Müharibədə qalib gəlmək mənim hə­yatımın, siyasi həyatımın missiyası idi. Müharibə də uğurla başa çatdı. Biz bir çox amillərə baxmadan müharibədə qa­lib gəldik: siyasi amillərə, bizim hərb­çilərimiz üçün bir neçə müdafiə səddinin qırılmasını çətinləşdirən işğal edilmiş ərazilərdə uzunmüddətli infrastruktur layihələrinin olması amillərinə baxma­dan. Bəzi yerlərdə onların minalarla dolu beş, digər yerlərdə isə yeddi müdafiə səddi var idi.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin “Euronews” televiziyasına müsahibəsindən. 

Şuşa, 22 iyun 2023-cü il

Dövlət başçımızın daha bir möhtəşəm və mükəmməl müsahibəsini eşitdik, oxuduq və məmnun olduq. Bu müsahibənin ilk cümlələrini oxuyarkən elə güman edirdim ki, indicə cənab Prezidentin 44 günlük İkinci Qarabağ müharibəsi günlərində şahidi olduğumuz müsahibələrinin davamını görəcəyik. Çünki yenə də söhbət Azərbaycanın haqq işindən, Ermənistanın işğalçı siyasətinin fəsadlarından, İkinci Qarabağ müharibəsinin yaratdığı yeni reallıqlardan gedirdi. Üstəlik, müsahibə götürən də yenə Avropa mətbuatı, müsahibə verən isə türk dünyasının uğurlarını gözü götürməyən çoxsaylı bədxahların qarşısında mərdanəliklə dayanan sərkərdə, Azərbaycan Prezidenti idi. 

Ancaq gözlədiyimin əksinə oldu. Bu, 44 günlük müharibə dövrünün mü­sahibələrindən köklü surətdə fərqlə­nirdi. Çünki “Euronews”un əməkdaşı da hansısa ittihamlarla çıxış etmirdi (biz həmin günlərdə avropalı sıravi jur­nalistlərin Azərbaycan Prezidenti ilə söhbət zamanı çoxsaylı ittihamlarla danışdığını az görməmişdik), dövlət başçımız da “basdığını kəsmək” iddia­sından uzaq idi. Yəni yüzlərlə məsələ­də müqəssir olan Ermənistan haqqın­da danışan Azərbaycan lideri olduqca yumşaq mövqe nümayiş etdirirdi. Bu fakt isə bir daha sübut edirdi ki, Azər­baycan həqiqətən sülhün tərəfdarıdır. Amma ədalətli sülhün. Dövlətimizin və xalqımızın maraqlarını, mənafelərini təmin edən sülhün. Bu zaman onu da xatırladaq ki, cənab Prezident dövlə­timizin maraqlarını, xalqımızın məna­felərini müdafiə edərkən qətiyyən bey­nəlxalq hüququn prinsip və əsaslarını unutmur, əksinə, bütün bəşəri dəyər­lərə hörmət və ehtiramla yanaşmağın nümunəsini yaradır. 

Dövlət başçımızın cavablarındakı bəzi məqamları xatırlatmazdan əv­vəl avropalı jurnalistin bir ifadəsini yada salmaq istəyirəm. “Euronews”un əməkdaşı Şuşa haqqında danışarkən dedi ki, cənab Prezident, bizi burada qəbul etdiyinizə görə Sizə çox minnət­darıq: “Bu bölgə Cənubi Qafqazın yeni tarixində bəzi ən zorakı epizodların cərəyan etdiyi səhnə olub”. Fikrimizcə, Avropa mətbuatının təmsilçisi bu fikir­lərlə erməni işğalının, barbarlığının, vəhşiliyinin miqyasından xəbərdar ol­duğunu demək istəyirdi. Yəni söhbət müasir Cənubi Qafqaz reallıqlarının hamıya gün kimi aydın olmasından ge­dirdi. 

Azərbaycan Prezidenti isə İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra yaran­mış yeni reallıqlar barədə mülahizələri­ni dilə gətirdi. Cənab Prezident xatırlat­dı ki, o, İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra vəziyyətin fərqli olacağını dü­şünürdü: “Biz sülh üçün hazır idik və əslində bir az gözlədik ki, beynəlxalq iştirakçılar bizə müəyyən yeni təkliflər versinlər. 2020-ci il noyabrın 10-da Bə­yanatı imzaladığımız zaman vəziyyət, əslində, dayanıqlı sülhü təmin etmirdi. O, sülh razılaşması deyildi, Bəyanat idi. Əslində, Ermənistanın kapitulyasi­ya aktı idi. Buna görə biz Ermənistanla münaqişənin yekun həll variantını tap­maq məqsədilə müəyyən təşəbbüslər­lə çıxış etməyə başladıq və ictimaiyyət qarşısında bunu açıqladıq”. 

