Avropa İnsan Haqları Məhkəməsi həmin məlumatları açıq mənbələrdən də əldə edə bilər

Belə məlum olub ki, Avropa İnsan Haqları Məhkəməsi (AİHM) 32 il bundan əvvəl Meşəlidə hərbi cinayətlər törətmiş erməni faşisti Vaqif Xaçatryan haqqında məlumat vermək üçün Azərbaycana bir həftə vaxt verib. Yəni Bakı avqustun 8-dək Avropanın ali femidasına Xaçatryanın cinayət əməlləri ilə bağlı sübut və dəlilləri təqdim etməlidir. Bundan əlavə, Azərbaycan Avropa İnsan Haqları Məhkəməsini həmin şəxsin olduğu yer, saxlanma şəraiti, səhhəti, göstərilən tibbi yardım və qaytarılmasının mümkünlüyü barədə məlumatlandırmalıdır.

Olduqca maraqlı bir vəziyyət yara­nıb. Otuz il ərzində torpaqlarımızı iş­ğalda saxlayan, burada mülki və hərbi xarakterli hər cür cinayətlər törədən, yüz minlərlə insanın haqqını tapda­yan bir ölkə Azərbaycanı İnsan Haqları Məhkəməsinə verib.

* * * 

Azərbaycanın prokurorluq orqan­ları haqqında başlatdığı cinayət işi üzrə 2013-cü ildə Vaqif Xaçatryanı beynəlxalq axtarışa verib və o, gö­rülən tədbirlər nəticəsində iyulun 29-da Dövlət Sərhəd Xidmətinin əməkdaşları tərəfindən Laçın yolundakı Həkəri nə­zarət-buraxılış məntəqəsində saxlanı­lıb.

Bəli, Vaqif Xaçatryan 1991-ci ilin dekabrında Xocalı rayonunun Meşə­li kəndində qanunsuz erməni silahlı dəstəsinin tərkibində azərbaycanlılara qarşı soyqırımı cinayəti törədib. Onun cinayət əməli o dərəcədə aşkar görü­nür ki, məhkəmə qarşısına çıxarmaq üçün həmin sənədli xronika kifayət edir.

Ermənistanın beynəlxalq məh­kəməyə müraciətindən sonra bir həftəlik vaxtla bağlı qərarın Azərbay­cana göndərilməsi hansı hüquqi prin­siplərə əsaslanır? Bundan daha ma­raqlı məqam isə İrəvanın başkəsən terrorçu ilə bağlı müraciətinə Avropa İnsan Haqları Məhkəməsi nədən bu qədər operativ reaksiya verib?

Məsələyə aydınlıq gətirən ölkəmi­zin Avropa İnsan Haqları Məhkəməsi yanında səlahiyyətli nümayəndəsi, Ali Məhkəmənin sədr müavini Çingiz Əs­gərov qeyd edib ki, Azərbaycan üzvü olduğu İnsan Hüquqlarının və Əsas Azadlıqların Müdafiəsi haqqında Kon­vensiyadan irəli gələn öhdəliklərə sa­diqdir. Məhkəmənin sorğu verdiyi mə­lumatı ona təqdim edəcək. Ç.Əsgərov İrəvanın müraciətindəki incə məqama da diqqəti yönəldib: “Eyni zamanda, yumşaq desək, təəccüblüdür ki, Ermə­nistan hökuməti Avropa Məhkəməsinə belə bir müraciəti edib. Axı həmin mə­lumatlar elektron şəbəkədə, açıq mən­bələrdə və mediada yer alıb. Görü­nür, Ermənistanın acizliyi artıq hüquqi müstəviyə keçib”.

