Niyə üstümüzə qoşun gəldi? Niyə dinc əhalini gülləyə tuş edib şəhəri al-qana boyadılar? Bu suallar Vətənin azadlığı yolunda canından keçən doğması, əzizi olanları daha çox düşündürür. Onlardan biri də Maral Zamanovadır – 20 Yanvar şəhidi Əliyusif Qocamanovun qızı.
Maral Zamanova “20 yanvar Şəhid Ailələrinin Hüquqlarının Təmin Olunması” İctimai Birliyinin sədridir. Çöhrəsində kədərin cizgiləri olan qadınla harada bitəcəyini bilmədiyimiz bir söhbətə başladıq...
Onun atası, 1933-cü il təvəllüdlü Əliyusif Qocamanov zəhmətkeş insan olub. Xəzər Dəniz Neft Donanmasında matros işləyib. Gəmidəki matros işi növbəlilik qaydasında olduğundan o, 2 gün evdə, 2 gün işdə olurmuş. Evdə olan günlərində də boş dayanmır, yaşadıqları yerə yaxın olan “Naxçıvan” mehmanxanasının yanındakı qəzet köşkündə işləyirmiş. Onun nəsil-nəcabəti Göyçə mahalından olsa da, Bakıya Ağsudan gəliblər. Əliyusif kişi mərhəmətli, səxavətli insan kimi tanınıb. Ailəsini, qızları Maralı, Şəhlanı, oğlu Hüseyni çox sevib. Gəmiyə növbəyə gedəndə də ilk və son tapşırığı uşaqlar olub.
Həmsöhbətim atalı günlərini, xoşbəxt uşaqlığını xatırlayır. Atasını onlardan ayıran 20 Yanvar faciəsindən ürək ağrısı ilə danışır:
– Atam yanvarın 19-da növbədən gəlmişdi, şəhərdə gəzən söz-söhbətdən də xəbərdar idi. Amma hamı kimi, o da belə faciə gözləmirdi. Otağa girən kimi küçələrin insanlarla dolu, əksəriyyətinin isə gənclər olduğunu dedi. Əlavə etdi ki, yaşlıların orada olması nəinki lazım deyil, hətta onlar cavanları da evlərinə göndərsələr, yaxşıdır. Sovetə etibar yoxdur, bir də gördün, atəş açdılar. Elə bu vaxt televizor söndü. Atam düşündü ki, yəqin qoruyucusu yandı. Anamı qonşuya göndərdi ki, görsün onlarda vəziyyət necədir? Anam gəldi ki, hamının televizoru sönüb. Atam “eybi yox, “Vremya”ya (o vaxt Moskvadan verilən xəbərlər proqramı) qədər açılar” – dedi. Televiziya işləsəydi, bəlkə də atam evdə oturacaq, küçədəki hay-küydən, atəş səslərindən xəbərsiz qalacaqdı.
...Qəfil güllə səslərinə hamımız diksindik. Atam durub qapıya sarı gedəndə anam “ay Əliyusif, hara?” – deyə onu yolundan saxlamaq istədi. O isə “çöldən xəbərin var? Hamısı cavan uşaqlardır. Gedim, görüm neyləyə bilirəm? Yazığım gəlir onlara”, – dedi və qapıdan çıxdı... O, bir daha geri qayıtmadı. Həmin gecə anamın zəng vurmadığı xəstəxana qalmadı...
...Ertəsi gün meyitxanaya girən şəhidin qızı Şəhla “Ola bilməz!”– harayı ilə çıxır. Həyat yoldaşı Elmiranın “Ay Əliyusif, neylədin?”– iniltisi ilə uşaqlar atalarını itirdiklərini, bir daha görməyəcəklərini anlayırlar. Qoluna cibindən çıxan, qana bulaşmış 500 manatlığı və 301 nömrəsi yazılmış bir parça bağlanmışdı. Parçanın üstündəki “Qocamanov Əliyusif” ad-soyadı hər şeyi deyirdi...
Maral xanım hadisəni görənlərdən eşitdiklərini belə xatırlayır:
– Küçədə olanlar danışırdılar ki, Əliyusif kişi atəş açılandan sonra çıxıb. Görüb ki, uşaqlar yaralanıb. Onların yaxınlıqdakı xəstəxanaya çatdırılmasına xeyli kömək edib. Arada atəş açanlara qışqırıb, “Bu uşaqlar sizə neyləyib, niyə atəş açırsınız?” – deyə etirazını bildirib. Atamın saqqallılara rusca “görüm, anan-bacın sənin tabutuna girsin, tezliklə gəbərəsən,” – deməyi ilə snayperdən ürəyinə atəş açılır.
Həmin vaxt qardaşım Hüseyn Moskvada həqiqi hərbi xidmətdə idi. Atam dəfələrlə deyirdi ki, gedib onu qaçıracağam, vəziyyət yaxşı deyil. Hüseynə məktub yazmışdıq ki, səni gətizdirmək üçün valideynlərdən birinin ölümü ilə bağlı yalançı teleqram vuracağıq, qorxmayasan. O da razılaşmışdı.
Təsəvvür edin ki, 2 gün sonra hərbi komissarlıqdan atamın ölümü ilə bağlı qardaşıma teleqram getdi. Hüseyn də bunun razılaşdırılmış yalan olduğunu düşünərək sevinib. Gələndə isə acı həqiqətlə üz-üzə dayandı...
Maral xanımla söhbətimiz uzanır, xatirələr bir-birini əvəz edir. Bugünkü məşğuliyyəti ulə bağlı bildirir ki, ictimai birliyimiz daim 20 Yanvar şəhidlərinin ailələri ilə təmasda olur, onların qayğılı günlərində dəstəyini əsirgəmir. Hər il anım günlərində ölkənin bütün regionlarında idarə, müəssisə və təşkilatlarda keçirilən tədbirlər, şəhidlərin xatirələrinin anılması, ailələrə təskinlikdir.
O, sonda bildirdi ki, atası şəhid olandan sonra vaxtilə işlədiyi, indiki “Xəzər Dəniz Gəmiçiliyi” QSC-nin kollektivi ailə ilə əlaqəni kəsmədi. Ə.Ələkbərov küçəsində, atasının snayperlə vurulduğu yerdə onların dəstəyi ilə barelyefi qoyuldu. Hər il 20 Yanvar günündə kollektiv gül-çiçəklə onu yad edir.
Zərifə HÜSEYNOVA
XQ
