Yaxud keçinin əcəli çatanda...

Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın mətbuat konfransı za­manı səsləndirdiyi fikirlərə bir neçə cəhətdən yanaşmaq mümkündür. Ən başlıca məqam odur ki, N.Paşinyan Azərbaycan – Ermənistan sülh gündə­liyinə qarşı çıxır və bu zaman müxtəlif manipulyasiyalara əl atır. Yəni, onun bildirdiklərinin mütləq əksəriyyəti re­allıqları təhrif etmək, yeni reallıqlar formalaşdırmaq cəhdidir ki, bu, sülh gündəminə zərbədir. Detallara keçək. Əvvəlcə erməni baş nazirin fikirlə­rində müəyyən qədər müsbət qiymət­ləndirilə biləcək bir nüansın üzərində dayanaq. 

Beynəlxalq tərəfdaşlara Bakı – İrəvan münasibətlərinin nizamlanması məsələsin­dəki dəstəyə görə təşəkkür edən Paşinyan ölkəsinin ikitərəfli danışıqlar formatına üstünlük verdiyini və bu formatın daha ef­fektiv olduğunu açıqlayır. Hətta Azərbay­can Prezidenti İlham Əliyevlə dövlət sər­hədində görüşmək barədə niyyətindən söz açır. Yada salaq ki, vaxtilə erməni hökumət rəhbəri və onun komandasında yer alanlar, heç bir halda, tet-a-tet danışıqları məqbul saymırdılar. Onlar bildirirdilər ki, guya, Azərbaycan həmin proses çərçivəsində əldə ediləcək razılaşmaları pozmaq potensialın­dadır və danışıqların məzmununun fiksa­siyası üçün mütləq beynəlxalq vasitəçilik olmalıdır. Yəni indi Nikol mövqeyindən daşınıbsa, durumu proqres kimi qiymətlən­dirmək mümkündür. Amma...

“Amma” Paşinyan sülh gündəmini poz­mağa yönəldiyi şübhə doğurmayan fikir­ləri ilə əslində, həmin beynəlxalq dairələ­ri, faktiki olaraq, aktivliyə, daha doğrusu, məsələyə müdaxiləyə səsləyir. Bu isə onun təqdir etdiyi ikitərəfli danışıqlar formatına zidd təmayüldür. Həm də ona görə ki, indi danışıqların konkret gündəliyi var və Niko­lun da dediyi kimi, bu gündəlikdə bir çox məqamlar razılaşdırılıb. Razılaşdırılmayan məsələlər də aydındır və erməni baş nazir dedikləri ilə onların da üzərində dayanır. Necə?

Məlumdur ki, Azərbaycan Ermənistan­la sülh gündəliyi baxımından iki mühüm şərt irəli sürür. Bunlardan biri Ermənis­tan konstitusiyasında dəyişiklikdir, ikinci ATƏT-in Minsk qrupunun fəaliyyətinin dayandırılması ilə bağlı Bakının və İrəva­nın quruma birgə müraciət ünvanlamasıdır. Paşinyan vurğulayır ki, nizamlama prosesi başa çatmadığından, ATƏT-in Minsk qru­pu buraxıla bilməz. Ortada tam məntiqsiz durum var. Bir halda ki, Nikol ikitərəfli danışıqlar formatının effektivliyindən söz açır, sözügedən təsisat onun (Ermənistanın) nəyinə lazımdır? 

Axı hazırda ATƏT-in Minsk qrupu­nun effektivliyin əldə olunmasında heç bir rolu yoxdur. Heç olmayıb da. Ümumən, qrup tam ölü vəziyyətdədir. Digər yandan, Minsk qrupu Qarabağ məsələsinin aktual olduğu dövrün məhsuludur. Paşinyan ölkə­sinin, Qarabağ da daxil olmaqla, Azərbay­canın ərazi bütövlüyünü və suverenliyini tanıdığını bəyan edibsə, bu halda da hazır­da harada olduqları bilinməyən həmsəd-rlərə ehtiyac varmı? Başqa bir prizmadan yanaşsaq, Paşinyan ötən il özü bildirmişdi ki, ATƏT-in Minsk qrupu hazırda ona üzv ölkələr arasındakı ziddiyyətlərə görə fəa­liyyət göstərə bilmir. İndi nə isə dəyişibmi? Xeyr!

