Egey Universitetinin professoru Afiq Bərdəlinin rəhbərlik etdiyi araşdırma qrupu Türkiyədə çox rast gəlinən “Aralıq dənizi qızdırması” xəstəliyinin 13 fərqli növünü aşkar edib. Tədqiqat şiddətli qarın və əzələ ağrılarına, yüksək hərarətə səbəb olan bu xəstəliyin diaqnozu qoyulan 80 min xəstə və 12 milyon “Aralıq dənizi qızdırması” daşıyıcısı üçün ümid yaradıb. 

Qardaş Türkiyənin “Yeni əsr” qəze­tində oxuduğum bu məlumat orada ya­şayan həmyerlimizlə tanışlığımıza kör­pü oldu. İzmirin elitar mühitində, elmi mərkəzlərində onun yaxşı tanınması məni çox sevindirirdi. 

Bərdənin Arabaçılar kəndində 1962-ci ildə doğulan Afiq Hüseynov Azərbaycan Tibb Universitetinin pe­diatriya fakültəsində təhsil alıb, sonra Moskvada Rusiya Səhiyyə Nazirliyinin Uşaq Xəstəlikləri İnstitutunda və İta­liyanın Mario Negri Araşdırma İnstitu­tunda molekulyar genetika sahəsində çalışıb. 1999-cu ildə Türkiyə vətəndaş­lığına qəbulu ilə Bərdəli soyadını gö­türüb və orada 28 yaşında tibb elmləri doktoru adına yiyələnib.

Professor Afiq Bərdəli İzmirdə “Şəfa” xəstəxanalar şəbəkəsinin ge­netik diaqnostika mərkəzini qurub və rəhbəri olub. O, eyni zamanda Egey Universitetində kök hüceyrəsi kafedra­sının qurucusu və professorudur. Onun haqqında bircə cümləlik təqdimat da bu alimin kimliyini və hansı uğurlara imza atdığını söyləməyə imkan verir: tibb elmləri doktoru, professor Afiq Bər­dəlinin yaratdığı molekulyar tibbi labo­ratoriya vaxtilə bütün Türkiyədə ilk və dünyada 3 elmi mərkəzdən biri olub...

Onun elm sahəsindəki uğurları bəs edir ki, bilik və bacarığı haqqında kifayət qədər zəngin təəssürat yaran­sın. Yüksək insani keyfiyyətləri, Vətənə bağlılığı da ayrıca bir söhbətin mövzu­sudur. Professor Bərdəli genetik, uşaq və revmatoloji xəstəliklər mütəxəssisi kimi ayrı-ayrılıqda 3 diplomun sahibidir. Bu diplomları qazanmağın nə qədər cətin bir iş olduğunu söyləməyə ehti­yac yoxdur. Professor, eyni zamanda İtaliyanın Milan Universiteti tərəfindən molekulyar genetika sahəsində verilən alimlik dərəcəsi kimi yüksək adın daşı­yıcısıdır.

O, ən yüksək indeksli beynəlxalq jurnallarda 456 nəşrə imza atıb, yüz­lərcə beynəlxalq konqres və simpozi­umda məruzəçi kimi çıxış edib. Dünya tibb ədəbiyyatında ən çox xəstə qrupu olan nefrotik sindrom və FMF genetik çalışma işləri məhz professor Afiq Bər­dəliyə məxsusdur. Onun işıq üzü gör­müş elmi araşdırmalarına dünya tibb ədəbiyyatında 3 mindən çox istinad qeydə alınıb. Afiq Bərdəli dünyanın 250-dən çox elmi qurumun təsdiqlə­diyi genetik layihənin müəllifidir. Tibb elminə töhfələr verən yüzlərlə magistr, doktor yetişdirib. 

Professorun əməkdaşlıq etdiyi ölkələrin, elmi mərkəz və universitet­lərin siyahısı onun tibb elminin öncül nümayəndəsi olduğunu göstərir: ABŞ, Kanada, Almaniya, Fransa, Hollan­diya, İspaniya, Avstrya, Rusiya, Lük­semburq... Üstəlik, İtaliyanın Genova, Milan, Triest, Pisa, Boloniya Universi­tetleri ilə də elmi əlaqələri var. 

