Parisdə keçirilən Olimpiya Oyunlarında yalnız 2 idman növü üzrə yarışların qalibləri ilk dəfə təkcə medallar deyil, həm də nağd ödənişlər alacaqlar. Bununla belə, Olimpiya idmançıları üçün pul qazanmağın başqa yolları da var.
1896-cı ildə Afinada müasir Olimpiya Oyunları başlayanda onlar sırf həvəskar idi, peşəkar idmançılar və pul mükafatları yox idi. İndi tam başqa mənzərə ilə üz-üzəyik. Bu gün Paris Olimpiadasında ildə yüz milyonlarla dollar qazanan super varlılardan tutmuş, onu çətinliklə özünə rəva görə bilən idmançılar yarışırlar.
Olimpiadaçılar sponsorlardan tutmuş, öz ölkələrinin maliyyə mükafatlarına qədər müxtəlif mənbələrdən pul ala bilirlər. İndi isə ilk dəfədir ki, Oyunlarda onlara pul mükafatları verilir - lakin bu, bütün idman növlərinə aid deyil.
Paris 2024-də təmsil olunan 32 idman növündən pul mükafatı yalnız 2-də - atletika və boksda veriləcək. Atletikanın beynəlxalq idarəedici orqanı olan "World Athletics" gözlənilmədən aprel ayında açıqladı ki, 2024-cü il Paris Oyunlarında qızıl medal qazanan idmançılar yarışda qalib gəldikləri üçün 50 min dollar alacaqlar.
Bir ay sonra Beynəlxalq Boks Assosiasiyası (BBA) pul mükafatlarını da verəcəyini bildirdi: 100 min dollar Olimpiya çempionlarına veriləcək. Bu məbləğin dörddə biri idmançıların milli federasiyalarına, dörddə biri isə onların məşqçilərinə ödəniləcək. Hər iki idman növündə gümüş və bürünc mükafatçılar daha az məbləğdə, boksda isə beşinci yerə qədər olan idmançılar da mükafatlandırılacaqlar. Mükafat pulu birbaşa Olimpiya Komitəsindən deyil, iki assosiasiyanın rəhbər orqanlarından veriləcək.
Beynəlxalq Atletika Federasiyaları Assosiasiyası (Dünya Atletika) Olimpiadadan əldə olunan gəlirin bir hissəsini Beynəlxalq Olimpiya Komitəsindən alır. Əvvəllər assosiasiya bu vəsaiti sözün geniş mənasında idmançıların inkişafına sərf edirdi, ona görə də indi bəzi müşahidəçilərdə Oyunlarda qələbələrə görə nağd ödənişlərin tətbiqinin düzgün qərar olub-olmaması ilə bağlı sual doğurur.
Böyük idman yarışlarında ixtisaslaşan Koventri Universitetinin Tədqiqat Mərkəzindən Tom Beyson deyir: “Yüngül atletikada qızıl medal qazananların böyük sponsorluq və reklam müqavilələri olan eyni insanlar olması ehtimalı yüksəkdir”. Onun sözlərinə görə,"tənqidlərdən biri bu pulun karyerasının zirvəsində olanlara deyil, gənc idmançılara verməklə daha yaxşı istifadə oluna biləcəyilə bağlıdır”.
Lakin hətta olimpiya çempionları da əlavə puldan istifadə edə bilərdilər, çünki onların bəziləri çətin maliyyə vəziyyətinə düşüblər. Olimpiya karyerası ərzində dörd qızıl və iki gümüş medal qazanan sovet gimnastikasının əfsanəsi Olqa Korbut 2017-ci ildə üç medalını 333,5 min dollara satmalı olub.
İdmançıların Oyunlarda medallara görə maddi cəhətdən mükafatlandırılmasının bir çox başqa yolları da var. Uğurlu çıxışlarına görə bir çox idmançı ölkələri tərəfindən mükafatlandırılacaq. Güman edilir ki, ən böyük mükafatı Sinqapur verir: qızıl medal qazananların hər biri 750 min dollar alacaq.
