Teatrlarımız çətinlikləri sənətə sevgi və peşəkarlıqla aşır

O, “Viy” və “Müfəttiş” (N.Qoqol), musiqisi S.Ələsgərova, librettosu Şixəli Gurbanova məxsus “Milyonçunun dilənçi oğlu” musiqili komediyası, “Xanuma” (A.Saqareli), “Müsyo Jordan və Dərviş Məstəli Şah” (M.F.Axundzadə), “Şah və Şair, yaxud Səni sevənlər hamı burdadır...” (Kamal Abdulla) kimi əsərlərə səhnə həyatı verib. Bunlardan savayı, müqavilə ilə bir neçə xarici ölkənin teatrında rejissor işləyib. Azərbaycan Dövlət Yuğ Teatrının baş rejissoru Mikayıl Mikayılov “XQ”nin suallarını cavablandırır. 

– Mikayıl müəllim, 17 il Yuğ Dövlət Teatrında həm rejissor, həm də aktyor kimi fəaliyyət göstərmisiniz. 2022-ci ildə isə baş rejissor təyin edildiniz. Buna qədər özünüzə “mən baş rejis­sor olsaydım nələri edərdim?” sualını vermişdinizmi? 

– Yuğ Teatrı mənə evim qədər doğ­madır. 1990-cı illərin əvvəllərində anam Sonaxanım Mikayılova bu teatrda çalı­şırdı və mən bütün tamaşaların məşqlə­rində iştirak edirdim. Yəni, deyə bilərəm ki, teatrın divarları arasında böyümüşəm. Hərdən Vaqif İbrahimoğlunun “dərslər”in­də də otururdum. Bəlkə o vaxt Vaqif müəllimin ağlına da gəlməzdi ki, bu də­cəl uşaq nə vaxtsa onun yaratdığı teatrın baş rejissoru olacaq. Mənə zınqrov ver­mişdi, məşqarası antraktlarda səhnənin ortasından keçib zınqrovu çalırdım. Tale elə gətirdi ki, indi onun sənət missiyası­nı davam etdirirəm. Heç ağlıma da gəl­məzdi… Təyinatım da gözlənilməz oldu. Yuğ Teatrında yetərincə yaradıcı poten­sial var, Vaqif İbrahimoğlunun yetirmələri çoxdur. Mən daha çox müstəqil rejissor kimi fəaliyyət göstərirdim, Azərbaycan­dan başqa xarici ölkələrə tamaşa qurma­ğa dəvət olunurdum. 

İndi teatr çətin dönəmini yaşayır, 8 ildir binasız qalmışıq. Bu səbəbdən yaradıcı proses istədiyimiz kimi getmir, çətinliklər var. Yüksək potensiala malik kollektiv ba­cardığını deyil, mövcud şəraitdə mümkün olanı edir. Buna baxmayaraq, teatr yaşa­yır, yaradıcı iş davam edir, yeni layihələrə hazırlaşırıq. Bu yaxınlarda keçiriləcək dramaturgiya festivalının təşkilatçıların­dan biriyik. Vaqif İbrahimoğlu Yuğ Teatrını yaradıcı platformaya çevirmişdi, həmin ənənə davam edir. Gənclərin bu teatrda özlərini sınamaları üçün imkan yaradılır. Planlarımız çoxdur. Teatrımızın bina prob­leminin həlli yönündə iş gedir. 

– Dediniz ki, teatra daha çox bağlı­sınız, amma kino rejissorluğu fakültə­sini bitirmisinz…

– Açığı, teatr və kino həyatımda eyni məna kəsb edir. Teatrda artıq müəyyən təcrübə keçmişdim, kinonu da öyrənmək üçün məhz o fakültəni seçdim. Xoreoq­rafiya məktəbini də bitirmişəm, ilk iş ye­rim Pantomim Teatrı olub. Teatr, kino və xoreoqrafiya hər üçü mənim sahəmdir. Kinorejissor kimi dörd qısametrajlı bədii film çəkmişəm. “Xarqo” filmi Əhmədiyyə Cəbrayılovdan bəhs edir. Aprel döyüşləri ilə bağlı filmim də var. 

– Siz həm də Rusiya, Qazaxıstan və Gürcüstan teatrlarında müqavilə ilə tamaşalar hazırlamısınız. Gəlin o teatr­ları Azərbaycan səhnəsi ilə müqayisə edək…

– Oxşarlıq da var, xırda fərqlər də. Elə ciddi fərq yoxdur. Ən böyük oxşarlıq bizdə də, orada da intriqaların eyniliyidir. Bir məsələ var ki, Avropa teatrında bir tamaşanı bir aya ərsəyə gətirə bilərsən. Yəni, buna şərait, imkan var. Bizdə isə bu sürətlə işləmək çətindir. Yenə Qazaxısta­na dəvət olunmuşam. Bu, orada hazırla­yacağım altıncı tamaşam olacaq. 

