Bir qayda olaraq, ABŞ-ın Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin kölgəsi kimi qələmə verilən nüfuzlu “Stratfor” analitik şirkəti Qarabağda və Azərbaycan-Ermənistan sərhədində yeni hərbi eskalasiya risklərini təhlil edib. Bununla bağlı material “haqqin.az” saytında yayımlanıb. 

“Stratfor”un təhlilində, konkret olaraq, Azərbaycan və Ermənistan arasındakı sülh danışıqlarının dalana dirəndiyi, Qa­rabağda yeni hərbi qarşıdurma ehtimalı­nın artdığı vurğulanıb. Şirkətin ekspertləri hesab edirlər ki, Azərbaycan irimiqyaslı əməliyyatlara başlasa belə, İranın mü­naqişədə birbaşa iştirakı “ağılsızlıqdır”.

Xatırladaq ki, Azərbaycan Ordusu martın 25-də Qarabağın Xankəndi-Xəlfə­li-Turşsu yolunu nəzarətə götürüb, mar­tın isə 29-na keçən gecə isə Ermənistan­la sərhədin Tex kəndi istiqamətində yeni mövqelər ələ keçirib. “Stratfor” bu əmə­liyyatları “gərginlik spiralı” kimi xarakte­rizə edib və onları Bakının, faktiki olaraq, dondurulmuş danışıqlar prosesinə cava­bı sayıb. Qurumun analitiklərinin fikrincə, danışıqların olmaması şəraitində Azər­baycan güc tətbiqi də daxil olmaqla, öz təsirini daha da nümayiş etdirəcək və bu, diplomatik tərəqqiyə təkan verəcəkdir.

Maraqlı məqamlardan biri də ondadır ki, “Stratfor”un analitikləri Laçın-Xankən­di yolunun başlanğıcında nəzarət-bu­raxılış məntəqəsi yaratmaq niyyətini, Azərbaycanın mövqeyində irəliləyiş kimi qiymətləndiriblər. Onların sözlərinə görə, hazırda regional tranzit dəhlizlərinin açılması və sərhədlərin demarkasiyası əsasən texniki detallardan asılıdır. Keç­miş Dağlıq Qarabağ regionunun gələcə­yi ilə bağlı fikir ayrılıqları isə yekun sülh sazişinin imzalanmasına əsas maneədir.

“Danışıqlar dalana dirəndiyi halda, Azərbaycan, çox güman ki, Qarabağda taktiki cəhətdən əlverişli əraziləri azad etmək üçün kiçikmiqyaslı cəhdlərə və ya Ermənistan–Azərbaycan sərhədi boyun­ca oxşar taktikalara əl atacaq” – fikrini gündəmə gətirən amerikalı təhlilçilər onu da vurğulayırlar ki, 2020-ci ilin noyabrın­da atəşkəs sazişinin (Azərbaycan, Ru­siya və Ermənistan liderlərinin üçtərəfli Bəyanatı – red.) imzalanmasından sonra Bakı bu strategiyadan dəfələrlə yararla­nıb, diplomatik irəliləyiş əldə edib və eyni zamanda, təsir rıçaqlarını artırıb.

“Stratfor” analitiklərinin fikrincə, Azər­baycanın hazırda Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin nəzarətində olan və ya Zən­gəzurdakı əraziləri ələ keçirmək üçün genişmiqyaslı əməliyyatlara başlayaca­ğı ehtimalı azdır. Onların bildirdiklərinə görə, Bakı daha az xərc tələb edən üsul­larla məqsədlərinə çatmağa doğru gedir. 

Amerikalı təhlilçilər, həmçinin, bildirir­lər ki, Azərbaycan qüvvələri nə vaxt irəli getsə, taktiki mövqelərini təkmilləşdirirlər. Hətta, həqiqi təmas xəttinin yerdəyiş­mələri cəmi bir neçə metr olsa belə, bu işlər aparılır. Genişmiqyaslı hərbi əmə­liyyat təhlükəsini artıran belə manevrlər Azərbaycan hökumətinin danışıqlar rı­çaqlarını daha əhəmiyyətli edir. Böyük ərazilərin tutulması ilə müqayisədə bu strategiya Bakıya öz təsir gücünü artır­mağa imkan verir. 

Azərbaycan özünün xeyrinə olacaq sülh sazişini lüzumsuz şəkildə təhlükəyə atmaqda maraqlı deyil. Davamlı normal­laşma prosesləri vasitəsilə digər ölkələr­lə, o cümlədən, Rusiya, ABŞ, Avropa İttifaqı və hətta Türkiyə ilə münasibətləri dəyişmək cəhdlərinə baxmayaraq, Er­mənistanın, Azərbaycanın təsirini ciddi şəkildə sarsıda biləcək, hər hansı xarici tərəfdaşlığı təmin edə bilmə ehtimalı çox azdır. 

Bu fikirləri diqqətə çatdıran “Strat­for” ekspertləri, İranın bölgədəki rolunu da təhlil ediblər. Mövcud xüsusda qeyd olunub ki, Tehran Zəngəzur dəhlizinin açılmasına qarşıdır, çünki onun nöqte­yi-nəzərindən həmin dəhliz Zəngəzurun Azərbaycanın nəzarətinə keçməsinə gətirib çıxara və bununla da İranın Qara dənizə çıxışını əngəlləyə bilər. Nəticə eti­barilə Tehran Azərbaycana qarşı təhdid­lərini, habelə, Ermənistanla diplomatik əlaqələrini gücləndirir.

“Stratfor”un təhlilində o da bildirilir ki, İran onun üçün xırda təzyiq üsullarından yararlanaraq, qarşıdakı müddətdə Bakı­nı hədələməkdə davam edəcək. Ancaq əgər Azərbaycan, həqiqətən, Zəngəzuru nəzarətə götürmək istəsə, o zaman Teh­ranın regional münaqişədə birbaşa işti­rak ehtimalı son dərəcə aşağıdır. Bunun baş verməsi İran üçün təhlükə yarada­caq, Türkiyə ilə müharibə riski formalaş­dıracaqdır.

R.ƏVƏZ, “Xalq qəzeti”