COP birlik konfransları dünya­da qlobal problemlərdən biri olan iqlim dəyişiklikləri ilə mübarizədə ölkələrin birgə səylərini birləşdirir. Bu toplantılar müxtəlif ölkələrin dövlət başçılarını, çoxsaylı bey­nəlxalq təşkilatları, qeyri-hökumət qurumlarını və media nümayən­dələrini bir araya gətirir. Belə mö­təbər beynəlxalq tədbirlərin əsas məqsədi iqlim dəyişikliyi ilə müba­rizədə inkişafı dəyərləndirmək, bu istiqamətdə daha böyük uğurlara nail olmaq və qlobal iqlim fəaliyyət­ləri üçün müəyyən çərçivələr yarat­maqdır.

Bu fikirləri Azərbaycan Turizm və Menecment Universitetinin beynəlxalq münasibətlər kafedrasının müəllimi, si­yasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru Şəbnəm Zeynalova XQ-yə müsahibəsində bildirdi. Ölkəmizin cari ilin payızında keçiriləcək COP29 konfransına evsahibliyi etməsini Azərbaycanın imicinə verilən dəyər kimi qiymətləndirən müsahibimiz fikirlərinə əlavə olaraq dedi:

– Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasının – COP29-un Azərbaycanda keçirilməsi dövlətimizin dünya səviyyəsində ən öncül mövqedə qərarlaşmasından xəbər verir. Bu, eyni zamanda, respublikamızın “yaşıl ener­ji” və iqlimlə bağlı hədəflərin reallaşmasına milli səviyyədə töhfə vermək və iqlim fəa­liyyəti üzrə qlobal həmrəyliyin hərəkətve­rici qüvvəsi olmaq niyyətini bir daha gün­dəmə gətirir. COP29 Azərbaycanın “yaşıl artım” ölkəsi kimi beynəlxalq nüfuzunu yüksəltməklə yanaşı, sözügedən sahənin inkişafına potensial investorların cəlbini də şərtləndirir. 

“Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi in­kişafa dair Milli Prioritetlər”də və bir sıra mühüm sənədlərdə respublikamızda ətraf mühitin yaxşılaşdırılması, “yaşıl enerji” is­tehsalının diqqət mərkəzində saxlanılması, həmçinin işğaldan azad olunan ərazilərdə təmiz ətraf mühitin gerçəkləşdirilməsi is­tiqamətləri xüsusi yer alıb. Şübhəsiz ki, bütün bunlar Prezident İlham Əliyevin “yaşıl enerji” istehsalının inkişafına, ətraf mühitin yaxşılaşdırılmasına olan diqqət və qayğısından irəli gəlib. Ümumiyyətlə, dövlətimizin başçısı prezidentlik fəaliy­yətində bərpaolunan enerji layihələri gün­dəliyinin icrasını daim diqqətdə saxlayıb. Ölkə rəhbəri çıxışlarının birində bu barədə deyib: “Qarşıda duran ən vacib vəzifələr­dən biri bərpaolunan enerji ilə bağlıdır. Bi­zim planlarımıza görə, 2030-cu ilin sonuna qədər Azərbaycanda 5 min meqavata yaxın bərpaolunan enerji növləri yaradılmalıdır, əsasən günəş, külək və hidro – su elektrik stansiyaları. Dediyim rəqəm tam realdır, bu, artıq imzalanmış kontraktlar əsasında olacaqdır. Niyyət protokolları isə daha bö­yük rəqəm haqqında bəhs edir, təqribən 10 min meqavat. Beləliklə, biz böyük həcmdə təbii qazımızı ixrac edə biləcəyik, ona qə­naət olunacaq”. 

Prezident İlham Əliyev bu mövzu ilə bağlı çıxışlarında bundan sonra da elektrik enerjisinin böyük hissəsinin bərpaolunan enerji hesabına istehsal ediləcəyini, bu­nunla da Azərbaycanın iqlim dəyişikliyi məsələlərinə öz töhfəsini verəcəyini əmin­liklə vurğulayıb. 

– “Yaşıl enerji”yə keçidlə bağlı nəzər­də tutulan işlər barədə fikirləriniz də ma­raqlı olardı... 

– Azərbaycan dünya miqyasında ye­nilənən enerji yolunda sürətlə irəliləyir, geniş təbii sərvətlərini və strateji mövqe­yini möhkəmləndirərək enerji istehsalında müasir texnologiyalar tətbiq edir. Ölkə­miz “yaşıl enerji” strategiyası ilə yalnız karbon emissiyalarını azaltmaq məqsədi deyil, həm də enerji təhlükəsizliyini və iqtisadi müstəqilliyini gücləndirməyə nail olur. COP29-un keçirilməsi, eyni zamanda, ölkəmizdə yenilənən enerji layihələrinə innovasiyaları və xarici investisiyaları cəlb etmək məqsədi daşıyır. 

Məlum olduğu kimi, 2016-cı ildə Av­ropa İttifaqı tərəfindən “Enerji resursla­rından səmərəli istifadə və enerji effektiv­liyi haqqında” Qanun layihəsi hazırlanıb və 2022-ci ildə qüvvəyə minib. Qanunda enerji resurslarından səmərəli istifadə və enerji effektivliyi sahəsində dövlət siyasə­tinin əsas məqsədi və dövlətin vəzifələri, enerji effektivliyi üzrə xidmətlərin təşki­linə dair məqamlar, istehlak olunan ener­jinin hesablanması, istehsalı, saxlanılması, ötürülməsi, paylanması və təchizatında səmərəlilik məsələləri öz əksini tapıb. 

