Müasir texnologiyanın inkişaf etdiyi və ətraf mühitin mühafizəsinin daha da aktuallaşdığı bir dövrdə alternativ yanacaqla işləyən nəqliyyat vasitələrinin əhəmiyyəti getdikcə artır. Artıq bu cür avtomobillər müasir nəqliyyatın əsas tərkib hissələrindən birinə çevrilir. 

Təsadüfi deyildir ki, BMT-nin İqlim Də­yişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasına üzv ölkələrin 2015-ci ildə keçirilən 21-ci konfransında qəbul olunan Paris Razılaş­masında elektrobusların istifadəsinin ge­nişləndirilməsi ən mühüm məsələlərdən biri kimi qarşıya qoyulub. Bundan başqa, elektrobusların genişmiqyaslı tətbiqini təşviq etmək üçün Təmiz Avtobus Bəyan­naməsi (BUS2025) imzalanıb. Belə ki, dünyada mövcud avtobusların təqribən yarısının növbəti 5 il ərzində tamamilə elektrobuslara keçidi planlaşdırılıb.

Ölkəmizdə də bu istiqamətdə böyük işlər görülür. Ekoloji təhlükəsizlik, ictimai nəqliyyatın atmosferə zərərli tullantıları­nın azaldılması əsas prioritet kimi nəzər­dən keçirilir. Nazirlər Kabinetinin 2019-cu il 4 mart tarixli Qərarına əsasən, paytaxt­da müntəzəm marşrut xətləri üzrə istis­marda olan avtobuslar elektrik mühərrikli nəqliyyat vasitələri ilə əvəz edilməlidir. Hazırda ölkəmizdə 2 milyonadək avtomo­bil var. Bunların yarısı Bakı şəhərinin pa­yına düşür. Son vaxtlar bu rəqəm bir qə­dər azalıb. Buna səbəb ölkə rəhbərliyinin ətraf mühitin qorunması ilə bağlı apardığı önəmli siyasətdir. Qarşıda isə COP29 kimi beynəlxalq tədbir var. COP29-a qə­dər Bakıya 160 yeni elektrikli avtobus gətirilərək istifadəyə veriləcək. Eyni za­manda 2024–2026-cı illərdə sərnişindaşı­mada “Brutto müqavilə” modelinə keçidin təmin edilməsi də planlaşdırılır. Bununla da dizellə istismarda olan avtobusların tamamilə dövriyyədən çıxarılaraq elekt­robuslarla əvəzlənməsi gözlənilir. Artıq 2026-cı ildə 1100 ədəd elektrobusun is­tismara daxil olması planlaşdırılır. 

Göründüyü kimi, elektrobusların ölkəyə gətirilməsi ilə bağlı ciddi işlər gö­rülür. Bununla əlaqədar Azərbaycan Ye­rüstü Nəqliyyat Agentliyinin (AYNA) sədri Anar Rzayev bildirib ki, cari ilin əvvəlin­də paytaxtda 200 yeni avtobus xəttə bu­raxılıb və yaxın vaxtlarda daha bu qədər sözügedən nəqliyyat vasitəsinin ölkəyə gətiriləcəyi nəzərdə tutulur: “COP29 təd­birinə qədər Bakıya 160 yeni elektrobus gətirilərək istifadəyə veriləcək. Ümumilik­də, paytaxtda 360 avtobusun istifadəyə verilməsi nəzərdə tutulub. Bakının avto­bus nəqliyyatı ilə bağlı AYNA yeni şəbəkə hazırlayıb. Hazırda şəbəkənin tətbiqinə başlanılıb”. 

AYNA-nın sədri qeyd edib ki, şəbəkə üzrə ilk 5 marşrut artıq istifadəyə verilib. Bunlar şəhərin uzaq məntəqələrini – Höv­san və Mərdəkanı mərkəzlə əlaqələn­dirən marşrutlardır. 

Nəqliyyat eksperti Elməddin Muradlı isə qeyd edib ki, elektrobusların müsbət tərəfləri kifayət qədər çoxdur: “Noyabrda ölkəmiz ən böyük beynəlxalq tədbirə –BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasına (COP29) evsahibliyi edəcək. İqlim dəyişikliyi artıq bütün döv­lətlər qarşısında danılmaz reallıq kimi dayanır. Mineral yanacaq növlərindən is­tifadənin geniş yayılması və bunun nəticə­sində atmosferə atılan istixana qazlarının həcminin artması dünyada temperaturun yüksəlməsinə səbəb olur. Temperaturun qlobal səviyyədə artması səbəbindən isə hava şəraiti dəyişir – ekstremal təbiət ha­disələri tez-tez baş verir. Sürətlə dəyişən iqlim insanlar üçün sağlamlıq problemləri də yaradır”.

E.Muradlının sözlərinə görə, iqlim də­yişikliyi məsələsində beynəlxalq ictima­iyyətin üzərinə böyük məsuliyyət düşür. Azərbaycanda da bu istiqamətdə müxtə­lif tədbirlər həyata keçirilir. Onlardan biri də ekologiyanın çirklənməsinin qarşısını almaq üçün elektrobusların marşrut xət­lərinə buraxılmasıdır. Bu, çox müsbət ad­dımdır. Düşünürəm ki, belə avtobusların sayını çoxaltmaq lazımdır. Ona görə ki, birincisi, elektrobuslar ekoloji təmiz nəq­liyyat vasitələridir. Havanı karbon qazı ilə çirkləndirmir. Bu yolla paytaxt tüstüdən, zəhərli maddələrdən xilas olur. Şəhər sakinlərinin ağciyərlərinə tüstünün tərki­bində olan bəzi metallar çökmür. Biz pay­taxtda nəqliyyat vasitəsi kimi elektrobus­lardan istifadə etməklə təmiz hava alırıq. Bu məqamda o da vurğulanmalıdır ki, Ba­kıda ətraf mühitin çirklənməsinin 80 faizi nəqliyyat vasitələrinin ixrac etdiyi zəhərli qazların payına düşür.

İkincisi, elektrobuslardan istifadə et­məklə küçələrdə nəqliyyatın səs-küyü minimuma enir. Çünki elektrik avtobusları hər hansı bir nəqliyyat vasitəsi kimi səs-küy yaratmır. Onda təkərlərdən başqa, səs-küy yaradan hissələr yoxdur. Təkər­lərin səsi də dizel və benzinlə işləyən avtomobillərin yaratdığı səs-küylə müqa­yisədə kifayət qədər azdır.

E. Muradlı sonda bildirdi ki, elekt­robuslar benzin və ya dizellə işləyən avtobuslardan qat-qat az hissələrə ma­likdir. Təmiri də asandır. Eyni zamanda istənilən marşrut üzrə digər nəqliyyat vasitələri ilə müqayisədə manevr imkanı genişdir. Sürücülər üçün rahatlıq da var. Amma elektrobuslar sifariş verilərkən Ba­kının bəzi küçə və yollarının eni, manevr imkanları və tutumu nəzərə alınmalıdır. 

Pünhan ƏFƏNDİYEV
XQ