Prezident İlham Əliyev Avropa İttifaqı Şurasının Prezidenti Şarl Mişelin dəvəti ilə mayın 13-də Belçika Krallığına işgüzar səfəri çərçivəsində Avropa Komissiyasının vitse-prezidenti Maroş Şefçoviç ilə görüşüb. Söhbət zamanı dövlətimizin başçısı Maroş Şefçoviç ilə bundan əvvəl keçirdiyi görüşləri məmnunluqla xatırladıb. Ölkə rəhbəri Cənub Qaz Dəhlizinin uğurla icrasına Maroş Şefçoviçin verdiyi töhfəni yüksək dəyərləndirərək adıçəkilən dəhlizin Məşvərət Şurasının həmsədri kimi səmərəli işində fəal rolunu xüsusi vurğulayıb.

Daha sonra Avropa Komissiyasının vitse-prezidenti Maroş Şefçoviç Cənub Qaz Dəhlizi layihəsinin uğurla həyata keçirilməsi ilə əlaqədar dövlətimizin baş­çısına təbriklərini çatdırıb. Görüşdə, eyni zamanda, Azərbaycanla Avropa İttifaqı arasında enerji sahəsində əməkdaş­lıq məsələləri müzakirə olunub. Avropa Komissiyasının Prezidenti Ursula Fon der Lyayenin ötən ilin iyulunda ölkəmizə səfəri və bu səfər çərçivəsində respub­likamızla Avropa İttifaqı arasında enerji sahəsində Strateji Tərəfdaşlığa dair im­zalanan Anlaşma Memorandumunun əhəmiyyəti qeyd edilib. Azərbaycan qa­zının Avropa İttifaqı məkanına ixracının artırılması prosesinin uğurla icra olundu­ğu və bu xüsusda aprel ayında Sofiyada imzalanan Anlaşma Memorandumunun böyük əhəmiyyət daşıdığı vurğulanıb. Həmçinin Azərbaycan qazının Avropa məkanında daha geniş coğrafiyanı əhatə etməsinin önəmi diqqətə çatdırılıb. 

Söhbət zamanı Azərbaycanla Avropa İttifaqı arasında bərpaolunan enerji isteh­salı ilə bağlı əməkdaşlıq məsələləri də müzakirə edilib, bu sahənin böyük pers­pektivlərə malik olduğu bildirilib.

ADA Universitetinin təşkilatçılığı ilə Şuşada mayın 3-də keçirilən ümummilli lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş “Böyük Avrasiya geosi­yasətinin formalaşması: keçmişdən bu günə və gələcəyə” mövzusunda dördün­cü beynəlxalq konfransda da bu barədə ətraflı danışılıb. Bu toplantıda dövlətimi­zin başçısı Cənub Qaz Dəhlizi layihəsi ilə bağlı sualı bir neçə aspektdən cavab­landırıb. Ölkə rəhbəri, ilk növbədə, belə bir təşəbbüsün gerçəkləşməsinə verdiyi dəstəyə görə, ABŞ-ın fəaliyyətini yüksək dəyərləndirərək deyib: “Həmin dəhlizin icrasında bir çox maneələr oldu, özü də gözlənilməz mənbələrdən. Məncə bu, artıq sirr deyil, lakin bəhanə yenə də ət­raf mühitlə bağlı idi. Bu dəfə Bakı-Tbili­si-Ceyhandakı kimi tısbağalardan söhbət getmirdi. Zeytun ağacları dillərində idi. Görürsünüz, onlar necə də “yaradıcı” ya­naşırlar. Əslində, Bakı-Tbilisi-Ceyhanda tısbağaların qayğısına qalan eyni qrup insanlar idi. İtaliyada zeytun ağaclarına gəldikdə, biz öz araşdırmamızı apardıq və Cənub Qaz Dəhlizinə qarşı həyata ke­çirilən bu kampaniyanın arxasında kimlə­rin durduğunu müəyyənləşdirdik...”. 

Prezident İlham Əliyev daha sonra bu məsələdə üzləşilən maneələrin aradan qaldırılmasında İtaliya Prezidenti cənab Sercio Mattarellanın önəmli rol oynadı­ğını, prosesi irəliyə doğru aparmaq üçün ciddi tədbirlər həyata keçirdiyini, “prob­lemə” səbəb olan amilin– İtaliyada və Aralıq dənizi regionundakı digər ölkələr­də bir sıra zeytun ağaclarının yerinin dəyişdirilməsi məsələsinin həllini real­laşdırmağa nail olduğunu minnətdarlıqla diqqətə çatdırıb. Dövlətimizin başçısı bu­nunla yanaşı, Birləşmiş Ştatların ovaxtkı Prezidenti Donald Trampın İtaliyanın Baş naziri ilə mətbuat konfransında Cənub Qaz Dəhlizinin gerçəkləşməsinə dəstək fikirləri səsləndirməsi ilə layihənin icrası­na “yaşıl işıq” yandırdığını da vurğula­yıb...

Yeri gəlmişkən, əsrimizin ən böyük layihələrindən biri olan Cənub Qaz Dəh­lizi dörd seqmentdən – “Şahdəniz Mər­hələ-II”, Cənubi Qafqaz Boru Kəməri, TANAP və TAP qaz boru kəmərlərindən ibarətdir. Prezident İlham Əliyevin təşəb­büsü ilə yaradılan Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlə­rin toplantısına hər dəfə Azərbaycan ev sahibliyi edir. Bu isə ölkəmizin layihədə aparıcı rolunu təsdiqləyən mühüm amil­lərdən biridir.

