7 ayda yükdaşıma 133,5 milyon tona yüksəlib

Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, cari ilin yanvar-iyul aylarında respublikamızın nəqliyyat sektorunda fəaliyyət göstərən təsərrüfat subyektləri 133,5 milyon ton (illik ifadədə 4,1 faiz çox) yük daşıyıb. Bunun 3,7 faizi dəniz, 8,1 faizi dəmir yolu, 0,2 faizi hava, 58,1 faizi isə avtomobil nəqliyyatının payına düşüb.

Qeyri-dövlət sektoruna məxsus nəqliyyat vasitələri ilə daşınmış yüklərin həcmi 5,9 faiz artıb, yüklərin ümumi həcmində isə bu sektorun xüsusi çəkisi 78,2 faiz təşkil edib. Dəmir yolu nəqliyyatı ilə 10,8 milyon ton (+1,7 faiz), avtomobil nəqliyyatı ilə 77,6 milyon ton (+8,1 faiz) və hava nəqliyyatı ilə 233,4 min ton (+17,3 faiz) yük daşınıb.

Dövlət Gömrük Komitəsindən isə bil­dirilib ki, hesabat dövründə respublikada dəmir yolu nəqliyyatı ilə 1 milyard 792 milyon 589 ABŞ dolları dəyərində 4 mil­yon 74 min 238 ton yükün daşınması üzrə idxal-ixrac əməliyyatları həyata keçirilib. “Azərbaycan Dəmir Yolları”nın (ADY) məlumatına görə, cari ilin yanvar-iyul aylarında Şimal-Cənub Beynəlxalq Nəq­liyyat Dəhlizi ilə tranzit yük daşımalarının həcmi 434 min 651 ton (ötən ilin eyni döv­rü ilə müqayisədə 25 faiz çox) olub. Tran­zit yükdaşıma dəhlizin Azərbaycandan keçən Astara-Yalama və Yalama-Astara istiqamətləri üzrə gerçəkləşdirilib. 

Yuxarıda vurğulanan müsbət göstəri­cilər nəqliyyat sektorunda həyata keçirilən islahatların məntiqi nəticəsidir. Hazırda Azərbaycanın sosial-iqtisadi həyatının bü­tün sahələrində olduğu kimi, bu sektorda da irihəcmli layihələr reallaşdırılır, respub­likamız beynəlxalq nəqliyyat dəhlizlərinin formalaşması prosesinə fəal şəkildə qoşu­lur, eləcə də ölkənin tranzit potensialının artırılması istiqamətində mühüm addımlar atılır. Bütün bu tədbirlər isə yük daşıma­larında yüksək göstəricilərin əldə edilməsi ilə nəticələnir. 

Yeri gəlmişkən, ADY-nin strateji sənədinə əsasən, 2030-cu ilə qədər qarşı­ya bir sıra vacib tapşırıqlar qoyulub. On­ların sırasında Şərq-Qərb və Şimal-Qərb dəhlizlərinə fokuslanaraq Çin-Türkiyə və Rusiya-Türkiyə ticarətindən daha çox yararlanmaq, ixrac və idxal əməliyyatla­rında bazar mövqeyini saxlamaq, regional və qlobal tərəfdaşlıqları genişləndirmək, rəqabətədavamlı kommersiya əməliyyat­ları qurmaq kimi məsələlər diqqət mərkə­zində saxlanılıb. Eyni zamanda, Bakı–Tbilisi–Qars dəmir yolu xətti və Orta Dəh­lizlə əməliyyatlara xüsusi önəm vermək prioritet istiqamət olaraq qəbul edilib. Bunun üçün həm ölkə daxilində, həm də xaricdə müasir, inteqrə olunmuş və daya­nıqlı şirkət brendinin formalaşdırılması istiqamətində zəruri addımların atılmasına başlanılıb. 

Qeyd edək ki, Rusiya Prezidenti Vla­dimir Putinin avqustun 19-da Azərbay­cana dövlət səfəri çərçivəsində bir sıra mühüm məsələlərlə yanaşı, Şimal-Cənub Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinin inkişafı məsələsi də müzakirə edilib. Prezident­lərin mətbuata bəyanatlarla çıxışlarında bu layihənin önəmi xüsusi vurğulanıb. Dövlə­timizin başçısı adıçəkilən nəqliyyat dəhlizi haqqında danışarkən, onu Bakı və Mos­kvanın dövlətlərarası münasibətlərində müstəsna əhəmiyyətə malik infrastruktur kimi qiymətləndirib: “Azərbaycanın əra­zisində Şimal–Cənub nəqliyyat dəhlizinin həm dəmir yolu, həm də avtomobil yolu seqmentləri tam şəkildə reallaşdırılıb və uğurla fəaliyyət göstərir. Hazırkı məqamda bu dəhlizin ötürücülük qabiliyyətini yük­səltmək üçün onun dəmir yolu sahəsinin modernləşdirilməsi ilə məşğuluq. Biz ildə 15 milyon ton və daha çox yüklərin daşın­ması imkanlarından danışırıq”.

