ki, məşğullu­ğun, qeyri-neft ixracının artırılması və digər strateji məsələlərdə son illər ərzində inkişafı diqqətdə sax­lanılan özəl sektor önəmli rol oy­nayır. Azərbaycanda azad rəqabət mühitinin təkmilləşdirilməsi, inzi­bati prosedurların sadələşdirilmə­si, vergi güzəştləri və subsidiyalar, real sektora maliyyə dəstəyi və digər tədbirlər sahibkarlığın inki­şafını sürətləndirir. Bunun nəticə­si olaraq ölkədə biznes fəaliyyəti davamlı şəkildə geniş miqyas alır. Hazırda respublikada sahibkarlıq fəaliyyəti göstərən iş adamlarının sayının 683 mini keçməsi, özəl bölmənin ÜDM-də payının isə 83,5 faiz təşkil etməsi qeyd olunan fikrin bariz ifadəsidir. 

Burada bir məqamı da vurğu­lamaq yerinə düşərdi. Ötən illər ərzində ölkədə özəl sektorun inki­şafında Sahibkarlığın İnkişafı Fon­du mühüm rol oynayıb. Bu qurum 2003–2022-ci illərdə sahibkarlıq subyektlərinin 42 min 703 investi­siya layihəsinin maliyyələşdirilmə­sinə 2,83 milyard manat güzəştli kredit ayırıb. Bunun hesabına 178 mindən çox yeni iş yeri yaranıb. Xatırladaq ki, Bakı və Abşeron iq­tisadi rayonu istisna olmaqla, ay­rılmış güzəştli kreditlərin 62,2 faizi regionların, 50,7 faizi kənd təsər­rüfatının, 49,3 faizi isə sənayenin müxtəlif sahələrinin payına düşüb. 

Yeri gəlmişkən, özəl sektorun inkişafı, eyni zamanda sahibkar­lıq fəaliyyətinə yersiz müdaxilələ­rin qarşısının alınması üçün bir sıra hallar istisna olmaqla, yoxla­malar 2015-ci ildən bu ilin sonu­nadək dayandırılıb. 

Hazırda ölkə üzrə sahib­karlıq subyektlərinin 99,6 faizi mikro, kiçik və orta sahibkarlıq (KOB) subyektləridir. Bu sub­yektlərin iqtisadiyyatda rolunun artırılması, maliyyə resurslarına və satış bazarlarına çıxışının ge­nişləndirilməsi, dövlət xidmətlə­rinə əlçatanlığını təmin edilməsi istiqamətində müxtəlif dəstək mexanizmləri həyata keçirilir. Bir sıra şəhər və rayonlarda sahib­karlara yerində xidmət göstərən “KOB dostu” ofislərinin, biznes biliklərinin artırılmasında mühüm rol oynayan KOB inkişaf mərkəz­lərinin yaradılması və sərgilərə çıxışa dəstək mexanizmlərinin tətbiqi bunun bariz ifadəsidir. Eyni zamanda sənaye zonalarında sahibkarlıq fəaliyyəti üçün zə­ruri infrastrukturun yaradılması, səmərəli işin təşkili üçün müxtə­lif xidmətlərin göstərilməsi, 4-cü Sənaye İnqilabının elementlərinin tətbiqi, qlobal dəyər zəncirinə in­teqrasiya, klasterləşmə, sənaye­nin rəqəmsal transformasiyası kimi məsələlər də özəl sektorun inkişafını sürətləndirir. 

İqtisadiyyat naziri Mikayıl Cabbarovun mediaya bildirdiyinə görə, özəl sektorun inkişafında lisenziyalar və icazələrin alınma­sı sahibkarlıq fəaliyyətində əsas şərtlərdəndir. Bu prosesi sadələş­dirmək üçün adıçəkilən nazirlik tərəfindən, dövlət təhlükəsizli­yindən irəli gələn hallar istisna olmaqla, sahibkarlara lisenziya­ların “ASAN xidmət” mərkəzləri və “KOB evləri” vasitəsilə təqdim olunması həyata keçirilir. Həm­çinin lisenziya və icazələr elekt­ron qaydada “Lisenziyalar və icazələr” portalı vasitəsilə verilir. 

Biznes mühitinin yaxşılaşdı­rılması üçün davamlı islahatların nəticəsi beynəlxalq hesabatlarda da qeyd olunur. Dünya İqtisadi Forumunun “Qlobal Rəqabətlilik İndeksi” hesabatında ölkəmiz 11 pillə irəliləyərək 141 ölkə arasın­da 58-ci mövqedə qərarlaşır. He­sabata əsasən, Azərbaycan 12 indikatordan 8-i üzrə irəliləyərək MDB ölkələri arasında lider mövqelər sırasında yer alır, həm­çinin Cənubi Qafqaz regionunda ilk sırada dayanır. Bu hesabatda “biznesin dinamikliyi” üzrə Azər­baycan 8 pillə irəliləyərək dünya sıralamasında 23-cü yerdə qərar­laşıb ki, bununla ölkəmizin biznes mühitinin inkişafı istiqamətində apardığı intensiv islahatlar bir daha təsdiqini tapır.

V.BAYRAMOV
XQ