Gürcüstan və Avropa İttifaqı arasında münasibətlər hazırda gərgin mərhələyə qədəm qoyub. Ölkənin Avropa inteqrasiyası yolunda qarşılaşdığı çətinliklər təkcə texniki və diplomatik məsələlərlə məhdudlaşmır, həm də dərin ideoloji, hüquqi və geosiyasi müstəvidə özünü göstərir.
Bu baxımdan 31 avqust tarixi Gürcüstan üçün xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Bu gün Avropa İttifaqının (Aİ) irəli sürdüyü tələblərə Gürcüstan hökumətinin cavab verməli olduğu son tarixdir. Əgər bu tələblər nəzərə alınmasa, Gürcüstanın Aİ ilə əlaqələrində ciddi geriləmələrin baş verəcəyi və xüsusilə də viza liberallaşmasının ləğvi gözlənilir. Avropa Komissiyasının sözçüsü Markus Lamert də bəyan edib ki, iyul ayında Gürcüstanın Brüsseldəki səfirinə ünvanlanan rəsmi məktubda islahatlarla bağlı konkret addımların atılması tələb olunub və avqustun sonuna qədər hakimiyyətdən yeni məlumatlar gözlənilir. Komissiya bu addımların yerinə yetirilib-yetirilməməsini qiymətləndirəcək və nəticələr növbəti hesabatda, o cümlədən viza məsələsində əks olunacaq: “Komissiya Gürcüstan hakimiyyətindən yenilənmiş məlumat gözləyir və ümid edir ki, onlar tövsiyələrində qeyd olunan məsələlərin həlli üçün konkret addımlar atacaqlar. Sonradan Komissiya görülən tədbirləri və onların tövsiyələrə uyğunluğunu qiymətləndirəcək və bu, viza liberallaşmasının dayandırılması ilə bağlı növbəti hesabatda əks olunacaq”.
Deməli, Gürcüstan hökumətinin atdığı və ya atmadığı addımlar ayrıca qiymətləndiriləcək və Aİ-nin növbəti qərarlarının hüquqi əsasını təşkil edəcək. Hazırda Brüssel tərəfindən irəli sürülən əsas tələblər demokratik institutların gücləndirilməsi, məhkəmə sisteminin müstəqilliyinin təmin olunması, media və ifadə azadlıqlarının qorunması, vətəndaş cəmiyyətinə qarşı təzyiqlərin dayandırılması və seçki sisteminin şəffaflaşdırılması ilə bağlıdır. Avropa İttifaqı Gürcüstanın, sadəcə formal olaraq inteqrasiya niyyəti bildirməsini deyil, bu sahələrdə real və effektiv addımlar atmasını istəyir. Hələlik Gürcüstan iqtidarından cavab yoxdur. Hadisələrin gedişindən də aydın olur ki, Qərbin tövsiyələri qəbul olunmayacaq.
Bu gərgin proses fonunda Gürcüstan həm də Avropa Şurası Parlament Assambleyasının ciddi tənqidlərinə məruz qalıb. AŞPA-da Gürcüstan hakimiyyəti siyasi repressiyalar, müxalifətə təzyiqlər və insan hüquqları sahəsində pozuntularda ittiham olunub. Avropalı deputatlardan bəziləri, hətta Gürcüstan hökumətinə qarşı sanksiyaların tətbiqini və ölkənin Avropa İnsan Haqları Məhkəməsinə verilməsini təklif ediblər. Bu çıxışlar, xüsusilə Gürcüstan nümayəndə heyətinin iclasda iştirak etmədiyi bir şəraitdə baş verdiyinə görə, Tbilisi tərəfindən ədalətsiz və birtərəfli yanaşma kimi qiymətləndirilib. Assambleya tərəfindən təkrar parlament seçkilərinin keçirilməsi, bütün “siyasi məhbusların” azad edilməsi, “polis zorakılığı”nın araşdırılması və “antidemokratik qanunvericiliyin” ləğvi tələb olunub. AŞPA-nın “bütün hüquqların qaytarılması” üçün şərtləri də açıq şəkildə ölkənin daxili işlərinə müdaxilə kimi qiymətləndirilib.
Müzakirələrin mərkəzində dayanan əsas qanunvericilik təşəbbüsü isə “Xarici təsirlərin şəffaflığı haqqında” və LGBT haqqında qanunlardır. Qərb bu iki qanunun ləğvini tələb edir. Cəmiyyətdə “xarici agentlər” qanunu kimi tanınan birinci qanun maliyyəsinin 20 faizindən çoxunu xarici mənbələrdən alan təşkilatların “xarici təsir altında olan təşkilat” kimi qeydiyyata alınmasını nəzərdə tutur. Hökumət bu qanunun şəffaflıq və milli təhlükəsizlik məqsədilə qəbul edildiyini vurğulasa da beynəlxalq təşkilatlar və Avropa strukturları bu qanunun vətəndaş cəmiyyətinin boğulmasına, müstəqil medianın fəaliyyətinin məhdudlaşdırılmasına və demokratik mühitin zəiflədilməsinə səbəb olacağından narahatdır.