Buradan aydın görünür ki, Prezident İlham Əliyevin iqtisadi şaxələndirmə si­yasətində əlverişli coğrafi mövqeyi olan ölkəmizin tranzit potensialının reallaş­dırılması mühüm önəm daşıyır. Bununla bərabər beynəlxalq və regional nəqliyyat dəhlizlərinin inkişafı da iqtisadiyyatımızın səmərəliliyinin artırılmasına müsbət təsir göstərir. Eyni zamanda, nəqliyyat, inf­rastruktur və logistika sahələrində birgə layihələr dövlətimizin iqtisadi imkanlarını genişləndirir, əhəmiyyətini artırır. 

Bu istiqamətdə həyata keçirilən təd­birlərin nəticəsidir ki, son 10 il ərzində nəqliyyat sektorunda orta illik artım tem­pi 3,5 faiz təşkil edib, yeni infrastruktur qurulub, özəl investisiyalar artıb. Ölkə re­gional əhəmiyyətli nəqliyyat-logistika və ticarət qovşağına çevrilib və əsas ticarət marşrutlarından bəhrələnməyin əsası qo­yulub.

Aqil ƏSƏDOV,
İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzi strateji planlaşdırma şöbəsinin müdiri

Qloballaşma və inteqrasiya proses­lərinin dünyanı vahid iqtisadi orqaniz­mə çevirdiyi, İKT-nin ölkələr arasındakı məsafəni “kiçiltdiyi” bir zamanda nəq­liyyat əlaqələri qlobal və milli çərçivədə daha ciddi önəm kəsb etməyə başlayıb. Müasir dövrdə hansısa ölkəni özünütəc­rid vəziyyətində təsəvvür etmək qey­ri-mümkündür. Artıq xarici bazarlara çıxmaq, dünya bazarında rəqabətqabi­liyyətli milli məhsullarla mövqe tutmaq, qlobal məkanda cərəyan edən sosial-iqti­sadi proseslərdə fəal iştirak etmək, milli və beynəlxalq miqyasda baş verən dəyi­şikliklərə çevik uyğunlaşmaq qabiliyyəti kimi amillər ayrı-ayrı milli dövlətlərin, eləcə də bütövlükdə dünyanın dinamik və davamlı tərəqqisinin zəruri şərtinə çevrilib. Bütün bu prosesləri nəqliyyat­sız təsəvvür etmək qeyri-mümkündür. Bu isə o deməkdir ki, beynəlxalq nəq­liyyat dəhlizləri milli dövlətlərin iqtisadi mövcudluğunun və davamlı inkişafının mühüm tərkib hissəsidir. 

Bu mənada, Azərbaycan Respub­likası Prezidentinin 2023-cü il 23 no­yabr tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasının ərazisin­dən keçən beynəlxalq nəqliyyat dəhliz­lərinin tranzit potensialının artırılması­na və tranzit yükdaşımaların təşviqinə dair 2024−2026-cı illər üçün” Fəaliyyət Planı mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Fəa­liyyət Planında konkret məsələlər üzrə 24 istiqamətdə müxtəlif tədbirlərin re­allaşdırılması nəzərdə tutulur ki, bu da nəqliyyat-tranzit-logistika xidmətlərini büdcənin əsas gəlir mənbələrindən birinə çevirməyə, ölkəmizin mövcud daşıma xidmətləri potensialından daha səmərəli şəkildə istifadə etməyə şərait yaradacaq. 

Müasir dövrdə beynəlxalq nəqliyyat dəhlizləri artıq bir dəyər zəncirinə çev­rilib. Daşınma xərclərinin hazır məhsul­ların üzərində təsiri yeni bir dəyər for­malaşdırır. Bu dəyərin formalaşmasında dəhlizlər boyunca bütün ölkələrin bu və ya digər şəkildə payı var. Eyni zaman­da da bu dəyər cəmiyyətin layiqli həyat səviyyəsinə və iqtisadiyyatın normal fəaliyyətinə ciddi şəkildə təsir imkan­larına malikdir. Aydındır ki, məsafə və zaman daşınma xərcləri ilə düz mütə­nasibdir. Dəhlizlərin daha əlverişli və qısa ərazilərdən keçməsi arzuolunandır. Eyni zamanda, məsafələrin qısaldılması mümkün olmadıqda belə, üzv dövlətlə­rin daşınma müddətini qısaltmaq imkan­ları mövcuddur ki, bu da xərclərin azal­dılmasına təsir edir.

Böyük İpək Yolunun bərpası is­tiqamətində davamlı işlər görən, tədbir­lər həyata keçirən Azərbaycan Respubli­kası, nəhayət, 2005-ci ildə Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizinə də qoşuldu. Beləlik­lə, ölkənin Şərq-Qərb (Böyük İpək Yolu) və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizlərinin kəsişməsində Avropa və Asiyanın mü­hüm nəqliyyat tranzit qovşağına çev­rilmək imkanları daha da artdı. Onu da qeyd edək ki, Azərbaycan yeganə ölkə­dir ki, Şimal-Cənub və Şərq-Qərb nəq­liyyat dəhlizləri layihələrinin ikisində də iştirak edir.