Digər məqama keçid alaq. Söhbət, bi­lavasitə, Ermənistan konstitusiyasının də­yişdirilməsindən, yaxud əsas qanuna dəyi­şiklikdən gedir. Azərbaycanın bu tələbi nə üçün səsləndirdiyinə aydınlıq gətirəcəyik. Hələlik isə xatırladaq ki, erməni baş nazir vaxtilə məsələni özü ortaya atmışdı. O, fikrini obrazlı ifadələrlə əsaslandırmışdı. Məsələn, demişdi ki, iki nəfər yol ilə gedir. Onlar əyinlərində nənələrinin tikdiyi qır­mızı paltarlardadırlar. Yol mütləq gedilmə­lidir. Amma qarşıda qırmızı rəngə həssas, aqressiv öküzlər var. Ona görə paltar çıxa­rılmalı, muzeyə qoyulmalı və gedilməsi zə­ruri olan yola davam edilməlidir. 

Ancaq indi Nikol başqa şeydən danı­şır. O, Ermənistan konstitusiyasının isti­nad etdiyi İstiqlaliyyət bəyannaməsi ilə Azərbaycanın əsas qanununun söykəndiyi Konstitusiya Aktını eyniləşdirir. Halbuki belə müqayisə uğursuzdur. Elə ölkəmizin Xarici İşlər Nazirliyinin mətbuat katibi Ayxan Hacızadənin əsaslandırması da bunu söyləməyə əsas verir: “Guya, Azərbayca­nın Konstitusiya aktında Ermənistana qarşı ərazi iddialarının olması barədə iddialar ta­mamilə yanlışdır. Bu məsələdə Azərbaycan Konstitusiyası ilə Ermənistan Konstitusiya­sı arasında paralellik və bərabərlik yarat­maq cəhdi qəbuledilməzdir. Ermənistanın bu arqumentini heç bir beynəlxalq tərəfdaş qəbul etmir və bunun qeyri-ciddi olduğunu hər kəs bilir. Ermənistan Konstitusiyasın­dan fərqli olaraq, Azərbaycan Konstitusi­yasında istinad olunan 1991-ci il Dövlət Müstəqilliyi haqqında Konstitusiya Aktı və 1918-ci il İstiqlal Bəyannaməsində Ermə­nistana qarşı heç bir ərazi iddiası mövcud deyil. İlk Azərbaycan Respublikası dövrün­də hansı ərazilərin Azərbaycanın tərkibində olduğu, onların nə zaman Ermənistan tər­kibinə qatıldığı isə tarixi faktlardır və bu faktları danmaq mümkün deyil. Bu heç bir halda hal-hazırda, Azərbaycan qanunverici­liyində Ermənistana qarşı ərazi iddialarının olması anlamına gəlmir”. 

Bəli, tarix danılmazdır. Bugünkü Ermə­nistan qədim və əzəli Azərbaycan torpaqla­rında qurulmuş, türk dünyasını parçalamaq naminə meydana atılmış layihədir. Əslində, Ermənistanın layihə mahiyyətini N.Paşin­yan özü də vurğulayıb. Məsələn, ölkəsinə “doğum şəhadətnaməsi” almaqdan danı­şıb. Nikol bu barədə söz açarkən, əslində, Ermənistanın bir dövlət kimi bəlli sərhəd­lərinin olmadığı reallığı üzərində dayanıb və hazırda təmsil olunduğu komandanın gələcək nəsillər üçün dövlət miras qoymaq niyyətini qabardıb. Belə olan halda da onun Azərbaycana yönəlik ittihamlara baş vur­ması tam mənasızdır.

Birbaşa Azərbaycanın tələbinə gəldikdə isə bildirək ki, başqa dövlətin, indiki halda Ermənistanın işinə qarışmaq niyyətindən uzağıq. Ölkəmizə sülh təminatı lazımdır. Nəzərə alsaq ki, konstitusiya dəyişikliyi referendum, yəni ümumxalq səsverməsi ilə reallaşmalı prosesdir, deməli, təminat er­məni xalqının iradəsinin məhsulu qismində meydana çıxmalıdır. Xalq işğalçılıq niy­yətinə düşməyəcəyini, bu mənfur əməldən imtina məramını açıq bəyan etməlidir. 

