Son 20 ildə Azərbaycana 300 milyard dollardan çox sərmayə yatırılıb

Ötən illər ərzində ölkə iqtisadiyyatına investisiya qoyuluşu diqqətdə saxlanılıb və nəticədə, yüksək göstəricilər əldə olunub. Bu uğurun əsasında isə respublikada gerçəkləşdirilən mükəmməl islahatlar konsepsiyasının müəllifi Prezident İlham Əliyevin yaratdığı müasir Azərbaycanın iqtisadi inkişaf modeli dayanıb. 

Bu model ölkəmizin iqtisa­di tərəqqisinə, iqtisadi inkişafın davamlı olmasına, dünya birli­yində mövqeyinin köklü surətdə möhkəmlənməsinə, inkişaf etmiş güclü dövlətlər sırasında yer al­masına möhkəm zəmin yaradıb. Dövlətimizin başçısı çıxışlarının birində bu barədə deyib: “Əgər iqtisadi gücümüz olmasaydı, Vətən müharibəsində parlaq Qələbəni əldə etmək mümkün olmazdı. İlk növbədə, iqtisadi müstəqillik təmin edilməli idi və təmin edildi. Bu gün Azərbaycan iqtisadi cəhətdən heç kimdən asılı deyil, heç bir ölkədən asılı deyil, heç bir beynəlxalq maliyyə qurumundan asılı deyil”.

Azərbaycana investisiya qoyu­luşuna marağın getdikcə artması ölkəmizin siyasi cəhətdən sabit olması, milli, dini və irqi tolerantlığı baxımından seçilməsi ilə bağlıdır. Bununla yanaşı, respublika hö­kuməti tərəfindən həyata keçirilən iqtisadi siyasət, aparılan islahatlar nəticəsində ölkədə güclü iqtisadi potensial mövcuddur. Son 10 il ər­zində iqtisadiyyatın 3 dəfə artma­sı, müasir infrastruktur yaradılma­sı, yüzlərlə müasir müəssisənin fəaliyyətə başlaması da bunun nə­ticəsidir. Yaradılan əlverişli biznes və investisiya mühiti, respublika­mızın beynəlxalq aləmdə etibarlı tərəfdaş kimi tanınması, regionda əlverişli mövqeyə malik olan mü­hüm tranzit mərkəzi olması, insan kapitalının inkişafı da ölkəmizin investisiya qoyuluşu baxımından cəlbediciliyini artırır. Eyni zaman­da, Azərbaycan beynəlxalq müqa­vilələrdən irəli gələn öhdəliklərini tam şəkildə və vaxtında yerinə yetirir. Ölkəmizin təşəbbüskarı olduğu transmilli layihələr bu gün Avropanın enerji təhlükəsizliyinin gerçəkləşməsində mühüm rol oy­nayır.

Bax, elə bu və ya digər amillə­rin diqqət mərkəzində saxlanılma­sı sayəsində 2004-2021-ci illərdə Azərbaycana ümumilikdə 288,9 milyard ABŞ dolları həcmində in­vestisiya qoyulub. Təkcə 2022-ci ildə əsas kapitala yönəldilən vəsa­itin məbləği 18,3 milyard manata yüksəlib. Bu dövrdə əsas kapitala yatırılan investisiyaların 80,6 faizi daxili mənbələr hesabına forma­laşıb. İnvestisiyaların 5,4 milyard manatı neft, 12,9 milyard manatı qeyri–neft sektoruna yönəldilib. Bu dövrdə qeyri-neft sektoruna yatırılan investisiyanın həcmində 13,6 faiz artım qeydə alınıb.

Cari ilin yanvar–iyun aylarında isə ölkəmizdəki xarici müəssisə və təşkilatlar əsas kapitala 1 milyard 939,4 milyon manat vəsait yönəl­dib. Bu, 2022-ci ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 20,7 faiz çoxdur.

Hesabat dövründə xarici in­vestisiyaların 1 milyard 838,3 milyon manatı (94,8 faizi) Böyük Britaniya, Fransa, ABŞ, Türkiyə, Yaponiya, İsveçrə, Rusiya, Nor­veç və İran sərmayədarlarına məxsus olub.

Ümumiyyətlə, son 20 ildə Azərbaycan iqtisadiyyatına 300 milyard dollardan çox sərmayə ya­tırılıb. 2004-2021-ci illərdə ölkəyə 142 milyard dollar həcmində xarici investisiya qoyulub. 

