Yaxud Aİ binokllularının 5 mininci cəhdi
Avropa İttifaqının Azərbaycan – Ermənistan şərti sərhədinin Ermənistan tərəfindən fəaliyyət göstərən mülki müşahidə missiyasının qurumun 5 mininci patrulu həyata keçirməsinə dair şəkilli paylaşımını farmazonluq hesab etmək olar. Missiyanın gerçək mahiyyəti barədə söz açacağıq. Əlbəttə, digər əlaqəli məqamlara da toxunmaqla.
Əvvəlcə onu bildirək ki, EUMA abreviaturalı təsisatın rəsmi adı Aİ-nin Ermənistandakı monitorinq missiyasıdır. Qurum 2023-cü ildən fəaliyyətdədir. Missiyanın yaradılması təşəbbüsü isə 2022-ci ilin oktyabrında irəli sürülüb. Təşəbbüsün müəllifi Fransadır.
Aİ-nin müşahidə missiyasının əvvəlcə iki ay müddətinə fəaliyyət göstərəcəyi nəzərdə tutulmuşdu. Sonradan 2 il oldu. 2025-ci ildən isə daha iki il müddətinə uzadıldı. Görünür, bu “xəmir” hələ çox su aparacaq. Çünki belə bir təsisatın mövcudluğu Cənubi Qafqaza kənar “oyunçuların gətirilməsi” deməkdir. Bunun yolverilməzliyi təkcə Azərbaycan deyil, regiona tarixi bağlılığı olan digər ölkələr tərəfindən də vurğulanıb və vurğulanmaqdadır. Amma Paris, eləcə də onun Qərbdəki ermənipərəst “peykləri” təxribatçı əməllərindən geri durmaqdan uzaqdırlar.
Ayrıca onu bildirək ki, Azərbaycan lap əvvəldən Aİ-nin müşahidə missiyasına etirazını bildirib, qurumun mənasızlığını və ziyanlı mahiyyətini vurğulayıb. Ən əsası isə rəsmi Bakının qətiyyəti sayəsində Azərbaycan – Ermənistan sülh müqaviləsinin mətninə regionda kənar qüvvələrin olmamasına dair bəndin salınması təmin edilib. Bu bənd avropalı müşahidəçilərə də aiddir. Ancaq Ermənistan iqtidarının bildirdiyi odur ki, Aİ-nin missiyası fəaliyyətini yalnız sülh müqaviləsi imzalandıqdan sonra başa vuracaq. O müqavilə ki, hazırda rəsmi İrəvan onun imzalanması ilə bağlı Bakının irəli sürdüyü iki haqlı şərti yerinə yetirməkdən boyun qaçırır. Deməli, Fransanın dəstəklədiyi təsisata “ehtiyac” var...
O da məlumdur ki, vaxtaşırı Aİ-nin missiyasını NATO qurumuna, yəni hərbiləşdirilmiş qruplaşmaya çevirmək niyyətləri ilə bağlı fikirlər də səslənir. Nəzərə alaq ki, hazırda müşahidəçilərin tərkibi keçmiş hərbçilərdən və polislərdən ibarətdir. Yəni, bu şəxslər üçün silah-sursat, belə demək mümkünsə, yad “inqridiyent” sayılmır. Digər tərəfdən, əvvəl məhdud sayda olan missiyanın tərkibi hazırda xeyli genişləndirilib. Yəni, missiya mükəmməl təsisat halına gəlib.
Bəli, Aİ-nin müşahidə missiyası Azərbaycan və Ermənistan arasında gərginliyin, konfliktli situasiyanın mövcudluğunu vurğulamağa, gərginlik faktorunu beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətində saxlamağa hesablanıb. Guya ki, müşahidəçilər Ermənistanı Azərbaycanın təcavüzündən qoruyurlar. Sanki onlar olmasa, Bakı işğalçılıq planlarını reallaşdırmağa başlayacaq. Missiya, faktiki olaraq, anti-Azərbaycan mahiyyət daşıyan belə bir sərsəm egida altında fəaliyyətdədir.
Əlbəttə, müşahidəçilər Ermənistanın müdafiə məntiqini gizlədir və gördükləri işə bir növ, beynəlmiləl libas geyindirməyə, bəşəri obraz qazandırmağa çalışırlar. Sən demə, müşahidəçilər bölgədə Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh gündəmini inkişaf etdirmək, sərhədə yaxın bölgələrdə əhalinin bir-biri ilə təmaslarını gücləndirmək niyyətindədirlər. Belə cəfəng deyimlərin yalnız gözdən pərdə asmağa xidmət etdiyi məlumdur. Müşahidəçilərin Ermənistan ordusuna kəşfiyyat məlumatları ötürdükləri də həmçinin.