O da məlumdur ki, Ermənistan konstu­tisiyasına dəyişiklik, yaxud ümumən ölkə­nin əsas qanununun dəyişdirilməsi hələ tam təminat deyil. Yəni müvafiq sənəd olmadan da ermənilərin işğalçılıq niyyəti güdmələri mümkündür. Tarixi fakt var: vaxtilə Ermə­nistan SSR-in ana qanununda Azərbaycana qarşı ərazi iddiası əksini tapmasa da, keç­miş SSRİ zamanında respublikamız belə iddialarla üzləşmişdi. Qarabağın Ermənis­tana verilməsi ideyaları müzakirə olunmuş və bunun qarşısını ulu öndər Heydər Əliyev almışdı. 

Bəli, erməni millətçiləri Heydər Əliyev SSRİ-dəki hakimiyyət olimpindən uzaqlaş­dırıldıqdan dərhal sonra – ötən əsrin 80-ci illərinin sonlarında Qarabağın müxtəlif yer­lərində təxribatlar törədib dinc azərbaycan­lıları qarət edəndə, qətlə yetirəndə, eləcə də digər zərərlər vuranda əllərində hansısa sənəd yox, içlərində avantürizm zəhəri var idi. Sözümüz ondadır ki, “erməni zəhərini” konstitusiya dəyişikliyi aradan qaldıra bil­məz. Ancaq Ermənistan cəmiyyəti ortaya xoş niyyət qoymalıdır. Qonşularla normal keçinəcəyini hansısa formada təsdiqləməli­dir. Bunu etməlidir ki, ona inamımız yaran­sın. Hazırda Paşinyanın dedikləri isə inam yaratmaq yox, onu sarsıtmaqdır. 

N.Paşinyan inam yaratmaq istəmirsə, biz nə üçün Ermənistanın Naxçıvana gedən yolda təhlükəsizlik təminatına bel bağla­yaq? Axı ötən əsrin 80-ci illərinin sonların­da bu qədim diyarımıza yön alan qatarların həmin 40 kilometrlik Ermənistan ərazisi sayılan hissədə – Meğri rayonu ərazisində necə daşa basıldığını görmüşük. Görəsən, bu kimi hallar niyə yaşanırdı? Paşinyan sualı özünə veribmi? Cavab çox sadədir: erməni millətçiləri Naxçıvanı blokadada saxlamaq, bölgəni işğal etmək istəyirdilər. Birinci niyyətlərinə çatdılar, ikincini bacar­madılar. Çünki həmin vaxt Naxçıvanda ulu öndər Heydər Əliyev var idi...

Bəli, qeyd etdiklərimizə görə Azərbay­can Naxçıvana yol məsələsində “Azərbay­candan Azərbaycana yol” məntiqini irəli sürür. Yəni orada heç bir gömrük və sərhəd nəzarəti olmamalıdır. Buna qarşı çıxan rəs­mi İrəvan və xaricdəki havadarları ortaya ərazi bütövlüyü və suverenlik klişesini atır­lar. Ermənistan rəhbərliyi öz avantürasına yeni görkəm qazandırmaq üçün “Dünyanın kəsişməsi” cəfəngiyyatı ilə çıxış edir. Heç şübhəsiz, məqsəd ölkəyə dividend qazan­dırmaqdır. Görəsən, rəsmi İrəvan nə üçün 44 günlük müharibədən əvvəl belə bir ideya irəli sürmürdü? Sual ritorikdir. Məlumdur ki, həmin vaxt erməni iqtidarının başı “Qa­rabağ Ermənistandır və nöqtə” bəyanatına qarışmışdı. 

Qarabağ əldən çıxdı. Bölgə həqiqi sahiblərinə qayıtdı. Amma qan töküldü. Müharibə məğlubu Ermənistan diz çöküb imdad dilədi. 44 günlük müharibənin nə­ticələrini təsdiqləyən 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli Bəyanat imzalandı. Ancaq N.Paşinyanın hazırda dilə gətirdikləri elə təəssürat yaradır ki, sanki, 44 günlük mü­haribə olmayıbmış, Ermənistan savaş rüs­vayçılığı ilə üzləşməyibmiş. “Mən belə bir aspektə diqqəti yönəltmək istərdim ki, əgər biz sülh gündəliyindən danışırıqsa, həmin sənədi (üçtərəfli bəyanatı – red.) imzala­maqla Azərbaycanın qələbə qazandığını, Ermənistanın məğlub olduğunu və ya ək­sini iddia edən məsələni qaldırmamalıyıq”, – deyən Paşinyanın həyasızlığı heyrət do­ğurur. İndi nə edək, bu adama yeni üçrətəfli bəyanatmı imzalatdıraq? 