“Məlumdur ki, Ermənistan Avropa təsisatları, o cümlədən, Avropa İnsan Haqları Məhkəməsi ilə yaxından əmək­daşlıq edir və bu səbəbdən ermənilə­rin göndərdikləri şikayətlərə bunca operativ münasibətin şahidi oluruq”, – deyən Ali Məhkəmənin sədr müavini daha sonra bildirib: “Bundan əvvəl də, bu ilin iyununda 2 erməni diversantı – Harut Yuriki Hovakimyan və Karen Aşoti Qazaryanla bağlı oxşar gedişatı izlədik. Elə həmin vaxt iki Azərbaycan əsgərinə – Aqşin Bəbirov və Hüseyn Axundova ermənilər tərəfindən iş­gəncə verilməsi ilə bağlı Avropa Məh­kəməsinə şikayət olunmuşdu. Avropa Məhkəməsi reqlamentinin 39-cu mad­dəsinə əsasən, Ermənistan tərəfinin əsir götürdüyü Azərbaycan əsgərlərinə qarşı zorakılığın dayandırılması tələb olundu. Amma Avropa Məhkəməsi Azərbaycan tərəfinin bu vəsatətini qə­buledilməz saymışdı. 

Azərbaycanın əsir alınmış əsgər­lərinə işgəncə verilməsi barədə aşkar sübutlara baxmayaraq, heç bir mövqe bildirməyən Avropa İnsan Haqları Məh­kəməsi erməni diversantları ilə bağlı “təcili qərar” çıxardı. Yəni Azərbaycan­dan erməni hərbçinin Azərbaycanda əsirlikdə və ya başqa statusda olması barədə iyunun 6-dək 2 məlumat ver­məsini tələb etdi. Deyərdim ki, burada xristian təəssübkeşliyindən daha çox qarşı tərəfin bu məhkəmə instansiyasi ilə sıx əməkdaşlığı rol oynayır. Avropa Məhkəməsi ilə işləyən erməni vəkillə­rin sayı həddindən artıq çoxdur. Azər­baycandan isə bu instansiya ilə əmək­daşlıq edən vəkillərin sayı çox azdır, olanların da əlaqələri zəifdir. Digər tərəfdən, Avropa Məhkəməsinə göndə­rilən müraciətin məzmunundan da çox şey asılıdır. Müraciətin aydın, dürüst yazılması, Avropa Məhkəməsinin işgü­zar dilində olması və əsaslandırılması əsas şərtdir”.

* * * 

Deməli, Avropa İnsan Haqları Məh­kəməsi İrəvanın yurisdiksiyasını qəbul edib və qarşı tərəf bu məhkəmə ins­tansiyasının qəbul etdiyi qərarı icra etməlidir. Onların tələbi budur ki, hərbi cinayətlərə görə Azərbaycanın həbs etdiyi Vaqif Xaçatryan haqqında ətraflı məlumat verilsin. Onsuz da Azərbay­can bu informasiyanı gizli saxlamır və artıq media məhkəməsiz də belə məlu­matları açıqlayır.

Hazırda Vaqif Xaçatryan tibb müəs­sisəsində müalicə alır, onunla Azər­baycanın Ombudsmanı görüşüb, ailə üzvləri ilə əlaqə saxlamağa şərait ya­radılıb. Baş prokurorun xüsusi tapşırıq­lar üzrə böyük köməkçisi İlqar Səfəro­vun sözlərinə görə, Xaçatryan hazırda müalicə alır, ona qarşı verilmiş ittiham­lar elan edilib, ilkin dindirilməsi həyata keçirilib. Məlumatlarda o da qeyd olu­nur ki, saxlanılanın səhhəti ilə bağlı həkimlər tərəfindən müayinəsi aparılıb, tibbi müayinədən sonra isə vəkillə və tərcüməçi ilə təmin edilib. Yəni, bey­nəlxalq hüquqda tələb olunan bütün prosedurlar gözlənilib, erməni tərəfinin Avropa Məhkəməsi qarşısında qal­dırdığı haray-həşirin isə heç bir əsası yoxdur.

