Həkəri sərhəd-keçid məntəqəsində ölkəmizin hərbçilərinə atəş açılması onu göstərir ki, Ermənistan Azərbaycanla normal münasibətlərin qurulmasında maraqlı deyil. Ümumi olaraq, məsələyə bu cür qiymət vermək mümkündür. Amma burada xüsusi vurğulanmalı məqamlar da var. 

Birinci, sözügedən istiqamətdə Azərbaycan hərbçilərinin atəşə tutulması Həkəri sərhəd-buraxılış məntəqəsinin işinin pozulmasına yönələn akt idi. Demə­li, Ermənistan belə bir məntəqənin möv­cudluğunu qəbul etmir. Nəzərə alaq ki, son iki yüz ilə qədərki müddətdə həmin istiqamətdə sərhəd olmayıb. Qarabağ erməniləri burada istədiklərini ediblər. Sanki Ermənistan ərazisindədirlər. Belə yanaşmanın sonradan erməni avantürist millətçilərini Azərbaycanın torpaqlarını iş­ğal etməyə həvəsləndirdiyi isə faktdır. Bu baxımdan separatçı rejimin formalaşma­sını da vurğulaya bilərik. 

İkinci. Həkəri sərhəd-keçid məntəqə­sinin mövcudluğu Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpası deməkdir. Ermə­nistan baş naziri Nikol Paşinyan ölkəmi­zin Qarabağ da daxil olmaqla, 86,6 kvad­ratkilometr ərazidə suveren hüquqlarını tanıdığını bəyan etsə də, görünən budur ki, deyimdə səmimilik yoxdur. Məlum insi­dent məhz bunun nəticəsi idi.

Üçüncü. Məlumdur ki, Ermənistan rəhbərliyi Həkəri sərhəd-buraxılış məntəqəsi qurulduqdan sonra bunu da Qarabağ ermənilərinin blokadasının dərinləşməsi kimi qiymətləndirdi. Yada salaq ki, İrəvan azərbaycanlı ekofəal­ların və qeyri-hökumət təşkilatları təm­silçilərinin Laçın-Xankəndi yolunun Şuşa ərazisində ötən ilin dekabrından bu ilin aprelinədək davam etmiş aksi­yasına da eyni müstəvidə yanaşırdı. Lakin Azərbaycan məntəqənin fəaliy­yətində səmərəliliyi təmin etdi. Erməni sakinlər çox rahat şəkildə Ermənista­na gediş-gəliş imkanları qazandılar. Bunu dünya gördü. Mövcud vəziyyət isə erməni hakim siyasi dairələrinə sərf eləmədi. Ona görə Həkəri təxribatını törətdilər ki, Qarabağın erməni əhalisi də həmin məntəqənin təhlükəsizliyinə şübhə ilə yanaşsın. 

Dördüncü. Sərhəd təxribatı onu göstərdi ki, Ermənistan Qarabağ ermənilərini düşünmür, yalnız onlara fokuslanıb avantürist fəaliyyət həyata keçirməyi prioritet seçir. Yəni, İrəvan üçün insan amili yoxdur, yalnız ambisiya var. Əks halda, niyə atəş açılsın ki? Bir halda ki, sərhəddən ke­çib Ermənistana gedənlər azərbaycan­lılar deyil, yəni məntəqə ermənilər üçün açılıbsa, lazım idi ki, bu, Azərbaycanın jesti kimi qiymətlənləndirilsin. Nəzərə alaq ki, hazırda ölkəmizin digər döv­lətlərlə quru sərhədləri bağlı ola-ola, yalnız Ermənistana gediş-gəliş var idi. 

Beşinci. Sərhəd-buraxılış məntə-qəsinin mövcudluğunun Qarabağ er­mənilərinin, guya, blokadaya alınma­sı kimi qiymətləndirilməsinə yenidən diqqət yetirək. Mövcud xüsusda Er­mənistan hakimiyyəti, eləcə də ermə­ni siyasi dairələri və onların xaricdəki havadarları “humanitar fəlakət” və bu sayaq digər ifadələrdən yararla­nırlar. Azərbaycan isə hərəkətləri ilə bunun əksini sübuta yetirirdi. Belə bir məqamda sərhəddə təxribat lazım idi ki, məntəqənin iş rejimi pozulsun və Qarabağ ermənilərinin “blokada dramatizmi” dərinləşsin. Bu mənada erməni avantüristlərinin “istəklərinə” çatdıqlarını söyləmək mümkündür. 

Altıncı. Şərti sərhəddə məntəqənin qurulması, eyni zamanda, psixoloji mahiyyət daşıyırdı. Sərhəd məntəqəsi varsa, deməli, oradan keçid də olma­lıdır. Bu isə Ermənistanın Qarabağ avantürası üçün arzuolunmaz mən­tiqdir. Yəni, əvvəllər bölgədəki erməni silahlılarına hərbi dəstək rahat realla­şırdısa, sərhəd məntəqəsinin varlığı o demək idi ki, kənardan hansısa torpaq yollarla Qarabağa silah-sursat daşı­masının qarşısı alınacaqdır. Mövcud istiqamətdə özbaşınalıq olmayacaq. Sərhəddə təxribatın məqsədi həm də buna qarşı psixoloji müqavimət göstər­mək idi. Məntəqənin işini pozmaqla təxminən, belə demək istəyirlər: hara­dan istəyirik, oradan keçəcəyik. Başqa sözlə ifadə etsək, tipik erməni həyasız­lığı. 

