Aprelin 9-da Tehranda Hayastanın təhlükəsizlik şurasının katibi Armen Qriqoryan və İranın Ali Milli Təhlükəsizlik Şurasının katibi Əli Şamxani arasında görüş keçirilib. Azərbaycan və İran xarici işlər nazirləri – Ceyhun Bayramov və Hüseyn Əmir Abdullahianın aprelin 7-də və 8-də reallaşan telefon danışığından sonraya təsadüf edən görüşdə Əli Şamxaninin səsləndirdiyi fikirlər diqqəti cəlb edir.
İran mediasının məlumatına görə, Şamxani bildirib ki, Qafqaz regionunda gərginlik və münaqişə heç bir ölkənin maraqlarına xidmət etmir. Onun sözlərinə görə, regional çağırışlara son qoymaq üçün daimi dialoqa ehtiyac var. Əli Şamxani əlavə edib ki, regional problemlərin həllinə sərt yanaşma daimi dialoq və təmaslarla əvəz olunmalıdır. İranın Ali Milli Təhlükəsizlik Şurasının katibi Qafqazda çətin dövrün gəldiyini qeyd edərək, Azərbaycan və Ermənistanın mövcud gərginlikdən çıxa biləcəklərinə ümid etdiyini bildirib: “İslam Respublikasının regiondakı bütün tərəflərə ən vacib tövsiyələrindən biri mehriban qonşuluq münasibətlərini saxlamaq və regional problemlərin sülh yolu ilə həlli üçün birgə səylər göstərməkdir”.
***
Yazının girişində Tehrandakı görüşün Ceyhun Bayramovla Hüseyn Əmir Abdullahianın telefon danışıqlarından sonraya təsadüf etməsini xatırlatmağımız səbəbsiz deyil. Məhz bu telefon danışıqları zamanı tərəflər son aylarda ilk dəfə olaraq qarşılıqlı şəkildə hər iki ölkənin ərazi bütövlüyü və suverenliyinə hörmətlə yanaşdıqlarını bildiriblər. Azərbaycan XİN-in yaydığı məlumatda o da qeyd olunur ki, iki ölkə arasında mövcud olan narazılıq və anlaşılmazlıqlarla bağlı müfəssəl müzakirə aparılıb. Anlaşılmazlıqların aradan qaldırılması üçün danışıqların davam etdirilməsinin vacibliyi vurğulanıb.
Həmçinin, Azərbaycanla İran arasında mövcud olan layihələrin icrası istiqamətində iş aparılmasına dair razılıq ifadə olunub. Ceyhun Bayramov Azərbaycanın milli maraqlarına əsasən həyata keçirdiyi müstəqil xarici siyasətinə və region ölkələri ilə ikitərəfli münasibətlərinə hörmətlə yanaşılmasının vacib olduğunu diqqətə çatdırıb. Nazirlər qarşılıqlı təmasların davam etdirilməsinin vacib olduğunu vurğulayıblar.
Bundan bir gün sonra, aprelin 10-da İran Xarici İşlər Nazirliyinin mətbuat katibi Nasir Kənani nazirlər arasında baş tutmuş telefon danışıqlarının nəticələrini müsbət qiymətləndirib. Kənaninin bu fikirlərinə dair şərhində XİN-in mətbuat katibi Ayxan Hacızadə deyib: “Xarici işlər nazirləri arasında baş tutmuş son telefon danışıqları zamanı ölkələrimiz arasında yaranmış məlum vəziyyətə dair ətraflı fikir mübadiləsi aparılıb. Azərbaycan tərəfi bu danışıqları müsbət qiymətləndirir və məsləhətləşmələrin davam etdirilməsini vacib hesab edir. Azərbaycan bütün qonşu ölkələrlə, o cümlədən, İranla hər zaman qonşuluq münasibətlərinin inkişafında maraqlı olub. Dövlətlərin ərazi bütövlüyü və suverenliyinə qarşılıqlı əsasda hörmət Azərbaycanın xarici siyasətinin dəyişməz prioritetidir. Bu xüsusda, Azərbaycan tərəfi ölkəmizin milli mənafeyi və milli təhlükəsizliyinin təmin olunması üçün səylərini davam etdirir”.
