Vaşinqtonda keçiriləcək görüş Ukraynanın gələcəyi və Avropanın təhlükəsizliyi baxımından Alyaska sammitindən daha əhəmiyyətli ola bilər. Bu fikirlə razılaşmaq olar ki, Alyaskadakı görüş nəticəsiz başa çatdı: Nə atəşkəs əldə olundu, nə sanksiyaların ləğvi müzakirə edildi, nə də böyük bəyanatlar səsləndi. Lakin bu, Ukraynanın kənarda qalacağı demək deyil. Əksinə, avqustun 18-də Vaşinqtonda keçirilən danışıqlar Kiyevin öz mövqeyini müdafiə etməsi üçün yeni imkan açır.
Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski ilə yanaşı, Böyük Britaniya Baş naziri Kir Starmer, Fransa prezidenti Emmanuel Makron, Avropa Komissisyasının Almaniya Kansleri Fridrix Merts və NATO baş katibi Mark Rütte də görüşdə iştirak edəcək. Bu, Ukraynanın tək qalmadığını və Avropanın vahid mövqeyini nümayiş etdirmək niyyətində olduğunu göstərir. Avropa liderləri Donald Trampa aydın mesaj çatdırmaq istəyirlər: Ukraynanın iştirakı olmadan heç bir sülh razılaşması mümkün deyil və istənilən müqavilə real təhlükəsizlik zəmanətləri ilə möhkəmləndirilməlidir.
ABŞ Prezidenti Donald Trampın müharibənin bitməsilə bağlı səsləndirdiyi son bəyanatlar Avropanı narahat edir. Bu səbəbdən də liderlər Vaşinqtona gələrək, Ukraynanın və Avropanın birliyini nümayiş etdirməyi hədəfləyirlər. Prezident Trampın Britaniya Baş naziri Starmerə və NATO baş katibi Rütteyə simpatiyası Kiyevin mövqeyini gücləndirə bilər. Bununla belə, Makronun mövqeyi daha zəifdir, çünki ABŞ administrasiyası onun BMT Baş Assambleyasında Fələstini dövlət kimi tanımaq təşəbbüsünü sərt tənqid edib.
Moskvanın mövqeyi isə dəyişməz olaraq qalır. Vladimir Putin Donbasın tam işğalına nail olmaq və Krımı heç vaxt qaytarmamaq niyyətindədir. ABŞ və Rusiya arasında müzakirə edilən variantlardan biri Ukraynanın müəyyən əraziləri güzəştə getməsi müqabilində təhlükəsizlik zəmanətləri əldə etməsidir. Avropa diplomatiyasının rəhbəri Kaya Kallasın sözlərinə görə, Ukraynanın qələbəsi yalnız torpaqların azad olunması ilə ölçülməməlidir. Əgər Kiyev NATO-nun 5-ci maddəsinə bənzər zəmanətlər əldə edə bilsə, bu da Ukraynanın müstəqilliyini qorumaq baxımından tarixi nəticə ola bilər.
Mütəxəssislərin sözlərinə görə, Tramp administrasiyası Birləşmiş Ştatları müharibəyə sürükləyə biləcəyindən qorxduğu hər hansı öhdəlikdən son dərəcə ehtiyatlıdır. Amma əgər Prezident Tramp indi Amerikanın Ukrayna üçün təhlükəsizlik zəmanətləri məsələsinə qayıtmağa hazır olsa, potensial sülh sazişinin digər aspektləri, o cümlədən ərazilər mübadiləsi də işə düşə bilər. “Axios” nəşri də Prezident Donald Trampın müşavirlərindən birinə istinadən yazır ki, Ukrayna üçün təhlükəsizlik zəmanətləri ölkə ərazisinə ABŞ qoşunlarının yerləşdirilməsini əhatə edə bilər. Başqa bir müşavir nəşrə bildirib ki, Ukrayna üçün təhlükəsizlik təminatı məsələsi hələ həll olunmayıb və “biz mətbuatda danışıqlar aparmayacağıq”. Bundan əvvəl ABŞ dövlət katibi Marko Rubio Vaşinqtondan zəmanətin verilməsinin “çox mühüm addım olacağını” bildirmişdi.
Almaniya Kansleri Fridrix Merts isə həftə sonu demişdi ki, ABŞ Aİ ilə birlikdə Ukraynaya təhlükəsizlik zəmanəti verməyə hazırdır. “Bloomberg” mənbələrə istinadən xəbər verir ki, zəmanətlər arasında “hava qalxanı” ola bilər. CNN-in məlumatına görə, Donald Tramp Aİ liderləri ilə NATO Nizamnaməsinin 5-ci maddəsinə “oxşar” təminatların verilməsini müzakirə edib. O güman edir ki, üzv dövlətlərdən birinə silahlı hücum bloka hücum hesab olunur. Kanal NATO-nun təminatlarda birbaşa iştirak etməyəcəyini yazıb.
Bununla belə, bəzi suallar açıq qalır. Ukrayna minlərlə insanın həyatını qurban verdiyi əraziləri güzəştə gedə bilərmi? Donetskin qalan hissəsindən imtina edilməsi Rusiyanın Kiyevə yolunu açmayacaqmı? Əvvəllər müzakirə olunan “İstəklilərin Koalisiyası” planı çərçivəsində on minlərlə əsgərin Ukraynaya yerləşdirilməsi artıq gündəmdən çıxarılıb. İndi əsas diqqət hava və dəniz təhlükəsizliyinə, həmçinin Ukrayna ordusunun bərpasına yönəlib.
Buna baxmayaraq, ekspertlər xəbərdarlıq edirlər ki, hərbi əməliyyatlar dayansa belə, Moskva ordusunu bərpa edib üç-dörd il ərzində yeni hücuma hazır ola bilər. Belə olan halda Ukraynanın təhlükəsizliyi Qərb qırıcı pilotlarının Rusiya tank kolonlarını dayandırmağa hazır olub-olmamasından asılı olacaq. Vaşinqton görüşü isə bu təhlükəli gələcəyin qarşısını almaq üçün həlledici məqam ola bilər.
Səbuhi MƏMMƏDOV
XQ
