“Politico” Qranadadakı Zirvə toplantısını əhəmiyyətsiz sayır

Məlum olduğu kimi, oktyabrın 5-də Avropa Siyasi Birliyinin Qranadada üçün­cü Zirvə toplantısı təşkil edildi. Tədbir Azərbaycan üçün də önəmli ola bilərdi. Çünki orada Prezident İlham Əliyevlə Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan ara­sında Avropa İttifaqı Şurasının prezidenti Şarl Mişelin vasitəçiliyi ilə görüşün təşkili planlaşdırılırdı. Görüşdə, eyni zamanda, Fransa Prezidenti Emmanuel Makronun və Almaniya Kansleri Olaf Şoltsun iştirakı nəzərdə tutulmuşdu. 

Lakin Azərbaycan Prezidenti gö­rüşə qatılmaqdan imtina etdi. Ona görə ki, ölkəmizin, belə demək mümkünsə, “beşli masa”nı Türkiyə ilə “altılı masa”­ya çevrilmək təklifi keçmədi. Belədə beşli masa dördlü masaya çevrildi. Nü­fuzlu “Politoco” nəşri Qranada Sammiti ilə bağlı məqaləsində məsələyə geniş yer verib. Nəşrin üçüncü zirvə toplan­tısına münasibətdə gündəmə gətirdiyi fiasko məntiqində də başlıca səbəb elə vurğuladığımız məqamdır. 

Bəli, “Politico” yazır ki, Avropanın 50-yə yaxın ölkəsinin liderlərinin, on­ların köməkçilərinin və digər rəhbər şəxslərinin, həmçinin yüzlərlə jurna­listin qatıldığı Avropa Siyasi Birliyinin üçüncü zirvə toplantısı fiaskoya uğra­dı. Nəşrin bildirdiyinə görə, toplantıya yığışanlar Avropanın astanasında olan münaqişələrin, yaxud hansısa digər re­gional problemin həllində əhəmiyyətli irəliləyiş əldə edə bilməyiblər.

“Politico” yazır ki, Fransa prezidenti Emmanuel Makronun layihəsi olan Avro­pa Siyasi Birliyi ideyası, indiki halda bu platformanın üçüncü zirvə toplantısı Er­mənistan və Azərbaycan arasında sülhə nail olmaq, Balkanlarda gərginliyi azalt­maq və qitənin təhlükəsizliyinə dair stra­teji söhbətlər aparmaq imkanı kimi təqdim edilib. Avropa liderləri ABŞ-ın Ukraynaya yardımı ilə bağlı narahatlıqlar fonunda, Avropanın dəstəyini hiss etdirmək üçün Qranadada olan Ukrayna Prezidenti Vla­dimir Zelenskinin ətrafında dolaşsalar da, əsas oyunçuların olmaması səbəbindən, digər münaqişələrdə irəliləyiş əldə edə bilmədilər.

Nəşrin diqqət yetirdiyi başlıca məqamlardan biri Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin və Türkiyə Prezidenti Rə­cəb Tayyib Ərdoğan üçüncü zirvə toplan­tısında iştirak etməməsi idi. Bu isə “Poli­tico”nun fikrincə, Qarabağdakı humanitar böhranın həlli üçün hərəkətə keçmək ümidlərini puça çıxardı. Halbuki, liderlər Azərbaycanın bölgədə, 100 min qaçqının (?) ölkəni tərk etməsinə səbəb olan, ildı­rım sürətli hücumundan sonra Prezident İlham Əliyevlə baş nazir N.Paşinyan ara­sında ilk görüşü keçirməyə ümid bəslə­yirdilər.

Nəşr bildirir ki, Azərbaycan Fransanı danışıqlarda qərəzli olmaqda ittiham et­diyindən, Prezident İlham Əliyev Qrana­daya getmədi. Amma ümumən Bakı son nəticədə danışıqlara razıdır, bir şərtlə ki, proses ancaq Avropa İttifaqının hi­mayəsi altında Brüsseldə gerçəkləşsin. Nüfuzlu Avropa nəşri bunu Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi, Prezident Admi­nistrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyevin “X” sosial şəbəkəsində bildirdiklərinə istina­dən yazıb.

