“Cümhuriyyət məfkurəsi”

AMEA-nın Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun baş elmi işçisi filologiya elmləri doktoru, professor Asif Rüstəmlinin “Cümhuriyyət məf­kurəsi” kitabı çap olunub.

İnstitutdan bildirilib ki, kitabın elmi redaktoru və “Mənbəşünas hünəri” adlı “Ön söz”ünün müəllifi AMEA-nın prezi­denti akademik İsa Həbibbəylidir. Tərtib edəni Türkiyənin Fırat Universitetinin əməkdaşı Növrəstə Rüstəmlidir.

Kitab müəllifin son 10 ildə beynəlxalq elmi sistemlərə daxil olan nüfuzlu jurnal­larda, dövri mətbuat orqanlarında, məc­muələrdə dərc edilmiş elmi və elmi-pub­lisistik məqalələr toplusundan ibarətdir. “Elm və təhsil” nəşriyyatında çap olu­nan kitabdakı arxiv materialları və məxfi sənədlər əsasında yazılmış əsərlərin ək­səriyyəti faktoloji yeniliyi, təhlil və dəyər­ləndirmə fərqliliyi ilə seçilir.

Toplu “Siyasətin siqləti və qüdrəti”, “Cümhuriyyət məfkurəsi”, “Elm məbədgahları”, “C.Cabbarlı irsindən araşdır­malar”, “Milli mətbuat tariximizdən”, “Milli ədəbiyyatımızın klassikləri”, “Ədəbi port­retlər” başlıqlı 7 bölümdən ibarətdir.

“Dünyanın damı” 

Yazıçı Kənan Hacının bu adda ro­manı işıq üzü görüb. 

Əsərdə 37-ci il repressiyasında sür­günə məruz qalmış nakam şair Ağasə­lim Fədainin acınacaqlı həyat yolundan bəhs edilir. Müəllif “Ön söz” yerində yazır ki, şairin müasirlərinin heç biri həyatda olmadığı üçün əsər üçün yetərincə ma­terial toplamaqda çətinlik çəkib. Yalnız Ağasəlim Fədaini şəxsən görmüş, onun­la dostluq etmiş Abbasqulu Abdullayevin xatirələri “ipucu” olub. Amma bu fakt ka­sadlığı Kənan Hacıya nakam şairin bədii obrazını yaratmaqda mane olmayıb.

Əməkdar mədəniyyət işçisi Va­lid İmaməliyevanın “Vətənnamə” adlı Buzovna ensiklopediyası da yazıçının karına gəlib. Beləliklə, Kənan Hacı şa­irin yetişdiyi mühit, onun ömürlüyünün müxtəlif məqamları əsasında, bir də özünün bədii təxəyyülü hesabına romanı ərsəyə gətirib.

Romanı oxuduqca görürük ki, fikirlə­rini ifadə etməkdə sərbəst olan Ağasə­lim Fədaini dövrün ziddiyyətləri, mühit üsyankarlığa səsləyirdi. Buna görə rep­ressiya dalğaları ondan da yan ötməyib. Güllələməsələr də, 10 illik könüllü sür­günə məcbur etmişdilər. Əsərdə şairin sürgün həyatı ilə bağlı detalları bədii ustalıqla işləyib və qürbət həyatını tam mənada ifadə edə bilib.

İnanırıq ki, oxucular XX əsrdə izi, sözü qalmış Ağasəlim Fədaini bu əsər vasitəsi ilə daha yaxından tanıyacaqlar.

“Kilsəyə çevrilən türk abidələri”

Türkiyəli memar Emin Yılmazın “Kilsəyə çevrilən türk abidələri” üç­cildliyi çap olunub. 

Tədqiqat əsərində dünyanın 19 ölkə­sində, o cümlədən Ermənistan ərazi­sində olan və sonradan kilsəyə çevrilən qədim türk memarlıq abidələri haqqında ətraflı məlumat verilir. Türkiyə Mədə­niyyət və Turizm Nazirliyinin dəstəyi ilə ərsəyə gələn topluda bildirilir ki, Türkiyə­nin soydaş və əqrəbalar yaşayan coğ­rafiyalarında memarlıq abidələrinin üzə çıxarılması üzrə fəaliyyət davam edir. Bu tədqiqat türklərin məruz qaldıqları köç, sürgün proseslərinə də işıq salır, həm­çinin tarixin müxtəlif mərhələlərində baş vermiş faciələri daha müfəssəl şəkildə araşdırmağa imkan yaradır. Kitablar in­gilis dilində də nəşr edilib. 

Emin Yılmazın 13 il ərzində hazırla­dığı bu tədqiqat əsəri üç cilddən və 1425 səhifədən ibarətdir. Kitabın 1-ci cildində Azərbaycan, Albaniya, Bosniya-Her­seqovina, Bolqarıstan, Əlcəzair, Ermə­nistan, Kipr, Xorvatiya, Monteneqro, Kosovo və Makedoniya, 2-ci cildində isə Ukrayna, Macarıstan, Moldova, Rumıni­ya, Serbiyadakı tarixi abidələr haqqında məlumatlar yer alıb. Əsərin 3-cü cildi bü­tövlükdə Yunanıstandakı türk tarix abi­dələrinə həsr edilib.

Ə.DOSTƏLİ
XQ