– 6 il əvvəl Vladimir Klimin “Me­deya. Sekvensiya 001” əsərini səh­nələşdirmisiniz. Apokrifik janrda olan tamaşada ananız, Əməkdar artist So­naxanım Mikayılova da rol alıb. Oğulla ana necə dil tapdı?

– Çox maraqlı idi. Niyə bu əsərə mü­raciət etdim? Çünki bu əsər post-drama­tik üslubda yazılıb, Yuğ Teatrının poeti­kasına yaxın dildədir. Həm də Medeyanı oynamaq anamın arzusu idi. Əsər bu cümlə ilə başlayır “Ömür boyu Medeya­nı oynamaq arzusunda olmuşam”. Pye­si oxuyanda anamın arzusu və o cümlə məni bu tamaşanı qoymağa sövq etdi. Qəribədir ki, əsər “Yenə Medeyanı oyna­ya bilmədim” cümləsi ilə bitir. 

Tamaşada iki əsas obraz var, əhva­lat da onların ətrafında baş veirir. İkinci obrazı Əməkdar artist Gülzar Qurbanova canlandırır. Məşqlər teatrda qurtarmırdı, bəzən evdə də davam edirdi. Ana-ba­la müzakirələr aparırdıq. Bir də gördün anamla fikirlərimiz haçalandı, evdəkilər də istər-istəməz işin içində olurdular. Yenə Sona xanımın iştirakı ilə yeni ta­maşa üzərində işləyirik. Türk dramaturqu Toyqun Orbayın “21:15 qatarı” əsərini ta­maşaya hazırlayıram. İki heyətlə işləyirik. Birinci heyətdə Xalq artisti Məmmədsəfa Qasımov, Əməkdar artistlər Gülzar Qur­banova, Sonaxanım Mikayılova və Fər­had İsrafilov oynayacaqlar. İkinci heyət gənclərdən ibarətdir. Məşqləri bir yerdə edirik, sənətkarlarla məşq prosesi gənc­lər üçün məktəbdir. Bu əsər Azərbaycan teatrlarının səhnəsində fərqli quruluşlar­da oynanılıb. Bizim öz yanaşmamız, ra­kursumuz ayrıdır. Paralel olaraq bir rumin əsəri üzərində də işləyirik. 

– Vaqif İbrahimoğlunun yetirməsi olmağın hansı özəllikləri var? 

– Əlbəttə, kömək edir, çünki sənin keçdiyin məktəb var. Hər bir teatr kimi, yaradıcı insanın da ustadı, məktəbi olma­lıdır. Özülsüz bina olmaz. Ayrı-ayrı mək­təblərdə yetişə bilərik, amma hamımız Azərbaycan teatrının tərkib hissəsiyik. Mənim üçün Azərbaycan teatrı anlayışı var. Bəlkə də indi bizim teatr aləmində nə baş verdiyini tam anlamırıq. Amma gələ­cəkdə teatrşünaslar bunları yazacaqlar. Yuğ Teatrının yaranması, yeni və fərqli es­tetikada fəaliyyət göstərməsi mədəniyyə­timizin tarixidir. Azərbaycanda bu teatrın timsalında ilk dəfə post-dramatik üslubda sənət ocağı yarandı. Bu ocağın odu bu gün də yanır. Bu təkcə Yuğ Teatrına yox, Azərbaycan teatrına məxsusdur. Həmin ocağın təməlində İslam mədəniyyəti, Türk mifologiyası dayanır. Bu teatr estetikası Azərbaycan türkünün beyninin məhsulu­dur. Yəni, bu sərvət hökmən qorunmalıdır. Stanislavski, Qratovski teatr sistemləri haqqında kitablar yazıblar. Biz də istəyirik Vaqif İbrahimoğlunun teatr sistemi barədə bir kitab ərsəyə gətirək və onu dünyaya yayaq. Ümid edirəm ki, ustadın yubileyi ərəfəsində o kitab işıq üzü görəcək. 

– Bir il əvvəl Teatr Forumunda qal­dırılan problemlər öz həllini tapırmı? 

– Əsas odur ki, proses gedir, prob­lemlərin həlli yolları axtarılır, teatrlar ara­sında dialoq baş tutur. Bizim, həqiqətən də, dialoqa ehtiyacımız var. Əsas istədi­yimiz bu idi. Nəticəni gözləyirik. Bu gediş­lə tezliklə müsbət nəticələr də olar. 

– Hazırda hansı tamaşa üzərində işləyirsiniz? 

– Yuğ Teatrında 2 tamaşanı mən ha­zırlayıram, digər rejissorlarımız da yeni tamaşalar üzərində çalışırlar. Universi­tetdə dərs deyirəm, tələbələrlə də tama­şalar qoyuruq. Qazaxıstanın 2 şəhərində tamaşa hazırlayacağam. Qarşıda yaradı­cı işlərimiz çoxdur. İnşallah, tamaşaçıları sevindirəcəyik. 

Söhbətləşdi:
Ramilə QURBANLI
XQ