Soydaşımızın Egey Universitetin­dəki laboratoriyası Türkiyədə Avropa Genetik Keyfiyyət Şəbəkəsinin akre­detasiyasını almış ilk laboratoriya olub. Nefrotik Sindrom geni dunya tibb ədə­biyyatında “Bərdəli geni” olaraq tanınır. Onun təyin etdiyi türk irqinə məxsus 32 yeni genetik mutasiya dünya genetik reyestrinə qəbul edilib. Eyni zaman­da, professor Bərdəli nefrotik sindrom xəstəliyinə səbəb olan gendə 2 yeni mutasiya tapıb və öz soyadı ilə nəşr etdirib. FMF xəstəliyinin 13 müxtəlif genetik variantı dünya səhiyyəsində “Bərdəli” adı ilə qəbul edilmişdir. Ümu­miyyətlə, “Bərdəli” adı ilə qeydiyyatdan keçən bu cür nəticələrin sayı onlarca­dır. Toplam olaraq, dünya tibb elmində 315 müxtəlif genetik xəstəliyin mole­kulyar diaqnostikasının tədqiqatları bi­lavasitə professor Afiq Bərdəlinin adı və elmi fəaliyyəti ilə bağlıdır. Səhiyyə sahəsindəki fəaliyyət və elmi uğurları­na görə professor 30-dan çox müxtəlif adda elmi mükafata layiq görülüb.

O, Azərbaycanla əlaqələrini heç vaxt kəsməyib, vaxtilə təhsil aldığı Tibb Universitetində dəfələrlə görüşlərdə olub, mühazirələr oxuyub. Türkiyədən gətirdiyi peşəkar həkim heyəti ilə Azər­baycanda genetik diaqnozun, müali­cənin yeni və ən son üsullarını tətbiq edib. Bir neçə il əvvəl Azərbaycan Mət­buat Şurasında “Tanıyaq – tanıdaq” media layihəsinin ilk qonağı olub. 

Vətən müharibəsindəki qələbədən sonra onun və qardaşı İlqarın təşəbbü­sü ilə Bərdənin Mustafaağalı, Arabaçı­lar, Qaradırnaq, Hüseynalılar, Hacılar kəndlərindən olan şəhidlərin xatirəsinə möhtəşəm bulaq-abidə kompleksi ya­radılıb və açılış mərasimi keçirilib. Bu barədə söhbətində bildirdi ki, Qaraba­ğın xilası həyatımızın müstəsina bir uğurudur. Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan Or­dusunun tarixi qələbəsi həyatımızın yeni səhifəsidir. “Mən müharibə baş­layanda çox istədim ki, Azərbaycana gəlim. Amma pandemiya ilə əlaqədar Türkiyə həkimlərin xaricə çıxışını ya­saqlamışdı – nə qədər cəhd etsəm də, mümkün olmadı. Sonra dəfələrlə Qa­rabağa – Şuşaya, Xankəndiyə getdim. Fevralın 7-də keçirilən növbədənkənar prezident seçkilərində fəal iştirakımla fərqlənməyə çalışdım. Üzvü olduğum Türkiyədə yaşayan Azərbaycanlı Elm Adamları Dərnəyinin rəhbəri, Bilkənd Universitetinin professoru Əmirulla Məmmədovun seçki çağırışı, həm də səfərbərliyimizə çağırış oldu. Prezident İlham Əliyevə – qətiyyətli liderə, uzaq­görən siyasətçiyə səs verməklə Azər­baycanın işıqlı gələcəyinə səs verdik.

Professor Afiq Bərdəli ingiliscə, italyanca, rusca mükəmməl bilir. Evli­dir, 2 övladı var. Oğlu Elyar həkimdir, Türkiyədə çalışır. Qızı Ləman tarixi abidələr üzrə mütəxəssisdir, İtaliyada yaşayır. 

Namiq QƏDIMOĞLU
XQ