Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda əlverişli hava şəraitinə, torpaqların münbit, suyun bol olmasına görə aqrar sektorun inkişaf etdirilməsi üçün böyük potensial var. Bu səbəbdən həmin ərazilərin minalardan təmizlənməsi ilə yanaşı, kənd təsərrüfatının dirçəldilməsi istiqmətində layihələr də sürətlə həyata keçirilir.

Qarabağ iqtisadi rayonuna daxil olan işğaldan azad edil­miş ərazilərdə (Şuşa rayonu istisna olmaqla) Azərbaycan Respublikası Prezidentinin xü­susi nümayəndəsi Emin Hüsey­nov bildirdi ki, Qarabağ təbiəti və iqtisadi potensialı baxımından respublikamızın ən diqqətçəkən hissəsidir. Kənd təsərrüfatı üçün bu torpaqlar münbitdir. Lakin mina problemi aqrar layihələrin sürətlə icrasına çətinliklər yaradır. Ona görə də düşməndən təmizlənən ərazilərin bərpası və yenidən qu­rulması, iqtisadiyyatın, o cümlə­dən kənd təsərrüfatının inkişaf etdirilməsi, keçmiş məcburi köç­künlərin öz yurdlarında təhlükəsiz, dayanıqlı məskunlaşması məqsə­dilə reallaşdırılan minatəmizləmə fəaliyyəti Azərbaycan dövlətinin xüsusi prioritetlərindən biridir. 

Minalardan təmizlənən torpaq­ların kənd təsərrüfatı dövriyyəsinə əlavə olunması üçün müəyyən müvəqqəti tədbirlər həyata keçirilir. Bu, həm taxıl istehsalı, həm də ölkənin ərzaq təhlükəsizliyi baxımından səmərəlidir. Bu cür diqqət isə Qarabağın ölkənin taxıla tələbatının ödənilməsində xüsusi paya malik olacağını indidən əminliklə deməyə əsas verir. 

Emin Hüseynov vurğuladı ki, Qarabağda aqrar sahənin dirçəl­dilməsi kompleks yanaşma tələb edir. Belə bir yanaşmanın əsa­sında isə 3 amil dayanır. Birincisi, işğaldan azad edilən ərazilərdə torpaq islahatının necə həyata keçirilməsi ilə bağlıdır. Çünki Qa­rabağ bölgəsi işğal altında saxlan­dığı üçün təbii ki, burada torpaq islahatı keçirilməyib. Bu prose­sin icrası üçün isə müəyyən dövr tələb olunur. Dögər tərəfdən isə düşməndən təmizlənən əraziyə əhalinin köçürülməsindən əvvəl orada infrastruktur qurulmalıdır. Bundan sonra məskunlaşdırma başa çatdırılmalı, nəhayət, torpaq islahatı aparılmalıdır. 

Prezidentin xüsusi nümayən­dəsi dedi: “Bununla əlaqədar xü­susi işçi qrupu yaradılıb. Həmin qrup torpaq islahatı üzərində işlə­yir. “Azərbaycan Respublikasının işğaldan azad edilmiş ərazilərinə Böyük Qayıdışa dair I Dövlət Proq­ramı”nda əsas tapşırıqlardan biri də 2026-cı ilin sonuna qədər işçi qrup tərəfindən torpaq islahatı ilə bağlı təklif hazırlanıb təqdim olun­masıdır. Bundan sonra isə torpaq islahatından danışmaq olar. Hazır­da isə ən vacib məsələlərdən biri azad olunan torpaqların minalar­dan təmizlənməsidir”. 

Emin Hüseynov daha sonra qeyd etdi ki, burada digər ən mü­hüm məsələ həmin ərazilərdə su təchizatı probleminin həll olunma­sıdır. Bu, xüsusilə də kənd təsər­rüfatı üçün çox vacibdir. Əlbəttə, söhbət suvarma sularından gedir. Məlumdur ki, Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonları Azər­baycanda ən çox su ehtiyatlarına malik olan ərazilərdir.

