Əgər Avropa və Rusiyanı bürüyən xəstəlikləri, bu ölkələrdə yayılan informasiyaları nəzərə alsaq, Azərbaycanda da nə qədər “epidemioloji vəziyyət sabitdir” – deyilsə də, gərginlik olduğu məlumdur. Əgər Rusiya, Gürcüstan mətbuatı xəstəxanaların göyöskürək, yeni növ koronavirus, yeni tip pnevmoniyalı xəstələrlə dolub daşdığını yazırsa, deməli, ölkəmizdə də vəziyyət kəskinləşə bilər və buna hazır olmalıyıq.

Hazırda təcili yardıma müraciət edən­lərin sayı çoxalıb. Həmçinin vəziyyətinə uyğun xəstəxanaya aparılmalı olanlar da artıb. Temperatur, boğaz ağrısı, öskürək bütün yaşda olan insanları əhatə edib. Valideynlər arasında uşaqlarının yolux­madan sonra ağırlaşacağından qorxan­lar daha çoxdur. Elə ailə tapmaq çətindir ki, orada 1, ya 2 nəfər xəstələnməsin. Xəstələrin bir qrupu – uşaqlar, gənc­lər həm qızılcaya yoluxurlar, həmçinin göyöskürəkdən əziyyət çəkirlər. Daha təh­lükəli hal odur ki, paytaxtda olduğu kimi, bir çox rayonlarda sarılıq ocaqları var.

Həkimlərin “naməlum mənşəli pnev­moniya” diaqnozu qoyduqları mikoplaz­ma sətəlcəmi də unudulmamalıdır. Qeyd edək ki, bu pnevmoniya ötən ilin sonunda Çində alovlanıb, uşaqları daha çox yolux­durub və xəstəxanalar xəstə ilə dolu olub. 

Xəstəliyə hava-damcı yolu ilə sıx toplaşılan məkanlarda, kollektivlərdə, məktəblərdə, qapalı yerlərdə asanlıqla yoluxmaq mümkündür. Yeni tip pnevmo­niyaya ən çox uşaqlar, gənclər, hamilələr yoluxurlar.

Rusiyada ikinci aktiv xəstəlik göyös­kürəkdir. Ölkənin səhiyyə qurumları ha­zırda xəstəxanalarda bu xəstələrin sa­yının artdığını, çarpayıların dolduğunu bildirirlər.

Eləcə də Azərbaycanda artıq 3 aydır ki, uşaqlarda sadəcə öskürək və boğul­ma ilə müşahidə edilən virusun yayıldığı da məlumdur. Bakıda uşaq xəstəxanala­rının infeksion şöbələrində belə xəstələr çoxdur. Maraqlı odur ki, aparılan müali­cələrin təsiri arzuolunan səviyyədə deyil. 

Artıq 3 aydan çoxdur ki, Azərbaycanın bölgələri və Bakıda qızılca sürətlə yayıl­maqdadır. Bu müddətdə 15-ə yaxın uşaq və gənc vəfat edib. Hələ dekabr ayından pandemiya vaxtı açılan və sonradan bağ­lanan modul tipli xəstəxanaların qızılca səbəbindən açılması barədə məlumatlar yayılmışdı. Sosial şəbəkələrdə onlarca valideyn övladının Məhəmmədi modul tipli xəstəxanada müalicə aldığını yazır. Hətta bildirirlər ki, müəssisədə xəstələrin sayı çoxdur.

Bugünlərdə qızılca daha bir uşağın həyatına son qoyub. Qazaxda 13 yaşlı Nəzrin Şabanzadənin ölümünün təfər­rüatları yenə də səhiyyə problemlərini gündəmə gətirib. Mediada yayılan xə­bərlərdə və paylaşılan videoda uşağın xəstəxanaya aparılması prosesindən bəhs edilir. Valideynlərin danışdıqların­dan belə görünür ki, ağır tənəffüs, ense­falopatiya əlamətli və qızılca diaqnozlu, amma hələ həyat əlamətləri olan uşağı xəstəxana qəbul etməyib və xəstə Bakı­ya göndərilib. Ambulansa danışa-danışa minən xəstə paytaxta artıq ölü vəziyyət­də çatdırılb.

Qazaxdan Bakıya magistral yolun vəziyyətindən asılı olaraq, azı 5–5,5 sa­ata çatırlar. Həmin müddətdə isə xəstə artıq tənəffüs aparatına qoşulmalı, rea­nimasiya tədbirləri görülməli idi. Atanın sözlərinə görə, Nəzrin kənddən Qazax Rayon Mərkəzi Xəstəxanasına aparılıb: “Evdə müalicə aldığı müddətdə səpkilə­ri çoxaldı. Həkimlə əlaqə saxladıq. Yox­layıb Bakıya göndərdilər. Qızım söhbət edə-edə getdi, xəstəxanaya çatanda am­bulansdan düşə bilmədi. Müayinə edən həkimlər bildirdilər ki, artıq iş-işdən keçib, gecikdirmisiniz”.