Xatırladaq ki, 2018-ci il mayın 29-da Səngəçal terminalında Cənub Qaz Dəh­lizinin rəsmi açılış mərasimi keçirilib və Azərbaycan təbii qazı Cənub Qaz Dəh­lizi sisteminə vurulub. Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorundakı “Şahdəniz” qaz-kondensat yatağının işlənməsinin ikinci mərhələsi çərçivəsində qurulan “Şahdəniz Alfa” və “Şahdəniz Bravo” platformalarından birgə qaz hasilatına başlanılıb. 2018-ci il iyulun sonunda isə “Şahdəniz Bravo” platformasından ilk qaz əldə olunduğu vaxtdan hasilat tədri­cən artıb. Mövcud “Şahdəniz” qurğuları­nın hasilat gücü gündəlik 56 milyon (ildə 20 milyard) standart kubmetr təşkil edib.

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2022-ci ildə fəaliyyəti haqqın­da hesabatına görə, ötən il Cənub Qaz Dəhlizi vasitəsilə ümumilikdə 21 milyard kubmetr, o cümlədən Avropaya 11,4 milyard kubmetr qaz ixrac edilib. Həmin dövrdə, həmçinin Azərbaycan ilə Avropa İttifaqı arasında energetika sahəsində strateji tərəfdaşlıq haqqında Memorandumuna əsasən, 2027-ci ilədək TANAP-la qaz nəqlinin indiki 16 milyard kubmetrdən 31 milyard kubmetrə, TAP-la isə 11 milyard kubmetrdən 20 milyard kubmetrə çatdırılması nəzərdə tutulub. Bütün bunlar Avropanın qaz bazarında Azərbaycanın rolunun artırılması məqsə­dini şərtləndirib. 

Eyyub KƏRİMLİ,

iqtisadçı-ekspert

Azərbaycanın müəllifi olduğu Cə­nub Qaz Dəhlizi region ölkələrinin və Avropanın enerji təhlükəsizliyinə mü­hüm töhfə verir. 40 milyard dollardan çox investisiya qoyuluşu planlaşdırı­lan və 4 seqmenti özündə birləşdirən bu layihənin icrasında–Azərbaycan, Gürcüstan, Türkiyə, Bolqarıstan, Yu­nanıstan, Albaniya və İtaliya iştirak edir. Növbəti mərhələdə bu layihəyə üç Balkan ölkəsi – Bosniya və Herseqo­vina, Xorvatiya və Monteneqronun qo­şulacağı da gözlənilir. Bu baxımdan da Cənub Qaz Dəhlizi enerji resurslarının şaxələndirilməsi işində böyük əhəmiy­yət daşıyan layihədir. 

Layihə həm mənbələrin, həm mar­şrutların şaxələndirilməsi deməkdir. Məhz enerji resurslarının şaxələndi­rilməsi, yeni marşrutların açılması ilə Avropa yeni mənbədən –təsdiq edilmiş ehtiyatları 2,6 trilyon kubmetrə bərabər olan Azərbaycandan təbii qaz tədarük edəcək. Beynəlxalq maliyyə qurumla­rının da Cənub Qaz Dəhlizinin tərkib hissəsi olan layihələrə marağı böyük­dür. Belə ki, bu vaxtadək Beynəlxalq Yenidənqurma və İnkişaf və Asiya İnf­rastruktur İnvestisiya banklarından bir­başa müvafiq olaraq 0,4 milyard və 0,6 milyard dollar, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf və Asiya İnkişaf banklarının hər birindən 500 milyon dollar, Asiya İnkişaf Bankının zəmanəti ilə 524,5 milyon dollarlıq sindikatlaşdırılmış kre­dit və Dünya Bankı Qrupuna daxil olan Çoxtərəfli İnvestisiyalar üzrə Zəmanət Agentliyinin (MIGA) zəmanəti ilə 750 milyon dollar məbləğində sindikatlaş­dırılmış kredit cəlb olunub.

Uzun illər Azərbaycan beynəlxalq bazarda və ilk növbədə, Avropa baza­rında etibarlı neft təchizatçısı olub və hazırda etibarlı qaz təchizatçısına çev­rilməkdədir. Ötən il qaz ixracı təxminən 19 milyard kubmetrə çatıb ki, onun da 8,2 milyard kubmetri Avropaya nəql olunub. Bu da əvvəlki illərlə müqayisə­də 40 faiz artım deməkdir. Bu il Azər­baycanın qaz ixracının 22 milyard kub­metrə qədər artırılacağı və onun 11,5 milyard kubmetrinin Avropa istehlakçı­larına çatdırılacağı nəzərdə tutulub. 

Ötən ilin iyul ayında xanım Prezi­dent Ursula Fon der Lyayenin Azər­baycana səfəri zamanı Avropa Ko­missiyası ilə Anlaşma Memorandumu imzalaması da bu baxımdam mü­hüm önəm daşıyır və əhatəli sənədə əsasən, 2027-ci ilə qədər respublika­mız təbii qazın təchizat həcmini ən azı iki dəfə artırmağı planlaşdırırb.

Vaqif BAYRAMOV, “Xalq qəzeti”