“Politico” toplantıda Kosovo və Ser­biya arasındakı gərginliyi aradan qaldır­maq cəhdlərinin də Azərbaycan–Ermə­nistan münasibətlərinin tənzimlənməsi kimi, nəticəsiz qaldığından söz açıb. Nəşr bu baxımdan Kosovo Prezidenti Vjosa Osmaninin mövqeyi üzərində dayanıb. Mövqe isə bundan ibarətdir ki, o, Belqra­da qarşı sanksiyaların tətbiq edilməyəcə­yi təqdirdə, serb həmkarı Aleksandr Vu­çiçlə danışıqlardan imtina qərarını verib.

“Politico” bu qənaətdədir ki, qeyri-rəs­mi sammitin mənasızlığı ev sahibi ölkə­nin – İspaniyanın 700-ə yaxın jurnalist üçün toplantının gözlənilən məqamlarına dair əvvəlcədən planlaşdırılmış mətbuat konfransını son anda ləğv etdikdə özü­nün pik həddinə çatıb. Halbuki, mətbuat konfransında İspaniya qəbul edilən bə­yanatların mətnini açıqlamalı, həmçinin Avropa Siyasi Birliyinə rəhbərliyin özün­dən Böyük Britaniyaya keçdiyini rəsmən təsdiqləməli idi.

Nəşr liderlərin sammitə həvəssizli­yi məsələsinə də diqqət yetirib. Media orqanının yazdığına görə, bu, günün əv­vəlindən açıq-aydın görünürdü. Bir çox dəvətlilər jurnalist kütləsi ilə fikirlərini bö­lüşməkdən çəkindilər. İtaliyanın baş naziri Corcio Meloni isə sən demə, mediaya mü­nasibətdə lap saymazyana davranıbmış. Xanım baş nazir jurnalistlərin qarşısından mobil telefonla danışa-danışa keçibmiş. Bundan başqa nə Almaniya Kansleri Olaf Şolts, nə də Böyük Britaniyanın baş na­ziri Rişi Sunak mətbuata açıqlama verib. Öz növbəsində Avropa Siyasi Birliyinin yaradılması ideyasını verən Fransa lideri E.Makronun da media təmsilçilərinə deyə­cək heç nəyi yox idi.

“Politico” Makronun yalnız günün so­nuna yaxın mətbuat konfranslarının birin­də tədbirlə bağlı danışmaq üçün özündə cəsarət tapdığına diqqət çəkib. O, Avro­pa Siyasi Birliyinin 47 üzvü arasında ki­bercinayətkarlıqla mübarizə sahəsində əməkdaşlığı gücləndirmək məsələlərin­dən söz açıb. Ən əsası isə Makron gö­rüşün faydalılığına sübut kimi, Azərbay­canın olmadığı şəraitdə, Ermənistanla aparılmış danışıqların faydalarını reklam etməyə girişib. Bəli, reklam etmək. Nəş­rin qənaəti məhz belədir. Aydın görünür ki, “Politico” mövcud istiqamətdəki danı­şıqları əhəmiyyətsiz saymaqdadır... 

Fransa Prezidenti ABŞ-ın Ukrayna­ya yardımı gecikdirməsi ilə bağlı suala cavab olaraq, Birləşmiş Ştatların Kiyevə milyardlarla dollarlıq dəstəyini, habelə Aİ-nin töhfəsini böyük tamamlayıcı faktor adlandırıb. Lakin bir qədər də populist tonlarla xəbərdar edib ki, mövcud durum “Avropa səfərbərliyimizi əvəz edə bil­məyəcək”. “Politico” Avropa Siyasi Birliyi ideyasının orijinallıq məntiqini irəli sürən Makrona, Əlhambrada axşam turu üçün liderlərə qoşulmazdan əvvəl, jurnalist­lərdən həmişəkindən daha az sual ün­vanlandığını da nəzərəçarpan mənfi hal olaraq vurğulayıb. Nəşrin qənaəti belədir ki, bu durum tədbirə və ideyaya olan ma­rağın zəifləməsindən xəbər verir.