Doğrudan da, Azərbaycan həmin günlərdə sülh sazişinin imzalanması üçün lazım olan bütün addımları atmış­dı. Çox keçmədi ki, Azərbaycan sülh sazişinin prinsiplərini müəyyən etdi və və qarşı tərəfə göndərdi. Həmin prin­siplər ölkələrin ərazi bütövlüyünün, suverenliyin və beynəlxalq sərhədlərin qarşılıqlı tanınması, sərhədlərin de­limitasiyası, gücdən istifadə etməmə və ya güclə təhdid etməmə kimi bey­nəlxalq hüququn hamıya məlum olan prinsipləri idi. Ancaq qarşı tərəf və on­ların himayədarları heç bir normal ad­dım atmadıqları kimi, normal təklifləri də qəbul etmək istəmədilər. Nəticədə, regiondakı gərginliyin artmasına səbəb oldular. 

Dövlət başçımızın bu müsahibəsi zamanı məni – bəlkə də hamını ma­raqlandıran bir məqam da ortaya çıx­dı. Daha doğrusu, indiyədək heç bir mətbuat təmsilçisi Azərbaycan Prezi­dentinə belə sual verməmişdi. “Euro­news”un müxbiri soruşdu ki, qarşı tərəfə nə tövsiyə edərdiniz? 

Dövlət başçımız xatırlatdı ki, həya­tımda ilk dəfədir ki, mənə bu sual veri­lir. Ona görə də cavab vermək üçün su­alın iki hissəyə bölünməsini təklif etdi: “Birincisi, əgər onlar mənim söylədik­lərimə qulaq asırlarsa, mənim Ermə­nistandakı ermənilərə mesajım belədir ki, biz onların dövləti ilə sülh istəyirik, bizim Ermənistana qarşı ərazi iddiala­rımız yoxdur, baxmayaraq ki, mühari­bədən əvvəl yüz minlərlə azərbaycanlı Ermənistanda yaşayıb və bütövlüklə etnik təmizləməyə məruz qalıb, onla­rın mədəni və dini irsi tamamilə məhv edilib. Bununla belə, bizim heç bir ərazi iddiamız yoxdur. Lakin biz düşünürük ki, Azərbaycan və Ermənistan əlaqələ­rini normallaşdıranda və diplomatik əlaqələr quranda, Ermənistandan zorla deportasiya olunmuş azərbaycanlıların qayıtmaq hüququ var”. 

Fikrimizcə, olduqca ədalətli, mən­tiqli və dünya təcrübəsinə əsaslanan cavabdır. Üstəlik, belə arqumenti heç bir erməninin nə zamansa dilə gətirə­cəyinə də inanmaq olmur. 

O ki qaldı, Azərbaycanın Qarabağ iqtisadi rayonunda yaşayan ermənilərə Azərbaycan Prezidentinin verəcəyi tövsiyəyə, cənab dövlət başçısı bu missiyanı yerinə yetirmək istəyindən də uzaq olduğunu söylədi və əlavə etdi ki, Qarabağdakı ermənilərə gəlincə, onlar qondarma liderlərinin arxasınca getməməlidirlər. Bu “liderlər”, – hazırkı və bundan əvvəlki “liderlər”, – onlara bütün bu müddət ərzində – mühari­bədən əvvəl, müharibə zamanı qalib gəldiklərini deyəndə yalan danışıblar. Hətta biz Şuşaya nəzarəti ələ alanda onlar deyirdilər ki, Şuşa onların nə­zarəti altındadır. Onlar bunu çox yaxşı bilirlər. Onlar Xankəndidə hakimiyyəti ələ keçirmiş və əsas məqsədi öz ma­raqlarını güdmək olan bugünkü rejimin girovuna çevrilməməlidirlər.

Bəli, zaman başqadır. İndi artıq heç kəsi aldatmaq mümkün deyil. Ermə­ni siyasətçiləri də tarixi “mifyaratma” ənənəsindən ayrılmalı, günün reallıq­ları ilə barışmalıdırlar. Həmin bədnam ənənədən ayrılsalar, yaxud tarixən içərisində yaşadıqları xülyalardan ayıl­salar, onda Cənubi Qafqaza sülh də gələcək, bu regiondakı nəinki hər üç xalq, hətta, etnik azlıqlar da azadlıq, firavanlıq içərisində yaşayacaq, gələ­cəyə daha böyük ümidlərlə baxacaqlar. Hələlik isə pandemiya şəklini almış er­mənilik xəstəliyi regionun aydın saba­hını şübhə altına almaqdadır. 

İttifaq MİRZƏBƏYLİ, “Xalq qəzeti”