Hidrogen rəngsiz, qoxusuz, şəffaf cəhətləri ilə ən yüngül element olaraq karbonsuz gələcək üçün ən zəruri element hesab edilir və təmiz enerji sistemlərində “gələcəyin enerjisi” kimi qiymətləndirilir.

Hidrogen çəkisinə görə istənilən yanacaqdan daha çox enerji tutumuna, məsələn, benzindən təxminən üç dəfə çox, lakin həcminə görə həmin yana­caqdan dörd dəfə az enerji tutumuna malikdir. Lakin hidrogen elementinin təbiətdə saf element şəklində olmama­sı və birləşmələr halında mövcudluğu bu mənbədən enerji baxımından istifa­dəni çətinləşdirir. Hidrogen su, biokütlə və digər yanacaq növləri daxil olmaqla, müxtəlif mənbələrdən əldə edilməklə enerji və ya yanacaq mənbəyi kimi is­tifadə olunur. 

Mütəxəssislərin fikrincə, hidrogen təmiz yanan yanacaq növüdür. Onun alovlanması yan məhsul kimi yalnız su buxarının əmələ gəlməsi və bu proses zamanı istilik və elektrik enerjisinin is­tehsalının gerçəkləşməsi ilə müşahidə olunur. 

Hidrogenin potensialı iqlim dəyişik­liyi ilə mübarizə tədbirlərində də çox yüksək qiymətləndirilir. Dekarboniza­siya prosesinin daha mürəkkəb oldu­ğu dəniz, hava nəqliyyatı və müəyyən sənaye proseslərində hidrogen ener­jisi ənənəvi yanacaqları əvəzetmə qabiliyyətinə malikdir. 

Azərbaycanda “yaşıl hidrogen” sə­nayesinin inkişafı üçün mövcud əlve­rişli şərait ölkəmizə xarici investorların marağını getdikcə artırır, hidrogen sek­torunun və bərpaolunan enerji mən­bələrinin sürətli inkişafını şərtləndirir. Belə ki, “Global Solar Atlas” Agentliyinin məlumatına görə, Azərbaycan günəş enerjisinin potensialına görə İtaliyanın cənubu ilə müqayisə oluna bilər və bu baxımdan Almaniyanı demək olar ki, 1,5 dəfə üstələyir. Digər tərəfdən, Abşe­ron yarımadasında külək enerjisinin po­tensialı Şimal dənizinin şelf rayonları ilə müqayisə oluna biləcək səviyyədədir.

“Azərbaycanın bərpa olunan ener­ji resurslarının potensialı son dərəcə yüksəkdir ki, bu da respublikaya mü­hüm rəqabət üstünlüyü, daha doğrusu, “yaşıl hidrogen” istehsalının aşağı maya dəyərini gerçəkləşdirməyə im­kan verir”, – idarəçilik üzrə dünyada ən böyük qlobal konsaltinq şirkətlərin­dən olan “Boston Consulting Group”un icraçı direktoru və tərəfdaşı Vladimir Roqov bildirib. O, Avropada hidroge­nin qiymətinin təqribən 5,8 ABŞ dolları/kiloqram olmaq ehtimalını nəzərə ala­raq, Azərbaycanın il ərzində təxminən 230-500 milyon ABŞ dolları əldə edə biləcəyini proqnozlaşdırıb. 

V.Roqov daha sonra bildirib ki, Azərbaycan mövcud qaz kəmərləri şə­bəkələri vasitəsilə Avropaya axının 10–15 faizi həddində hidrogeni səmərəli və sərfəli şəkildə nəql edə bilər. Bu isə xüsusən də Böyük Səhradan cənubda yerləşən ölkələrdən mayeləşdirilmiş hidrogenin dəniz yolu ilə son dərəcə səmərəsiz daşınması ilə müqayisədə daha sərfəlidir.

İcraçı direktorun sözlərinə görə, hidrogenə gələcək tələbatı nəzərə ala­raq hazırda yeni boru kəmərlərinin ti­kintisi imkanlarını nəzərdən keçirməyə dəyər. Məsələn, TAP-ın ötürücülük qabiliyyətinin illik 11 milyard kubmetr qaz olduğunu nəzərə alaraq, Azərbay­candan hidrogenin nəqli potensialı illik 40-85 min ton təşkil edir (qaz həcminin 5-10 faizi). Bu, təkcə İtaliyanın 2030-cu ilə proqnozlaşdırılan hidrogen tələbatı­nın cəmi 2-4 faizinə (2,3 milyon ton) bərabərdir.