“Yaşıl enerji”yə keçid Azərbaycan döv­lətinin enerji siyasətinin əsas istiqamətlə­rindən biridir. Ölkənin enerji balansında “yaşıl enerji” mənbələrindən əldə edilən enerjinin payının getdikcə artırılmasına nail olmaq enerji sektorunda aparılan isla­hatların əsas məqsədlərindən biridir. Azər­baycan “yaşıl enerji” sahəsində beynəlxalq təşkilatlar, müxtəlif ölkələr və sərmayədar­larla fəal əməkdaşlıq edir.

Postmünaqişə quruculuğu ilə bağlı döv­lətimizin başçısının siyasəti Azərbaycana işğaldan azad edilən ərazilərdə regional iqti­sadi inteqrasiyanı təmin edəcək layihələrlə Avrasiyanın strateji əhəmiyyətli nəqliyyat və logistika, həmçinin “yaşıl enerji” mərkə­zinə çevrilmək imkanı verir. Bu baxımdan Prezident İlham Əliyevin Qarabağ və Şərqi Zəngəzuru xalis sıfır emissiyalı “Yaşıl enerji zonası” elan etməsi məhz belə bir mütərəqqi inkişaf siyasətinin təzahürüdür. Bu cür in­kişaf modeli isə Azərbaycanın təmiz ətraf mühitə malik “yaşıl artım”, “yaşıl enerji”ni istehsal və ixrac edən ölkəyə transformasi­yasında düşməndən təmizlənən ərazilərin rolunu gücləndirir.

Qeyd edim ki, düşməndən təmizlənən ərazilərdə 2022-2026-cı illərdə “yaşıl enerji” zonasının yaradılması üzrə çoxis­tiqamətli tədbirlərlə ölkəmizdə bərpaolu­nan enerjinin inkişafı geniş vüsət alır. Bu ərazilərin bərpaolunan enerji mənbələri üzrə potensialı 10 min meqavata yaxındır. Qeyd olunan potensial əsasında 4 il ərzində ümumi gücü 780 MVt olan külək, günəş və iri su elektrik stansiyalarının inşası nəzərdə tutulur. 

– İqlim dəyişmələrinə qarşı mübarizə necə aparılır? 

–İlk növbədə, qeyd etmək istəyirəm ki, Azərbaycan Prezidentinin sərəncamı ilə 2024-cü il ölkəmizdə “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” elan edilib. Sənəddə qeyd edilir ki, ölkəmizin 2030-cu ilə qədər sosi­al-iqtisadi inkişafa dair 5 milli prioritetin­dən biri “Təmiz ətraf mühit və yaşıl artım ölkəsi” kimi müəyyənləşdirilmişdir. Res­publikanın enerji sektorunda bərpaolunan enerji mənbələrinin istifadəsinin genişlən­dirilməsi prioritetdir və respublikada 1990-cı illə müqayisədə 2030-cu ilə qədər istixa­na qazlarının miqdarının 35 faiz, 2050-ci ilə qədər isə 40 faiz azaldılması hədəflənib, 2030-cu ilədək elektrik enerjisində bərpa-olunan enerjinin payının 30 faizə çatdırıl­ması nəzərdə tutulub. Ölkə rəhbəri tərəfin­dən bu istiqamətdə qəbul edilən qərarların, “yaşıl enerji” zonası, “yaşıl kənd təsərrü­fatı”, “yaşıl nəqliyyat”, “ağıllı şəhərlər”, “ağıllı kəndlər” kimi yanaşmaların tətbiqi həm regional, həm də qlobal miqyasda iqlim dəyişmələrinin təsirləri ilə mübarizə üçün əhəmiyyətli addımlardır. 

Azərbaycan hazırda bəzi ekoloji prob­lemlərlə üzləşir və onların həlli bütün ma­raqlı tərəflərdən kompleks və əlaqələndiril­miş yanaşma tələb edir. Hökumət orqanları və müvafiq təşkilatlar strateji siyasətlərin işlənib hazırlanması və kifayət qədər inves­tisiyaların ayrılması üçün əməkdaşlıq et­məlidir. Eyni zamanda, maarifləndirmənin artırılması, fəal iştirakın təşviq edilməsi və “yaşıl gündəliy”in həyata keçirilməsi üçün kollektiv fəaliyyəti səfərbər etməklə bağlı ictimai səylər stimullaşdırılmalıdır.

Azərbaycan COP29-a evsahibliyi et­məklə qlobal iqlim dəyişikliyi istiqamə­tində dünyaya önəmli töhfələr verməyi, davamlı inkişaf məqsədlərinə nail olmağı qarşıya mühüm vəzifə kimi qoyub. Bir sözlə, enerji siyasətindəki uğurları, bərpa­olunan enerji resurslarına sərmayə qoymaq istəyi və iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə əzmi respublikamızın davamlı gələcək üçün at­dığı addımların təzahürüdür. Beynəlxalq aləm Azərbaycanın bu platformada lider­liyi gerçəkləşdirməsi ilə dünyada iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə birgə səylərin yaradılmasına töhfə verəcəyinə də əmindir. 

Müsahibəni hazırladı:
Zərifə HÜSEYNOVA
XQ