Nəzrindən əvvəl 10 yaşlı qardaşı Əmrah da qızılcaya yoluxubmuş. Yeri gəlmişkən, burada valideyn səhlənkar­lığını qeyd etməmək olmur. Nəzrin kimi onlarca uşağın valideyni həkimə vax­tında müraciət etmir, sonradan onları günahlandırırlar.

Bəs qızılca adam öldürürsə, o zaman xəstə uşaqlar evlərdə niyə yoxlanmır, ailə həkimlərinə, sahə peditrlarına niyə məlu­mat vermirlər? Bir uşağın vəziyyətinin ağırlaşdığını ailədəkilər, valideyn görməli deyilmi? Hər ölüm səbəbini həkimin üs­tünə atmaq olarmı?..

Bu gün Azərbaycanda uşaqdan bö­yüyə hər kəsi bir sual düşündürür: qızılca nə vaxt bitəcək, biz bu kabusdan nə vaxt qurtulacağıq? Vəziyyətin təhlili göstə­rir ki, hazırda yoluxma pikə doğru gedir və artıq xəstəxanalara yerləşdirilənlərin sayı artır. Hətta 60–70 yaşlılar da qızıl­caya yoluxurlar. İnfeksionistlər gərginliyin təxminən nə vaxt düzələcəyini, sadəcə, ehtimalla söyləyirlər. 

“Leyla” klinikasının şöbə müdiri, pe­diatr Sahib Cəfərovun bildirdiyinə görə, qızılcaya nə qədər yaşlı insanlar yoluxsa da, əksər xəstələr uşaqlardır. Yaşlılara nadir hallarda qızılca keçir. Xəstəliyə 100 uşaq yoluxursa, təxminən 3–4 nəfər yaşlı insan xəstələnir. Amma onu da demək yerinə düşər ki, qızılcaya hər kəs yoluxa bilər, konkret qayda yoxdur.

Həkim deyib: “Uşaqlar müəyyən yaşa qədər bu virusla üzləşir, yoluxur, immu­nitet əldə edirlər. Onlarda immunutet iki halda yaranır. Uşaqlar ya həmin xəstə­liyə qarşı peyvənd olunmaqla, ya da ki, yoluxub sağalmaqla virusa qarşı immu­nitet əldə edirlər. Ona görə 25–30 yaş­dan yuxarı insanlarda bu xəstəliyə qarşı immunitet olur. Amma nəzərə alsaq ki, 60 yaşlı insanlar sovet dövründə ya pey­vənd olunub, ya da yoluxmaqla sağalıb­lar, o yaşda xəstə çox az olur”.

S.Cəfərovun fikrincə, qızılcada və­ziyyət koronavirusdakı kimi deyil. Qızılca çox güclü yoluxucudur, həssaslığı olan şəxs istər-istəməz yoluxacaq. İmmuni­teti güclü olanlar isə yoluxmayacaq. Bu xəstəlikdən maska və sosial məsafə ilə qorunmaq mümkün deyil. Qızılca pik nöqtəyə qısa müddətdə çatdığı üçün ko­ronavirus kimi illərlə yox, qısa sürəcək, yəqin ki, bir neçə aya bitəcək. 

Pediatr müalicə məsələsində valideynləri diqqətli və ayıq olmağa çağı­rıb: “Qızılcalı uşaqda səpkilər çıxandan sonra maksimum 1 günə qızdırma düş­məlidir. Ümumiyyətlə, xəstəliyin yüngül formasında qızdırma 2 gün olur. Əgər uşaqda səpkilər çıxandan sonra da qızdır­ma 2–3 gün davam edirsə, demək burda ağırlaşma ehtimalı çoxdur. Bəzən validey­nlər diqqətsiz olur, elə bilir ki, uşaq xəstə­dir deyə zəifdir, ya sadəcə yatıb. Ona görə də xəstəliyin ağırlaşdığını bilmirlər. Qızdır­manın xüsusi müalicəsi yoxdur. Xəstəyə yalnız A, D vitaminləri, qızdırma salan dər­man, bol maye, çay verilir. Halsızlıqdan su da içə bilməyən xəstələrə sistem şəklində bəzi vitaminlər yeridilə bilər”.

Zərifə BƏŞİRQIZI
XQ