Energetika naziri Pərviz Şahbazov isə Əbu-Dabi Davamlılıq Həftəsi çərçi­vəsində keçirilən “Yaşıl hidrogen sam­miti”ndəki çıxışında xalis sıfır emis­siya iqtisadiyyatlarına qlobal keçiddə mühüm rola məxsus “yaşıl hidrogen”i enerji və ekoloji təhlükəsizliyi gerçək­ləşdirilməsi baxımından alternativi ol­mayan enerji vasitəsi kimi dəyərləndi­rilib.

Hüseynqulu QULİYEV,
iqtisadçı-ekspert:

– Enerji keçidi və hidrogenlə bağlı ölkəmizin planları dayanıqlı inkişaf üçün davamlı enerji konteks­tində mühüm daşıyır. Bu baxımdan 2030-cu ilədək təmiz ətraf mühitə malik “yaşıl artım” ölkəsinə çevril­mək Azərbaycanın dövlət siyasəti­də prioritet istiqamətlərdən biridir. “Yaşıl enerji” ilə bağlı siyasi iradə, 200 QVt-a yaxın bərpa olunan enerji potensialı və etibarlı tərəfdaşlıq mü­hiti respublikamıza enerji keçidini reallaşdırmaqla yanaşı, bərpaolu­nan enerji növlərinin, o cümlədən hidrogenin təchizatçısına çevrilmə­sinə imkan verir. “Masdar”, “ACWA Power”, BP və “Fortescue Future Industries” şirkətləri ilə “yaşıl ener­ji” və hidrogen üzrə ümumilikdə 22 QVt-dan çox güclərin yaradılması isə enerji keçidinə milli və qlobal səviyyədə töhfə verəcəyinə əminlik yaradır. 

Respublikamızın enerji tədarük­çüsü kimi gələcək rolu barədə isə onu deyə bilərəm ki, Azərbaycan Avropanın enerji təchizatını alterna­tiv mənbələrlə şaxələndirən ölkədir. Bu coğrafiya Avropa üçün neft, təbii qazdan sonra bərpaolunan enerji və hidrogenin potensial mənbəyi kimi tanınır. 

Avropanın qaz təchizatının diver­sifikasiyasında strateji rol oynayan Cənub Qaz Dəhlizi ilə hazırda qaz tədarükünün artırılması ilə yanaşı, hidrogenin də nəqli nəzərdən keçiri­lir. Hidrogen, ümumən “yaşıl enerji”­nin istehsalı və ixracı Avropa İttifaqı ilə yenilənmiş strateji enerji tərəf­daşlığımızın mühüm komponentidir. Azərbaycan, Gürcüstan, Macarıstan və Rumıniya arasında bərpaolunan enerji və hidrogen üzrə dördtərəfli əməkdaşlığı və “yaşıl enerji” dəh­lizinin yaradılmasını nəzərdə tutan strateji tərəfdaşlıq sənədi də Avropa Komissiyasının Prezidentinin iştira­kı ilə imzalanması da bu baxımdan mühüm önəm daşıyır. 

Sonda qeyd edim ki, Azərbayca­nın “yaşıl enerji” ilə bağlı siyasəti bu sahənin inkişafına dövlətin maliyyə vəsaitlərini deyil, xarici şirkətləri cəlb etməyə yönəlib. Xarici investorlarla artıq 710 MVt gücündə külək və günəş enerji layihələrinin icra edil­məsinə başlanılıb, 25 QVt-a yaxın istehsal gücləri üzrə əməkdaşlıq sənədləri isə imzalanıb. Bu poten­sial əsasında ölkəmizin Avropaya “yaşıl enerji”ni tədarük etmək niyyəti ifadə edilib. Xəzər dənizindəki möv­cud 157 QVt-lıq külək potensialının isə Avropa İttifaqına yüksək gərgin­likli xətlər vasitəsilə elektrik enerjisi, “yaşıl hidrogen”, ammonyak şəklin­də veriləcəyi ilə bağlı Avropa Ko­missiyası və özəl şirkətlərlə birlikdə müzakirəsinə başlanılıb.

Vaqif BAYRAMOV, “Xalq qəzeti”