Qeyd edək ki, İspaniya Administrasi­yası Avropa Siyasi Birliyinin üçüncü Zirvə toplantısı ilə bağlı əsas mətbuat konfran­sının niyə ləğv edildiyinə izahat vermək­dən yayınıb. Aİ diplomatlarından birinin sözlərinə görə, bu halın yaşanmasında “heç bir fundamental problem” yox idi və mətbuat üçün bəyanatlara, demək olar, ehtiyac qalmamışdı: “Bu, mini BMT-dir. Bu, liderlərin hərəkətə keçə və sövdələş­mələr bağlaya biləcəyi bazardır”.

Onu da deyək ki, E.Makron Rusiya–Ukrayna münaqişəsi başlandıqdan son­ra, konkret olaraq 2022-ci ilin mayında Avropa Siyasi Birliyi ideyasını işə salıb. O zaman bu təşəbbüs xeyli ambisiyalı görünüb. Hesab edilib ki, mövcud plat­forma liderlər üçün sadəcə Davos İqtisa­di Forumu kimi bir yer olmayacaq, eyni zamanda, onlara “əməkdaşlıq üçün yeni məkan” yaratmaq, sülh və təhlükəsizliyin daha əzmlə təşviqi müstəvisinə çevrilə­cək. 

Ancaq məlumdur ki, ASB münaqişələ­rin həllində az irəliləyiş əldə etdi. Danışıq­larda əsas diqqət miqrasiya məsələlərinə yönəldi. Elə indi də belə oldu. Nəzərə alaq ki, bu, Britaniya lideri Rişi Sunak üçün başlıca mövzudur. Çünki onun ölkə­sinin məlum “Brexit”dən sonra məsələni Avropa dövlətləri ilə müzakirə imkanı yoxdur. Makronun bildirdiyinə görə, zirvə toplantısı çərçivəsində R.Sunak, C.Me­loni (İtaliyanın baş naziri) və Albaniyanın baş naziri Edi Rama arasında keçirilən görüşdə tranzit ölkələrində məlumat mü­badiləsi və insan alverinə qarşı əməliy­yatlar üzrə əməkdaşlığı artırmaq üçün öhdəliklər götürülüb. “Politico” yalnız bu cəhəti oktyabrın 5-də keçirilmiş toplantı­nın başlıca uğuru kimi qiymətləndirib. 

Sonda ümumən qeyd edək ki, apa­rılan bir sıra təhlillər Almaniyada Angela Merkelin hakimiyyətinin sona çatması ilə Avropada liderlik probleminin yarandığı­nı göstərib. Mövcud kontekstdə Fransa Almaniyadan boş qalan yeri doldurmağı hədəfləyən siyasət yürüdüb. ASB ideyası da bundan qaynaqlanıb. Əslində, Parisin gərgin diplomatik səyləri ilə fəaliyyətə başlayan yeni mexanizm Avropanın dün­ya siyasətində nüfuzunun artırılmasını qarşısına məqsəd qoyub. Fransa Prezi­denti Makron üçün məsələ çox vacibdir. Ona görə ilk növbədə ASB Makronun Avropa siyasətində və dünya diplomati­yasında liderlik mövqeyini gücləndirmək cəhdi kimi qiymətləndirilib. 

Onu da nəzərə alaq ki, bu platforma­nın toplantıları son illərdə dünya diplo­matiyasında təsiri azalan Fransa və bu mövzuda tənqidlərə məruz qalan Makron üçün xüsusi məna və əhəmiyyət kəsb edir. “Politico” haqqında söz açdığımız məqaləsi ilə göstərdi ki, tədbirə maraq aşağı səviyyədədir. Yəni, toplantı elə bir mühüm məna yükü daşımır. Azərbaycan isə Türkiyənin Bakı–İrəvan danışıqla­rında iştirakı təklifini irəli sürməklə, həm də onu sübut etdi ki, aşkar ermənipərəst mövqe tutan Makron Fransasının Avropa liderliyini qəbul etmir. 

Ə.RÜSTƏMOV
XQ