Göründüyü kimi, İran–Azərbaycan münasibətlərində son aylarda yaşanan davamlı gərginlikdən sonra, ilk dəfə olaraq, yumşalma meyilləri hiss olunur. Bu yumşalma meyillərini Əli Şamxaninin Qriqoryanla görüşündə işlətdiyi fikirlərdən də görmək mümkündür. Əlbəttə, biz İranın Azərbaycanla bağlı son 30 ildən artıq müddət ərzində yürütdüyü siyasəti bir neçə gün ərzində dəyişəcəyini gözləmirik. Bu gözləntidə olmaq həddən ziyadə sadəlövhlük olardı, ancaq həm nazirlərin telefon danışığı, sonra XİN-lərin mətbuat katiblərinin açıqlamaları və nəhayət, Qriqoryanla görüşdə Şamxaninin dediyi sözlər diqqətdən yayınmır. Bununla belə, Ə.Şamxani görüşdə A.Qriqoryana xoş gələcək bir ifadə də işlədib. Deyib ki, Cənubi Qafqazda istənilən coğrafi dəyişiklik regionun təhlükəsizliyinin və sabitliyinin düşmənləri tərəfindən istifadə olunacaq gərginlik yaradır.
***
Görünən budur ki, heç zaman özünün milli maraqlarından geri bir addım da atmayan Azərbaycanın prinsipial mövqeyi İran tərəfini rəsmi Bakı ilə hesablaşmağa məcbur edib. Tehran başa düşür ki, Azərbaycanla münasibətlərin pozulması İrana baha başa gələ bilər. Kollektiv Qərbin sanksiya məngənəsində sıxılan, Körfəz Əməkdaşlıq Şurasının üzvləri ilə münasibətləri gərgin olan, Yaxın Şərqdə İsrail kimi nüvə dövləti ilə kəskin qarşıdurma şəraitində yaşayan İranın daha bir qonşusu ilə əlaqələrinin pisləşməsi onun özü üçün yaxşı heç nə vəd etmir. Azərbaycan İran və onun ərazisindən keçən tranzit yüklərin Rusiyaya daşındığı mühüm ölkə, “Şimal–Cənub” Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinin aparıcı dövlətidr. Bu baxımdan, ümid edək ki, İran ölkəmizlə bağlı bəd niyyətlərindən yaxın vaxtlarda əl çəkəcək, rəsmi Bakının İrana münasibətdə zaman-zaman nümayiş etdirdiyi xoş mərama adekvat cavab verəcək, yaranmış gərginliyi səbəbkarının onun özü olduğunu tezliklə anlayacaq.
Rasim MUSABƏYOV, politoloq:
– Ermənilər ənənəvi olaraq vurnuxurlar. Bir tərəfdən onların müdafiə naziri Brüsselə gedir, Ermənistanın NATO çərçivəsində təlimlərdə iştirakı məsələsini alyans rəhbərliyi ilə müzakirə edir, tərəfdaşlıq barədə planların cızılması məsələsini gündəliyə gətirir. Digər tərəfdən isə hayların təhlükəsizlik şurasının katibi gedib İranda hərbi-təhlükəsizlik sahəsində hansısa əməkdaşlıq barədə sazişin hazırlanmasından danışır. Bunu Ermənistanı dolandıran, onlara maddi, siyasi, mənəvi dəstək verən Qərbdəki havadarları görməli və reaksiya verməlidirlər. Deməlidirlər ki, sən nə üzlə ABŞ-dən də, Avropa İttifaqından da, Fransadan da dəstək alırsan, eyni zamanda, bu gün NATO-nun düşməni olan Rusiyanın müttəfiqi olursan? Həmçinin, Ermənistan dünyadan təcrid olunmuş molla rejimi ilə də yaxın əlaqələri möhkəmləndirir. Hər bir halda, Ermənistanın İranla hərbi sahədə əməkdaşlığının hansısa nəticəyə gətirib çıxaracağına inanmıram. Ancaq öz-özlüyündə, təbii ki, buna Qərb ölkələrindən qiymət verilməsi vacibdir. Haylar hər yerdən nəsə ummağa, nəsə qoparmağa və hamının onların başını sığallamasına öyrəşiblər. Nə edirlərsə etsinlər, əsas odur ki, Azərbaycanın güclü ordusu var və “dəmir yumruğu” da öz yerindədir.
Səxavət HƏMİD, “Xalq qəzeti”