Bütün dünya, elə ermənilərin özləri də yaxşı anlayırlar ki, üçtərəfli bəyanat Ermə­nistanın kapitulyasiya aktıdır və rəsmi İrə­van bu bəyanatla üzərinə öhdəlik götürüb. Həmin öhdəliklərin nəticəsi idi ki, Ağdam, Kəlbəcər və Laçın ölkəmizə təhvil veril­di. Sonra yaşananlar, o cümlədən Ermə­nistanın digər öhdəliklərindən yayınması, müxtəlif spekulyasiyaları, nəhayət 2023-cü ilin sentyabrında keçirilmiş lokal xarakterli antiterror tədbirləri də hər kəsin yaxşı xa­tirindədir. Deməli, Paşinyan keçmişi unut­mamalıdır. Unutmamalıdır ki, qəbul etmək istəmədiyi üçtərəfli bəyanatın 9-cu bəndi var və həmin bəndə görə, Ermənistan Nax­çıvana yol üçün təminat verməlidir. Bunu etmir və...

...Rəsmi İrəvan indi sürətlə silahlanma kursu həyata keçirir. Sülh gündəminin ak­tual səciyyə daşıdığı indiki dövrdə bu nə üçündür? Belə nəticəyə gəlirik ki, Ermə­nistan vaxt qazanmaq istəyir. Ölkənin hər­bi baxımdan möhkəmlənmək məqsədi var. Paşinyan durumu müdafiə qabiliyyətinin gücləndirilməsi məntiqi ilə izah edir. Bu, azmış kimi, Azərbaycanı da günahlandıran bəhanələrə əl atır. Ölkəmizin XİN rəsmisi A.Hacızadənin mövcud istiqamətdəki bil­dirdiklərinə diqqət yetirək: “Baş nazirin Ermənistanın kütləvi silahlanma səylərinə bəraət qazandıran zaman səsləndirdiyi iddi­alar heç bir halda həqiqəti əks etdirmir. İlk öncə qeyd edək ki, 30 ilə yaxın müddətdə Azərbaycanın ərazilərini məhz elə istinad etdiyi beynəlxalq hüququn norma və prin­siplərinə, BMT nizamnaməsinə, Alma-Ata bəyannaməsinə zidd olaraq işğal altında saxlayan ölkənin Ermənistan olduğunu, hal-hazırda da qonşularına qarşı ərazi id­dialarının mövcudluğunu nəzərə alaraq, Ermənistanın silahlanmasının regional sülh və təhlükəsizliyə necə təhdid olduğunu an­lamaq çətin deyil”. 

Sonda bir məqamdan da söz açaq. Azər­baycan XİN-in mətbuat katibi A.Hacızadə Paşinyanın mətbuat konfransında bildir­diklərinə dair açıqlamasında Ermənista­nın Azərbaycana qarşı gizli gündəminin mövcudluğunu vurğuladı. A.Hacızadə bu baxımdan rəsmi İrəvanın ATƏT-in Minsk qrupunun fəaliyyətini bərpa cəhdlərindən söz açdı. Ancaq vurğuladıqlarımızdan belə qənaətə gəlmək mümkündür ki, gizli gün­dəmin təzahürləri müxtəlifdir. Bəli, daya­nıqlı sülhdə maraqlı olmayan Ermənistan əsas məsələlərdən yayınma yolu tutur, özü üçün ehtiyat variantlar hazırlayır. Bu isə səmimiyyətdən tam uzaq davranışdır və zi­yanlıdır. Nəzərə alaq ki, Ermənistan 2020-ci ildən bu yana yalnız itirməklə məşğuldur. Deyəsən, bu dəfə itki daha böyük olacaq. Bir el məsəli var ki, keçinin əcəli çatanda çobanın çomağına sürtünər... Əslində, Pa­şinyanın mətbuat konfransında bildirdikləri buna tam uyğundur. 

Ə.CAHANGİROĞLU
XQ