Dövlət başçısı İlham Əliyevin prezidentliyi müddətində qeyri-neft-qaz sahələrinə yönəldilən investisiyalar isə 7,2 dəfə artıb. Başqa sözlə, bu dövrdə Azərbay­canın qeyri-neft-qaz sektoruna 200 milyard dollar həcmində in­vestisiya yatırılıb. Azərbaycanın digər ölkələrin iqtisadiyyatlarına qoyduğu investisiyaların ümumi həcmi isə 28,3 milyard dollar təşkil edib. Eyni zamanda, iqtisadiyyatın kreditləşdirilməsi 25,5 dəfə yüksə­lib.

İnvestisiya qoyuluşunun davamlı olmasını şərtləndirən məqamlar sırasında ölkəmizdə yaradılan sabitlik, əmin–amanlıq, xalq–iqtidar birliyi, milli həmrəylik kimi amillər də önəmli rol oynayıb. Xarici sərmayədarların respubli­kamıza genişhəcmli investisiya qoymaq marağı da daha çox bun­dan irəli gəlir. 

Ölkədə iqtisadi artımın get­dikcə yüksəlməsi, qeyri-neft sek­torunda nəzərə çarpan müsbət tendensiyalar, eləcə də biznesin davamlı olaraq şəffaflaşması da investisiya qoyuluşuna ciddi töhfə verir. Bu məsələdə Prezident İl­ham Əliyev tərəfindən həyata keçi­rilən iqtisadi islahatların, səmərəli vergi inzibatçılığının və əlverişli biznes mühitinin təmin edilməsi, cəmiyyətdə vergi mədəniyyətinin formalaşması əsaslı rol oynayır. Yeri gəlmişkən, bu gün əldə olu­nan fiskal nəticələrdə iqtisadi ar­tımla yanaşı, şəffaf münasibətlərin qurulması, “kölgə iqtisadiyyatı”nın miqyasının azaldılması, biznes fəaliyyətinin və gəlirlərin leqallaş­dırılması kontekstində atılan ad­dımlar da xüsusi diqqət çəkir. 

Onu da qeyd edək ki, respub­likada formalaşan əlverişli biznes mühiti, ölkəmizin dünyada etibar­lı tərəfdaş kimi tanınması, bey­nəlxalq müqavilələrdən irəli gələn öhdəliklərini tam şəkildə və vaxtın­da yerinə yetirməsi, mühüm tranzit imkanları Azərbaycanın investisi­ya cəlbediciliyini ilbəil artırıb. Bu­nun nəticəsi olaraq hökumət son 20 ildə investisiya cəlbediciliyinin, qlobal infrastruktur layihələrinin reallaşdırılması və digər mühüm istiqamətlərdə nəzərəçarpacaq göstəricilərə imza atıb. 

Azərbaycanda investisiya cəl­bediciliyinin güclənməsinə təsir göstərən əsas amillərdən biri də mövcud sahədə qanunverici-insti­tusional tədbirlərin həyata keçiril­məsidir. Bu baxımdan 1995-ci il 13 yanvar tarixli “İnvestisiya fəaliyyəti haqqında” Qanun böyük əhəmiy­yətə malikdir. Bu qanun investisi­yaların ölkə iqtisadiyyatına cəlbini stimullaşdırmaqla yanaşı, mülkiy­yət formasından asılı olmayaraq bütün investorların hüquqlarının bərabər müdafiəsinə təminat verir. Bununla bərabər, “Xarici inves­tisiyaların qorunması haqqında” Qanun da ölkədə sərmayədarların hüquq və mənafelərinin qorun­ması, yerli və xarici iş adamlarına bərabər əlverişli iş şəraitinin ya­radılması ilə bağlı məsələləri tən­zimləyir.

Azərbaycan hökuməti tərəfin­dən bir sıra xarici ölkələrlə ikiqat vergitutmanın aradan qaldırılma­sı, habelə investisiyaların təşviqi və qarşılıqlı qorunması haqqında ikitərəfli və çoxtərəfli sazişlər im­zalanması da davamlı investisiya qoyuluşunu sürətləndirir. Bütün bunlarla yanaşı, ixrac rüsumları­nın ləğv edilməsi, idxalda rüsum­ların 15 faizlik maksimal həddinin müəyyənləşdirilməsi də ölkədə investisiya mühitinin liberallaş­dırılmasına, sərmayə qoyuluşu­nun genişlənməsinə böyük təsir göstərən amillərdən biridir. 

