Elmi tədqiqatlar sübut edib ki, insanların 25 faizə qədəri onkoloji xəstəlikdən dünyalarını dəyişir. Onkoloji xəstəliyə fillər, goreşənlər istisna olmaqla, nadir hallarda heyvanlarda da rast gəlinir. Alimlər heyvanlar üzərində apardıqları bir çox tədqiqatlarla canlıları onkoloji xəstəliklərdən qoruyan amilləri aşkar ediblər.

2015-ci ildə Çikaqo Universi­tetinin genetiki Vinsent Linç fillər­də, eynilə insanlarda olduğu kimi 1–2 növ yox, xərçəng əleyhinə olan TP53 geninin 20 növünü müşahidə edib. Alimlər, həmçinin öyrəniblər ki, fillərin geninin isteh­sal etdiyi zülallar insanlarınkına nisbətən daha keyfiyyətlidir. ABŞ və İsrailin bu işlə məşğul olan elm adamları artıq fillərin geni əsasın­da nəinki xərçəngi müalicə edən, hətta onun yaranmasını və inkişa­fını gecikdirən preparat hazırla­mağa başlayıblar. 

Uzun illər qocalıq əlamətlə­rinin və onkoloji xəstəliyin hakim rolunun təsir etməməsi üzrə tə­dqiqatlar aparılması goreşənlərin ideal obyekt olmasını bütün dün­yada zəruri edib. Kembric Univer­sitetinin tədqiqatçıları tüksüz go­reşənlərin müxtəlif orqanlarından 79 nümunə götürüblər. Onlar bu nümunələri siçan və siçovullar­da xərçəng yarada bilən onkoloji hüceyrələrlə yoluxdurub sağlam siçanlara, siçovullara və goreşən­lərə yeridiblər. Nəticədə, siçanlar­da bədxassəli xərçəngin inkişaf et­diyi aşkarlanıb, digər gəmiricilərdə yox. Alimlər hazırda “pis” hücey­rələri vaxtında aşkarlayıb məhv edən goreşənlərin immun sistemi üzərində tədqiqatlara başlayıblar.

Goreşənlərin müxtəlif növ­lərinin (zolaqlı kaftar, adi kaftar, tüksüz goreşən və s.) nəslindən olan uzaq “qohumları” praktik ola­raq xərçəngə tutulmurlar. ABŞ-ın Roçester Universitetinin alimlə­ri belə nəticəyə gəliblər ki, əsas məsələ onlarda xüsusi IFN-beta zülalının olmasındadır. Sağlam hüceyrələrə xərçəng transfer edəndə orqanizmdəki həmin zülal özünəxas məhvetmə proqramı­nı işə salır. Həm də bu, onunla əlaqəlidir ki, siçanlar 1–1,5 il ya­şayırlarsa, goreşənlər 30–40 il ömür sürürlər və onların müdafiə sistemi daha güclüdür. Həmçinin goreşənlərin hüceyrələrində nuk­lein turşularının səviyyəsi siçan­lara nisbətən daha yüksək oldu­ğundan onları xəstəliklərə qarşı dözümlü edir və viruslara yolux­maqdan qoruyur. 

Bəs insanlarda?.. Onkoloq Arzu Əliyeva bildirir ki, onkoloji xəstələ­rin 15 faizi xərçəng genlərini vali­deynlərindən miras olaraq alır və öz uşaqlarına ötürə bilir. Xərçəng erkən diaqnoz qoyulduqda yük­sək müalicə nəticəsi verən xəstə­lik qrupuna aiddir. Xəstəlik inkişaf etmədən qabaqlayıcı tədbirlərin alınması əsl hədəfdir. Bu səbəbdən xərçəng xəstələrinin mütləq şəkildə irsi meyilliliyi araşdırılmalıdır. 

Xərçəngin diaqnostikası və müalicə alqoritm üsulları çox sürətlə dəyişir. İrsi olub-olmama­sına baxmayaraq, artıq xərçəng xəstələrində geniş gen panelləri araşdırılır və bu genetik nəticələrə əsasən xəstəyə tətbiq ediləcək müalicə variantları “hər şəxsə özəl” olaraq təyin edilir. 

Əvvələr xərçəngin müalicəsi patoloji müayinədən çıxan mik­roskopik nəticələrə görə aparı­lırdısa, indi, ilk növbədə, genetik analizlərin nəticəsinə əsaslana­raq, icra olunur. Hazırda hətta il­kin mərhələdə olan xərçənglərdə belə genetik testlərin köməyi ilə müalicəni asanlaşdıran və həyat keyfiyyətini yaxşılaşdıran “ağıllı dərman hədəfi” var. Bu isə müali­cə prosesini daha asan edir.

Bütün xəstəliklərin əsas səbə­bi immun sisteminin zəifləməsidir. Hətta irsiyyətində xərçəng hücey­rələri olan minlərlə insan var ki, müdafiə sistemi yüksək səviyyə­də olduğundan onlarda xəstəlik özünü göstərmir. Ona görə də hər kəs özünün həkimi olmalı, nəyi yeyib-içdiyinə diqqət etməlidir.

Z.BƏŞİRQIZI, “Xalq qəzeti”