Əvvəldə haqqında söz açdığımız farmazonluğa gəlincə, bildirək ki, Aİ-nin müşahidə missiyasının ən çox öyündüyü patrul fəaliyyətidir. İlk baxışdan, müşahidəçilər pikap avtomobillərdə Safari turuna çıxmış turistləri xatırladırlar. Bəzən “turistlərin” sırasına Avropanın və dünyanın bəzi ölkələrinin Ermənistandakı diplomatik təmsilçiləri, hətta dövlət başçıları da qoşulurlar. Əlbəttə, bu baxımdan digərlərindən “fərqlənən” Fransanın İrəvandakı səfiri Olivye Dekotinidir. Yeri gəlmişkən, səfir Dekotini də müşahidəçilərin 5 mininci patrul reydinə münasibət bildirib. Əslində, buna münasibət yox, ucuz populizmin işə salınması demək daha doğrudur.
Fransız diplomat müşahidəçilərin, guya, gecə-gündüz bilmədən hərbi təmas xəttində yorulmadan çalışdıqlarına dair gəlişigözəl cümlələrinə əlavələr olaraq deyib ki, onlar insident faktlarını müəyyənləşdirməyə, yalan məlumatları təkzib etməyə, eskalasiya motivli açıqlamaları yumşaltmağa, insanların həssas təbəqələrini sakitləşdirməyə çalışırlar. Hər halda, Dekotininin subliminal mesajının nədən ibarət olduğunun fərqinə vardınız.
Məlumdur ki, Ermənistan silahlı qüvvələri zaman-zaman qoşunların təmas xəttində atəşkəs rejimini pozublar. Bu ilin mart ayının ikinci ongünlüyündən belə faktların sayı çoxalıb və bir qayda olaraq, ölkənin müdafiə nazirliyi olanları danır. Dekotinin fikirlərindən gəlinən birinci qənaət budur ki, Aİ-nin müşahidəçilərinin rəsmi İrəvana erməni ordusunun atəşkəs rejimini pozmadığını iddia etməklə bağlı yardımları keçir. Necə deyərlər, dil çaşar, düzünü deyər.
Nəzərə alaq ki, bu “yardım” eskalasiya motivli açıqlamaları yumşaltmaq üçün də vacibdir. Yəni, Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyi qarşı tərəfin silaha əl atdığına dair məlumat yayırsa və fakt danılırsa, bu, Ermənistana köməkdir. Digər tərəfdən, Ermənistan silahlı qüvvələri atəşkəsi pozurlarsa, aydındır ki, şərti sərhədə yaxın ərazilərdəki sıravi ermənilər Azərbaycanın cavab tədbirləri görəcəyindən təşvişə düşə bilərlər. Deməli, Aİ-nin müşahidəçiləri həmin ermənilərə “qorxma” deyib ürək-dirək verməklə də məşğuldurlar.
Səfir Dekotini pafosa, Aİ-nin təsisatını qlamur təşkilat kimi göstərərək bildirib ki, “EUMA-nın kişiləri və qadınları ilə fəxr edirik”. Bizə Dekotini kimi farmazon diplomatımızın olmadığına görə sevinmək qalır. Bu öz yerində. Sonda isə onu deyək ki, Aİ-nin Azərbaycanda binokl diplomatiyasının təmsilçiləri adlandırılmış mülki müşahidə missiyasının nümayəndələrinin şərti sərhədin bir başından o biri başına məsafə qət etmələri düzgün sayıla bilməz. Onların əsl məramının nədən ibarət olduğunu vurğuladıq.
Söhbət Azərbaycanla Ermənistan arasında gərginliyin mövcudluğu düşüncəsinin aşılanmasından gedir və missiya üzvlərinin sərhədyanı zonalarda keçirdikləri görüşlər erməni əhalidə təşviş yaratmağa xidmət edir. Axı Fransaya və rəsmi İrəvanın digər havadarlarına azərbaycanlılardan qorxan və daim silaha sarılmağa hazır kütlə lazımdır. O kütlə ki, haqqında söz açdığımız regional maraqları gerçəkləşdirmək naminə istifadə olunsun.
Bütün bunların nəzərə alaraq belə nəticəyə gəlmək mümkündür ki, Orta əsr feodalizminin xristian emissarlarına bənzəyən binokllu müşahidəçilərin patrul reysləri, Cənubi Qafqazla bağlı mənfur planların həyata keçməsi üçün edilən cəhdlərdir. Bu cəhdlərin hazırkı sayı isə 5 mindir. Nə deyək, davamını gözləyək...
Ə.RÜSTƏMOV
XQ