Yeddinci. Azərbaycan–Ermənistan sülh danışıqlarının intensivləşdiyi ha­zırkı durumda böyük təxribat sülhdən yayınmaq üçün bəhanədir. Bu, danı­şıqlar prosesində yeni reallıq yaratmaq istəyidir. Ermənistan çalışır ki, həmin prosesə qatmağa çalışdığı Qarabağ ermənilərinin hüquq və təhlükəsizliyi ilə bağlı məsələ daha da qabarıq şəkildə özünü göstərsin. 

Səkkizinci. Ermənistan təxribata görə özünü günahkar görmür. Əvəzin­də Rusiyanın qınamaq yolunu tutur. Rusiyanın Ermənistandakı səfirinin ölkənin Xarici İşlər Nazirliyinə çağırıl­ması və ona rəsmi etirazın bildirilməsi də bundan qaynaqlanır. Beləliklə, sər­həd təxribatı, eyni zamanda, Moskva­nın bölgədəki rolunu azaltmaq, Rusiya sülhməramlı kontingentinin səmərəsiz­liyini vurğulamaq məntiqindən qaynaq­lanmaqdadır. 

Doqquzuncu. Ermənistan Həkə­ridə təxribat törətməklə, belə təxribat­ları davamlı şəkildə reallaşdıracağının da mesajını vermiş oldu. Ölkə onu da yaxşı bilir ki, Azərbaycan vəziyyəti məhz qeyd etdiyimiz tərzdə qəbul edə­cəkdir. Buna görə də məsuliyyəti öz boynundan atır. Bir növ, xaos mühitinin təşəbbüskarı qismində çıxış edir. Nəti­cədə ölkəmiz sərt tədbir gerçəkləşdirir, sərhəddən keçidi məhdudlaşdırır və ya tam dayandırır. Yəni, Bakı təhlükəsizlik təminatının özü üçün ön planda oldu­ğunu göstərir. Bu, prinsipial məsələdir. Əgər bu addım atılmasa, analoji halla­rın təkrarlanması sərhəd məntəqəsinin lazımsızlığına dair faktiki rəy formala­şacaqdır. 

Onuncu. Azərbaycan Həkəridən gəliş-gedişi məhdudlaşdırır və bunun­la da Qarabağdakı separatçı rejim əndişəyə düşür. O rejim ki, Ermənis­tan hakimiyyəti ilə arasının pis oldu­ğu aşkardır. O rejim ki, onun dayağı qismində Rusiyadakı müəyyən siyasi qüvvələrin çıxış etdikləri də bəllidir. Deməli, hazırkı durumda Ermənistanın istəyi həm də həmin dairələrin Azər­baycana qarşı sərt tədbirlər görməsinə şərait yaratmaqdır. Sərhəd təxribatının məqsədlərindən biri də budur.

On birinci. Burada Azərbayca­nın sərhəd təxribatı fonundakı əks hücumuna diqqət yetirək. Dediyimiz kimi, sərhəddə təhlükəsizlik bizim üçün önəmlidir və buna görə ölkə­miz atəşə görə məsuliyyət məsələ­sini ciddi qoyur, sərhəddə gediş-gəlişi məhdudlaşdırır. Bu durumda Qarabağ erməniləri üçün yeganə yol qalır – Azərbaycanın hakimiyyətini qəbul etmək. Yaxud da bölgəni tərk edib getmək. Çox güman, təxribata görə məsuliyyətin müəyyənləşmədiyi hazırkı dövrdə sərhəddən ərazini tərk etmək istəyənlərin istifadəsinə maneçilik törədilməz. Əlbəttə, indiki şəraitə görə onların bir daha geri qayıt­maması şərtilə. 

On ikinci. Ermənistanın sərhəd təxribatı Qarabağ ermənilərinin Azər­baycana reinteqrasiyanı da pozmağa yönəlmiş hərəkətdir. Təsəvvür edin, onlar hər gün məntəqədən istifadə edərək, Ermənistana gedib-gəlirlər. İstər-istəməz tərəflər arasında ünsiyyət yaranır, zaman-zaman formalaşdırıl­mış azərbaycanlı mənfi obrazı sıradan çıxır. Sərhəddən keçib gedən və geri qayıdan Qarabağ ermənisi gedib gör­düklərini danışır. İrəvan təxribat törət­məklə, məhz bunun qarşısını almağı düşünür. 

Sonda qeyd edək ki, sərhəd təxri­batı fonunda baş verən proseslər Er­mənistanın və erməni avantürizminin əleyhinə işləyəcəkdir. Hazırkı durumda Qarabağ ermənilərinə təminat məsələ­si var ki, bunu Azərbaycanın gerçək­ləşdirməsi üçün tam imkanlar yaranıb. Bu təminat isə digər məsələlərin real­laşmasına da yol açacaqdır. 

Ə.CAHANGİROĞLU, “Xalq qəzeti”