Sadəcə, bu insident bir həqiqəti də üzə çıxardı ki, Azərbaycan tərəfi Avropa İnsan Haqları Məhkəməsində daimi fəaliyyət göstərə biləcək səriş­təli kadrların yetişdirilməsi və ora gön­dərilməsi istiqamətində təcili tədbirlər görməlidir. Yoxsa, beynəlxalq məh­kəmədə, eləcə də Avropanın digər mülki, hüquqi təsisatlarında ermənilə­rin tamamilə əsassız, demoqogiyadan uzağa getməyən sərsəm iddiaları üzrə haqlı olduğumuz halda haqsız duruma düşə bilərik.

Vəziyyətdən çıxış yolu kimi indiki şəraitdə Avropa məkanında tanınmış, söz və nüfuz sahibi olan peşəkar və­killəri Avropa İnsan Haqları Məhkəmə­sində öz milli maraqlarımızın müdafiə­sinə yaxından cəlb etməliyik. Bir daha təkrar etmək istərdik ki, beynəlxalq məhkəmələrdə işləmək üçün savadlı vəkillərin hazırlanmasına ciddi ehtiyac var və bu boşluq doldurulmalıdır.

Bəs Xaçatryanı hansı cəza gözlə­yir? Azərbaycan Respublikası Cinayət Prosessual Məcəlləsinin 103-cü mad­dəsində nəzərdə tutulmuş əməllərin törədilməsinə görə 14 ildən 20 ilədək müddətə və ya ömürlük azadlıqdan məhrumetmə, 107-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş əməlin törədilmə­sinə görə isə 10 ildən 15 ilədək müd­dətə azadlıqdan məhrumetmə cəzası nəzərdə tutulub. Yəni, konkret indiki vəziyyətdə cinayətlərin cəmi qaydasın­da şəxsə ömürlük azadlıqdan məhru­metmə cəzası məhkəmənin hökmü ilə təyin edilə bilər. Yəni, uşaq qatili Vaqif Çərkəzoviçin həbsxanada çürümə eh­timalı böyükdür. 

Fikrət SADIXOV,
politoloq

İşğal etdikləri ayrı-ayrı kəndləri­mizdə kütləvi qırğınlar törətmiş, Bi­rinci Qarabağ müharibəsi dövründə dörd minə yaxın soydaşımızı əsir götürmüş, onlara olmazın əzablar yaşatmış Ermənistan indi bizi bey­nəlxalq məhkəməyə verir. Ötən otuz il ərzində Bakı müxtəlif beynəlxalq hüquq instansiyalarına, təşkilatlarına müraciət edib. Həmin müraciətlərin araşdırılması missiyasını ATƏT-in Minsk qrupu öz boynuna götürmüş­dü. Bu qrup isə birmənalı şəkildə ermənilərin tərəfini saxlayırdı. Əgər o, bircə dəfə ədalətli qərar çıxarmış olsaydı, Azərbaycan onu tam yerinə yetirməyə hazır idi.

Müharibə cinayətləri, işğalla bağlı BMT-nin dörd qətnaməsinin olduğu da hər kəsə bəllidir. Heç biri yerinə yetirilmədi. Bəs bunu hansı hüquqi məntiqlə izah etmək mümkündür? İrəvan bir cinayətkardan ötrü hay-küy qaldırır, beynəlxalq məhkəməyə müraciət ünvanlayır. Qətiyyən şübhə etmirəm ki, bu cinayət işi ilə bağlı əlimizdə tutarlı sübutlarımız, canlı şahidlərimiz var. Üstəlik, otuz iki əv­vəlki video-görüntülər və fotoşəkillər də durur. O tarixi faktların bir neçəsi artıq YouTube-də yerləşdirilib. İnsan Haqları Məhkəməsində bizə qarşı hansısa qərarın qəbul olunmayaca­ğına qəti şübhə etmirəm. Əksinə, biz insanlığa qarşı cinayətlərdə iştirak edən, əli azərbaycanlının qanına bu­laşmış şəxsi həbs etmişik. Onun üzə­rində ədalətli məhkəmə qurulacaq və mütləq layiqli cəzasını alacaq. 

İmran BƏDİRXANLI,
“Xalq qəzeti”