Fransa idmançıları üçün bu məbləğ 80 min avro, mərakeşli idmançılar üçün isə daha yüksəkdir - 200 min ABŞ dolları. ABŞ-də bu rəqəm 37 min dollardır. Amma bəzi ölkələr, məsələn, Böyük Britaniya olimpiyaçılara heç bir maliyyə mükafatı vermir.
Bu məbləğlər kiçik olmasa da, dünyanın ən məşhur idmançılarının qazana biləcəyi nəhəng sərvətə yaxın deyil. T.Beyson deyir: “Oyunlarda həm ABŞ milli komandasının basketbolçuları kimi böyük maaş alan idmançılara, həm də özlərini təmin etmək üçün əlavə yerlərdə işləyən idmançılara rast gəlmək olar”.
“Forbes”in illik ən zəngin idmançılar siyahısına görə, ispaniyalı qolfçu Jon Rahm Paris-2024 Oyunlarında ən çox qazanan idmançıdır. Jurnal onun ötən il 218 milyon dollar qazandığını və bu pulun böyük hissəsini Səudiyyə Ərəbistanı tərəfindən maliyyələşdirilən “LIV Golf Tour”da iştirakından əldə etdiyini düşünür.
Paris Olimpiadasında iştirak edən zəngin idmançılardan biri də ABŞ-nin ulduz basketbolçusu Lebron Ceymsdir. Onun ötən il 128 milyon dollar qazandığı güman edilir.
Qolf və basketbolun böyük beynəlxalq şöhrətini nəzərə alsaq, Olimpiadada iştirak çox sayda idmançı üçün maliyyə vəsaiti əldə etmək baxımından əhəmiyyətlidir. Çox vaxt idmançıların müqavilələrində fəxri kürsüyə qalxdıqları təqdirdə sponsorlardan mükafat alacaqlarına dair bənd olur. Bir qayda olaraq, bu müqavilələr məxfidir, lakin 2016-cı ildə Nike və New Balance arasında hüquqi mübahisə zamanı məlum olmuşdu ki, amerikalı qaçışçı Boris Berian Olimpiadada qızıl qazanacağı təqdirdə 150 min dollar alacaq.
“Düşünürəm ki, bir çox insanlar Avropa komandalarında oynayan ən yaxşı amerikalı idmançıları və ya dünya səviyyəli futbolçuları görəndə düşünürlər ki, həftədə 100 min-200 min dollar qazanmaq hər bir idmançı üçün normadır, lakin bu, əslində belə deyil”, – T.Beyson bildirir.
Onun sözlərinə görə, “dolanışığını təmin etməkdə çətinlik çəkən bir çox idmançı var”: “Bir neçə il əvvəl Avstraliyada bir araşdırma aparıldı və nəticədə 2032-cil il Olimpiadasına hazırlaşan idmançıların 40 faizinin başqa yerlərdə çalışdığı və ya tam ştatda olduğu ortaya çıxdı”.
Dünya idmanının ən zəngin ulduzlarının yaşadığı ABŞ-da belə bir çox idmançı çətin anlar yaşayır. ABŞ Olimpiya və Paralimpiya Komitəsinin son araşdırması göstərdi ki, hazırkı idmançıların 26,5 faizi ildə 15 min dollardan az qazanır.
Olimpiadada ən yaxşı idmançıların mükafatlandırılmasının idman federasiyaları tərəfindən vəsaitdən yaxşı istifadə edib-etməmələri ilə bağlı qızğın müzakirələr davam edəcək. Çox güman ki, bu təcrübə atletika və boksdan başqa digər idman növlərində də tətbiq oluna bilər.
Bəs qızıl medalın dəyəri nə qədərdir?
Nəzərə alsaq ki, builki qalibin medalında 505 qram gümüş və 6 qram qızıl var (qızıl medallar 1912-ci ildən təmiz qızıldan hazırlanmır), onların xalis dəyəri 950 dollara bərabərdir.
Lakin Paris Olimpiya çempionları qələbələrinin şöhrəti və misilsiz xatirəsi daha qiymətlidir.
Hazırladı:
S.ELAY
XQ
