Qlobal səhiyyə qurumları­nın və hökumətlərin tədbirlə­ri nəticəsində illərdir azalan vəba iqlim dəyişikliyi, yox­sulluq və münaqişələr kimi səbəblərlə yenidən yayılmağa başlayıb. Ümumdünya Səhiy­yə Təşkilatının (ÜST) vəba və epidemik diareyaya nəzarət qrupunun rəhbəru Filipp Bar­bozun məlumatına görə, 2017-ci ildən 2021–ci ilə qədər dün­yada vəba ilə yoluxma qeydə alınan ölkələrin sayı 20-dən az olduğu halda, 2022-ci ildə vəba epidemiyası 50 faiz arta­raq 30 ölkədə müşahidə olu­nub. O bildirib ki, hazırda 43 ölkədə, milyardlarla insan və­baya yoluxma təhlükəsi qarşı­sındadır.

ÜST-nin məlumatına görə, ha­zırda 5 regionun 22 ölkəsində təş­kilat vəba ilə ciddi mübarizə apa­rır. Xəstəliyin yayılma hallarının tezliyi deyil, həm də ölüm sayı ar­tıb. ÜST-nin malik olduğu məhdud məlumata əsasən belə nəticəyə gəlmək olar ki, ötən il ölüm nisbə­ti son beş illik orta göstəricidən, demək olar ki, üç dəfə çox olub. ÜST rəhbəri deyib: “2013-cü ildə ÜST partnyorları ilə birlikdə ya­ratdığı vəba əleyhinə beynəlxalq vaksin ehtiyatından ehtiyacı olan ölkələrə keçən il 27 milyon doza göndərilib. Lakin yayılma halla­rının artacağı təqdirdə ehtiyat, sadəcə olaraq, kifayət etməyə bilər. Biz dünyanın aparıcı vaksin istehsalçılarını istehsalın artımı yollarını bizimlə müzakirə etməyə çağırırıq”. Səhiyyə Nazirliyinin mütəxəssis eksperti, infeksionist Təyyar Eyvazovdan xəstəliklə bağlı kiçik müsahibə aldıq: 

– Vəbaya ölümcül xəstəlik deyirlər. Doğrudurmu?

– Vəba nazik bağırsağın in­feksion xəstəliyidir. Xəstəlik üçün qusma, ishal, orqanizmin kəskin susuzlaşması xarakterikdir. Ölüm­cül olmasına səbəb isə vəba vibri­onunun nazik bağırsaqda ifraz et­diyi CTX adlanan güclü zəhərdir. Bu zaman bədən bol miqdarda su ifraz edir ki, bu da öz növbəsində ishala, sürətli maye və duz itkisinə səbəb olur. Qəflətən başlayan bu simptomlar yoluxmadan 12 saat, bəzən 5 gün sonra özünü göstərir. Ağır vəbalı şəxslərdə kəskin ishal müşahidə edilir ki, onların bədən­lərində sağ qalmağa kifayət edə­cək qədər su və duz qalmır. Və­badan ölən şəxslər hədsiz maye itirdiklərinə görə dəriləri mavi-boz rəngə çalır, bu səbəbdən xəstə­liyə “mavi ölüm” də deyilir. Müa­sir dövrdə vəba asanlıqla müalicə oluna bilən xəstəlik hesab edilir.

– Yayılma səbəbləri barədə məlumat verərdiniz.

– Əsasən inkişaf etməmiş ölkələrdə müşahidə edilən xəstə­liyin yayılma səbəbi sanitar qov­şaqların olmaması, əhalinin içməli su ilə mərkəzləşmiş qaydada tə­min edilməməsi, çirkli su höv­zələrindən içməli su kimi istifadə olunması və yaxud yuyunduqları suların məişətdə gündəlik istifa­dəsidir. Azərbaycanda ötən əsrin 60-cı illərində vəba epidemiyası olsa da, uzun müddətdir ki, bun­dan uzağıq. Səbəbi içməli su höv­zələrinin gigiyena-epidemiologiya mərkəzləri tərəfindən daimi nə­zarətdə saxlanmasıdır.

– Xəstəlikdən qorunmaq, yəqin ki, mümkündür...

– Digər xəstəliklərdə olduğu kimi, vəbaya da yaşlılar, uşaqlar, hamilələr, bədən çəkisi az olanlar və az maye qəbul edənlər daha tez yoluxurlar. Qorunmaq üçün sanitar-gigiyena qaydalarına ri­ayət etmək, immunitetin zəifləmə­sinə yol verməmək tövsiyə olu­nur. Xəstəliyi turistlərdə görmək ehtimalı yüksəkdir. Vətəndaşlara epidemik-endemik zonalara səfər etməzdən öncə həmin bölgənin hansı xəstəliklərə görə endemik olduğunu araşdırmaq, ona uy­ğun davranmaq tövsiyə olunur. Məsələn, Hindistan kimi sanitar səviyyəsi çox aşağı olan ölkələrə səfər edərkən hətta marketdən alınan suyun da qaynadılması mütləqdir. Səfərdən döndükdən sonra ciddi ishal şikayətləri ilə rastlaşanlar dərhal mütəxəssisə müraciət etməlidirlər. Bakteriya daşıyıcısı olan insan təmas za­manı digər şəxsləri də yoluxdura bilər.

Zərifə BƏŞİRQIZI, “Xalq qəzeti”