Asiya–Sakit okean regionunda nüfuzun artması Bakı üçün əlavə diplomatik kapital deməkdir
Qlobal siyasi müstəvidə diqqətin əsasən Qərb–Şərq ziddiyyətlərinə, böyük güclərin rəqabətinə yönəldiyi bir vaxtda Bakı mühüm bir diplomatik platformanı işə salır – Uzaq Şərqin texnoloji və iqtisadi nəhəngi Yaponiya ilə əlaqələrin dərinləşdirilməsi. Bu, Azərbaycanın xarici siyasət doktrinasında strateji diversifikasiya xəttinin konkret ifadəsidir.
Oktyabrın 2-də Bakıda Azərbaycanla Yaponiya arasında keçirilən növbəti siyasi məsləhətləşmələrdə ölkəmizi xarici işlər nazirinin müavini Elnur Məmmədov, Yaponiya tərəfini isə Avropa bürosunun baş direktorunun müavini və Mərkəzi Asiya, Qafqaz və GUAM üzrə xüsusi nümayəndə Masaki İşikava təmsil edib. Görüş iki tərəfin regionun yeni geopolitik reallıqları və qlobal ticarət dinamikası fonunda maraqlarını yenidən kəsişdirdiyi taktiki xəritə rolunu oynadı.
Tokionun Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiyaya diqqəti son illər artmaqdadır. Bunun açıq göstəricilərindən biri Yaponiya XİN-in region üzrə xüsusi nümayəndə təyin etməsi və yüksəksəviyyəli əlaqələndirmə səyləridir. Digər tərəfdən, sentyabrın 26-da Tokioda Yaponiya ilə Azərbaycan Respublikası arasında İqtisadi Əməkdaşlıq üzrə Dövlət Komissiyasının və Yaponiya–Azərbaycan İqtisadiyyat Komitəsinin 12-ci Birgə İclası keçirilib. Tədbirdə hər iki ölkənin müxtəlif dövlət qurumlarından və özəl sektor təşkilatlarından nümayəndələr iştirak edib. Bu, həm də Yaponiyanın Qərb–Rusiya–Çin üçbucağında neytral, iqtisadi və texnoloji bağlantılar vasitəsilə daha çox oyunçu roluna can atdığını göstərir. Azərbaycan üçün bu əlaqə sıradan iqtisadi əməkdaşlıqdan daha yüksək məqsəd daşıyır: xarici siyasətin şaxələndirilməsi. Bakı Avropa, Yaxın Şərq və Türkiyə hədəfləri ilə paralel olaraq Asiya–Sakit okean dairəsinə çıxışını gücləndirir. Enerji marşrutları, nəqliyyat dəhlizləri və ticarət əlaqələri bu strategiyanın aparıcı xəttini təşkil edir.
Yaponiyanın enerji tələbatı uzun müddət idxala bağlı olub. Son illər nüvə enerjisi və bərpaolunan mənbələrə dönüş olsa da, ölkə üçün sabit enerji mənbələrinin əhəmiyyəti hələ də aktivdir. Azərbaycan isə Xəzər resursları, qaz terminal potensialı və yenilikçi enerji layihələri ilə Tokioya alternativ təklif edə bilər. Eyni zamanda, Azərbaycan “SOCAR Green” və yerli “yaşıl enerji” təşəbbüslərini beynəlxalq tərəfdaşlarla genişləndirir. Görüşlərdə enerjidən danışılması real imkanların siyasi platforma olaraq müzakirəyə gətirildiyini sübut edir. Bundan əlavə, Tokionun uzunmüddətli enerji təhlükəsizliyi strategiyasında müxtəlif mənşəli mənbələrin olması vacibdir. Azərbaycan isə Cənub Qaz Dəhlizi və digər tranzit imkanları ilə Avropa–Asiya enerji axınlarında maraqlı tərəf ola bilər.
Bəli, Bakının qarşısına qoyduğu vacib hədəf Yaponiya investisiyalarını qeyri-neft sektorlarına yönəltməkdir. Son aylar Azərbaycanla Yaponiya arasında müxtəlif sahələrdə memorandumların imzalanması və dövlət komissiyalarının görüşləri müşahidə olunur. Məsələn, dövlətlərarası iqtisadi əməkdaşlıq üzrə komissiyanın iclası, SOCAR və yapon şirkətləri arasında texniki əməkdaşlıqların gündəmə gəlməsi fəal tərəfdaşlıqdan xəbər verir. Görüş zamanı logistikadan tutmuş yüksək texnologiyaya, təhsil və turizmə qədər sahələr prioritet olaraq müzakirə edilib ki, bu da Bakının iqtisadi strukturunu şaxələndirmək strategiyasına tam uyğundur.
İxrac-idxal rəqəmlərinə görə, Yaponiyaya bizim məhsulların idxalı kiçikhəcmli olsa da, siyasi iradə və məntiqi infrastruktur bu vəziyyəti dəyişdirə bilər: 2024-cü ildə bu ölkəyə Azərbaycan məhsullarının idxalı təxminən 15.1 milyon ABŞ dolları səviyyəsində qeydə alınıb. Bu həcmi artırmaq üçün konkret investisiya proqramları və ticarət təşviq mexanizmləri tələb olunur.