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 2006-cı il 30 mart tarixli sərəncamı ilə yaradılan Azərbay­can İnvestisiya Şirkəti də investi­siya qoyuluşlarının təşviqi və qey­ri-neft sektorunun inkişafı ilə bağlı qarşıya qoyulmuş vəzifələrin icra­sını uğurla davam etdirir. Qurum investisiya şirkətlərinin və portfel investorların layihələrinin müş­tərək maliyyələşdirilməsi, inves­tisiya qoyuluşlarının həyata ke­çirilməsinə qeyri-neft sektorunda fəaliyyət göstərən iri beynəlxalq təşkilatların cəlb, ölkə şirkətlərinin beynəlxalq kapital bazarlarında iş­tirakının təmini, iri maliyyə təşkilat­larının iştirakı ilə birgə investisiya fondlarının yaradılması və digər istiqamətdə mühüm tədbirlər real­laşdırılır.

Ölkəyə xarici investisiyaların cəlb olunması, ixrac imkanları­nın genişləndirilməsi məqsədilə 2003-cü ildə yaradılan Azərbay­can Respublikasının İxracın və İnvestisiyaların Təşviqi Agentliyi (AZPROMO) da sərmayə qoyu­luşu prosesində fəal rol oynayır. Fond ölkənin investisiya imicinin formalaşdırılması, yerli və xarici investorlara müxtəlif xidmətlərin göstərilməsi, investorların cəlbi və onlarla danışıqların aparılması, investisiyalar və ixrac imkanları üzrə məlumat bazasının yaradıl­ması, Azərbaycan biznesi üçün regional ticarət (ixrac) imkanları­nın araşdırılması, “Azərbaycanda istehsal olunub” (“Made in Azerba­ijan”) ticarət nişanının beynəlxalq səviyyədə təbliği kimi mühüm istiqamətlərdə səmərəli layihələr gerçəkləşdirir. 

Mirağa ƏHMƏDOV,

iqtisadçı-ekspert

İqtisadiyyatın şaxələndiril­məsi, biznes və investisiya mühi­tinin daha da yaxşılaşdırılması, milli iqtisadiyyatın rəqabətqabi­liyyətliyinin artırılması məqsə­dilə aparılan islahatların davamı olaraq, Azərbaycan Respublika­sı Prezidentinin 2016-cı il 13 iyul tarixli sərəncamı ilə ölkəmizdə Biznes mühiti və beynəlxalq rey­tinqlər üzrə Komissiya yaradılıb. Komissiyanın yaradılmasında məqsəd sahibkarlıq fəaliyyətinin optimal gəlirliliyini təmin edəcək və rəqabət prinsiplərinə əsasla­nacaq biznes mühiti yaratmaq, ölkənin investisiya cəlbediciliyini artırmaq, beynəlxalq reytinqlər­də Azərbaycanın mövqeyini daha da yaxşılaşdırmaq üçün qanunvericiliyin və inzibatçı­lığın təkmilləşdirilməsi və bu istiqamətdə digər zəruri tədbir­lərin görülməsinə nail olmaqdır.

Sonda onu da qeyd edək ki, Azərbaycanın qarşısında ha­zırda duran əsas vəzifələrdən biri də postmüharibə dövründə azad edilmiş ərazilərdə münbit investisiya və biznes mühitinin yaradılmasıdır. Bu gün ölkə rəhbərliyi səviyyəsində həya­ta keçirilən layihələr dünyanın müxtəlif nüfuzlu şirkətlərinin bu ərazilərdə qlobal biznes la­yihələrini reallaşdırmasını sti­mullaşdırır. Təkcə onu demək kifayətdir ki, postmüharibə döv­ründə işğaldan azad edilən əra­zilərdə biznes qurmaq istəyən sahibkarlardan İqtisadiyyat Na­zirliyinə 1100-ə yaxın müraciət daxil olub. Müraciət edənlər ara­sında ABŞ, Avropa ölkələri, Bir­ləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Rusiya, Çin, Cənubi Koreya, İndoneziya və başqa ölkələrdən iş adamları var.

İş adamları əsasən, ticarət, xidmət, tikinti, sənaye, kənd təsərrüfatı, turizm kimi sahələrə investisiya yatırmaq maraqlarını ifadə edirlər. Bundan əlavə, Sa­hibkarlığın İnkişafı Fondu tərə­findən maliyyələşdirilmiş layihə sayına görə regionlar arasında Qarabağ iqtisadi rayonu 17,6 faizlə ilk yerdə qərarlaşıb. Bütün bunlar isə deməyə əsas verir ki, Azərbaycan hələ uzun illər ərzində xarici investorlar üçün cəlbedici biznes və investisiya məkanı olaraq qalacaq.

Vaqif BAYRAMOV, “Xalq qəzeti”