Gürcüstan hökuməti isə bu ittihamları rədd edir. Rəsmi Tbilisi bildirir ki, bu qanun oxşar formada ABŞ və Fransada da mövcuddur və yalnız donor maliyyəsinin şəffaflığını təmin etməyi hədəfləyir. Bu sənəd heç bir təşkilatın fəaliyyətinə müdaxilə etmir, sadəcə cəmiyyət qarşısında hesabatlılıq prinsipini gücləndirir. İqtidar qanunu milli suverenliyin göstəricisi kimi dəyərləndirir və onun ləğvini tələb edən xarici çağırışları ölkənin daxili işlərinə müdaxilə kimi qəbul edir.
Brüsselin Gürcüstandan ləğvini tələb etdiyi ikinci qanun isə LGBT hüquqları ilə bağlıdır. Əslində Qərbin təşviq etdiyi liberal dəyərlərdən olan fərdi azadlıqlar, gender bərabərliyi, LGBT hüquqları Gürcüstan cəmiyyətinin ənənəvi dəyərləri ilə ziddiyyət təşkil edir. Bu məqsədlə Gürcüstan parlamenti LGBT təbliğatını və cinsiyyətin dəyişdirilməsini qadağan edən qanun layihəsini təsdiqləyib. “Ailə dəyərlərinin və yetkinlik yaşına çatmayanların müdafiəsi haqqında” qanun layihəsini Gürcüstan parlamentinin 84 deputatı dəstəkləyib. Bununla da sözügedən qanunla ölkədə LGBT-nin təbliğini, eynicinslilərin nikahını, cinsin dəyişdirilməsini, eləcə də eynicinsli münasibətləri təbliğ edən tədbirlərin keçirilməsini qadağan edib. Maraqlıdır ki, Aİ bu qanunun ləğvində hələ də israrlıdır.
Bu ziddiyyətlər isə ictimai qütbləşməni dərinləşdirir və həm daxili siyasətdə, həm də xarici əlaqələrdə gərginlik mənbəyinə çevrilir. Gürcü cəmiyyəti tarixi və mədəni baxımdan mühafizəkar köklərə əsaslanır, pravoslav dini, ənənəvi ailə modeli və kollektiv kimlik bu strukturun əsasını təşkil edir. Bu baxımdan, Aİ-nin Gürcüstan cəmiyyətinə təqdim etdiyi dəyərlər bəzən sosial sabitliyi pozan amillər kimi qavranılır. Əlbəttə, Tbilisi Qərbin təzyiqləri ilə mənəvi, ailə dəyərlərinə zidd olan tövsiyələri qəbul edə bilməz.
Bütün bu proseslər fonunda Aİ-nin Gürcüstan müxalifətinə verdiyi dəstək də rəsmi dairələrdə narazılıqla qarşılanır. Tbilisi Avropa dairələrinin yalnız müxalifətin səsini dəstəkləməsini obyektivlikdən uzaq və qərəzli yanaşma kimi görür. Baş nazir İrakli Kobaxidze dəfələrlə bəyan edib ki, Gürcüstanda xarici təsirlərlə hökumətin devrilməsinə yönəlmiş cəhdlər olub və bu cəhdlər xalqın iradəsi ilə formalaşmış hakimiyyətə qarşı yönəlib. Onun sözlərinə görə, əgər oxşar qanunlar Qərb ölkələrində qəbul edilə bilərsə, eyni hüquqi mexanizmlərin Gürcüstanda tətbiqinə etiraz edilməsi ikili standartların bariz nümunəsidir.
Hazırda Gürcüstan ilə Aİ arasında qarşıdurma Tbilisinin geosiyasi mövqeyinə birbaşa təsir göstərir. Ölkə bir tərəfdən Aİ və NATO ilə yaxınlaşmaq istəyir, digər tərəfdən isə bu addımlar regionda Rusiya ilə münasibətləri daha da gərginləşdirir. Beləliklə, Gürcüstan təkcə islahat və inteqrasiya yolunda deyil, həm də milli kimlik və beynəlxalq tərəfdaşlıq baxımından mühüm seçim qarşısındadır.
Ümumiyyətlə, Gürcüstan ilə Avropa İttifaqı arasındakı münasibətlər təkcə texniki və diplomatik münasibətlərdən ibarət deyil. Bu münasibətlər ideoloji və mədəni baxımdan qarşılıqlı anlaşma tələb edir. “Xarici təsirlərin şəffaflığı haqqında” qanun ətrafında baş verən mübahisələr bu münasibətlərin yalnız bir fraqmentidir. Əgər Aİ Gürcüstanı həqiqi tərəfdaş kimi görmək istəyirsə, bu münasibətlər qarşılıqlı etimada, hörmətə və daxili işlərə qarışmamaq prinsipinə əsaslanmalıdır. Əks halda, Gürcüstan öz yolunu seçməkdə davam edəcək. Bu yol isə xalqın seçdiyi və milli maraqlara əsaslanan yoldur.
Pünhan ƏFƏNDİYEV
XQ