Bakı Asiya ilə Avropa arasında “Orta Dəhliz” (Middle Corridor) konsepsiyasını fəal şəkildə təbliğ edir. Bu marşrut Şərqdən Qərbə ticarət yolunu qısaldaraq, dondurulmuş və ya riskli marşrutlara alternativ yarada bilər. Yaponiya üçün daşınma müddətini və xərcləri optimallaşdıran belə alternativlər ticarət marşrutlarının seçilməsində maraqlı amildir. Aşağı performanslı şimal marşrutlarına alternativ kimi Orta Dəhlizin potensialı Tokionun tədarük zəncirlərində diversifikasiyanı təmin edə bilər. Bununla belə, hələ də infrastrukturun modernləşdirilməsi və rəqabət qabiliyyətinin artırılması tələb olunur.
Siyasi planda Azərbaycan Yaponiya ilə münasibətləri möhkəmləndirməklə bir neçə strateji hədəfə çatmaq niyyətindədir: regional balanslaşdırma – Qərb, Rusiya və regional aktorlar arasında diplomatik manevr üçün əlavə tərəfdaşlar; normallaşma prosesinə dolayı dəstək – Yaponiya humanitar və infrastruktur layihələri vasitəsilə sülh prosesinə müsbət töhfə verə bilər; beynəlxalq legitimləşmə – Asiya–Sakit okean regionunda nüfuzun artması Bakı üçün əlavə diplomatik kapital deməkdir. Yaponiya isə öz növbəsində, regionda təhlükəsizlik və iqtisadi fəaliyyətini müstəqil kanallarla genişləndirmək üçün Cənubi Qafqaza diplomatik giriş qazanır.
Oktyabrın 2-də keçirilən məsləhətləşmələr ideya və niyyətlərin formal protokoldan çıxaraq konkret fəaliyyətə çevrilməsini nümayiş etdirdi. Yaponiya ilə əlaqələrin genişləndirilməsi Bakıya həm iqtisadi, həm də siyasi baxımdan yeni imkanlar açır. Bunlar enerji bazarlarında şaxələnmə, Asiya bazarlarına çıxış və nəqliyyat-logistika təşəbbüslərində əhəmiyyətli roldur. Tokio üçün isə Cənubi Qafqaz yeni ticarət və geosiyasi məkan deməkdir. Yaponiya həm enerji təhlükəsizliyini diversifikasiya edə, həm də Asiya–Avropa məkanında yeni tərəfdaşlıqlar qura bilər.
Bu mərhələdə vacib məsələ odur ki, Bakı–Tokio dialoqu yalnız yüksəksəviyyəli rəsmiləşdirmə ilə məhdudlaşmasın; konkret investisiya paketləri, layihə təqvimləri və icra mexanizmləri formalaşsın.
Vüqar BAYRAMOV,
Milli Məclisin deputatı
Yaponiya iqtisadi cəhətdən qlobal səhnədə önəmli ölkələrdən biridir və Azərbaycanla münasibətlər həmişə dostyana xarakter daşıyıb. Bu, uzun müddət vizasız rejimdə də özünü göstərib. Buna görə iki ölkə arasındakı əlaqələr daim inkişaf edən dinamika nümayiş etdirir. Bu kontekstdən çıxış edərək, Yaponiya həm iqtisadi, həm də digər sahələrdə əməkdaşlığı daha da genişləndirməkdə maraqlıdır.
“Gündoğan ölkə” sərmayə qoyuluşu və texnologiya sahəsində öndəgedən ölkələrdəndir. Enerji və investisiya sahələrindəki imkanlar sayəsində əməkdaşlığı gücləndirmək mümkündür. Yaponiya həm də enerjiyə böyük tələbatı olan ölkədir. Bu baxımdan da əməkdaşlıq yollarının müzakirəsi və uyğun mexanizmlərin hazırlanması əhəmiyyətlidir.
İqtisadi əməkdaşlıq geniş spektrlidir və növbəti mərhələdə perspektivin reallaşması üçün ciddi addımlar atılacaq. Azərbaycan yerləşdiyi region baxımından strateji əhəmiyyət daşıyan ölkədir. Burada dünyanın aparıcı ölkələri fəaliyyət göstərir və Azərbaycan da həmin dövlətlərlə çoxşaxəli əməkdaşlığı gücləndirməyə çalışır.
Bu istiqamətdə aparılan görüşlər və danışıqlar, həmçinin konkret əməkdaşlıq təşəbbüsləri əlaqələrin real şəkildə qurulduğunu göstərir. Azərbaycan həm kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsulları sahəsində, həm də regional bazarlara çıxış imkanları baxımından strateji mövqeyə malikdir. Eyni zamanda, xarici sərmayənin cəlb edilməsi də əsas prioritetlərdəndir. Prezident İlham Əliyev tərəfindən qeyri-neft sektoruna sərmayənin cəlb edilməsi və yeni dövrün strateji hədəfləri xüsusi olaraq vurğulanır. Buna görə də bölgə ölkləri ilə sərmayə, texnologiya və innovasiyaların transferi sahəsində əməkdaşlığın daha da güclənəcəyi gözlənilir
Tacir SADIQOV
XQ