Azərbaycanın su ehtiyatlarının, təxminən, 20 faizi burada yerləşir. Mənfur düşmən təəssüf ki, yaşa­yış sahələrinin infrastrukturunu, tarixi-mədəni abidələri dağıtdığı kimi, kənd təsərrüfatının suvarıma sisteminə də ciddi ziyan vurub. Əsas su anbarları, su tutarları, su magistral kanalları və boru xətlə­rini dağıdıb. Ona görə də burada kənd təsərrüfatı fəaliyyətinin da­yanıqlı şəkildə həyata keçirilməsi üçün zəruri infrastrukturun bərpası tələb olunur. Artıq müəyyən işlərə başlanılıb. 

Bu il Qarabağ iqtisadi rayo­nunda mövcud 5 əsas su anbarı­nın istifadəyə veriəcəyi nəzərdə tutulur. Bununla əlaqədar hazırda Tərtərdə Suqovuşan, Ağdam­da Xaçınçay və Füzulidə 1-ci və 2-ci Köndələnçay, həmçinin Aşağı Göndələnçay su anbarları əsaslı təmir olunur. 

Beləliklə, indi həyata keçirilən layihələr nəticəsində uzun illər su­dan korluq çəkən Tərtər, Ağdərə, Goranboy, Yevlax, Bərdə, Ağ­dam, Ağcabədi və Füzulinin əkin sahələrinin fasiləsiz becərilməsi, kənd təsərrüfatında yüksək məh­suldarlığın təmin olunması ger­çəkləşəcək.

Emin Hüseynovun sözlərinə görə, Qarabağ iqtisadi rayonunda kənd təsərrüfatını inkişaf etdirmək üçün növbəti əsas hədəf əkinə ya­rarlı torpaqlardan daha səmərəli və optimal istifadə olunmasıdır. Həmin sahələrin kiçik təsərrüfat­lar arasında bölünməsi səmərəli deyil. Ən əlverişli yol iri təsərrüfat­ların yaradılmasıdır. Bu, həm kol­lektiv təsərrüfatçılıq ənənələrinin inkişaf etdirilməsi, həm də iqtisadi səmərəliliyin əldə olunması üçün əhəmiyyətlidir. 

Sevindirici haldır ki, vətən­daşlarla görüşlərdə onların özləri iri təsərrüfatları dəstəklədiklərini bildirirlər. Dəfələrlə vətəndaş qə­bulunda ayri-ayrı kəndlərin nü­mayəndələrı, icmalar kollektiv təsərrüfat yaratmaq niyyətində ol­duqlarını vurğulayıblar. 

Emin Hüseynovun fikrincə, iri təsərrüfatlarla qarşıya qoyulan mühüm məqsədlərə çatmaq olar. Torpaq sahələri ayrı-ayrı fərdlərdə və ya ev təsərrüfatlarında deyil, iri fermer qurumlarında, aqroparklar­da cəmləşməlidir. Kiçik təsərrü­fatlar iqtisadi cəhətdən səmərəli deyil, onlarda yüksək məhsuldar­lıq əldə etmək çətindir. Çünki sa­hibkar kiçik həcmdə torpaqda ren­tabelli işləyə bilmir, xərcləri kifayət qədər çox olur. Digər tərəfdən, ki­çik təsərrüfatlarda kənd təsərrüfatı texnikalarından istifadə zamanı səmərəlilik nəzərə çarpmır. Bahalı texnikanın dəyərini ödəmək əksər sahibkarın imkanı xaricindədir. Bu, yalnız böyük sahibkarlıq təsərrü­fatlarında effektli olur. 

İri təsərrüfatlar, eyni zamanda, ermənilər tərəfindən deqradasi­yaya uğradılan əkinə yararlı tor­paqların bərpa edilməsi, yenidən əkinçilik mədəniyyətinin formalaş­dırılması üçün faydalıdır. 

Beləliklə, təcrübə göstərir ki, kənd təsərrüfatında xırda əmtəə istehsalından rəqabətqabiliyyətli məhsul istehsalına keçmək, yeni texnika və texnologiyalar tətbiqi ilə məhsuldarlığı artırmaq və xa­rici bazarlara çıxışı reallaşdırmaq üçün ən optimal yol iri təsərrü­fatlardan keçir. Bu, həm də emal müəssisələrinin inşasına, yeni iş yerlərinin açılmasına müsbət təsir göstərir.

Pünhan ƏFƏNDİYEV, “Xalq qəzeti”