Bu, ölkəmizdə islahat paketlərinin uğurlu icrasından xəbər verir

Bu ilin ilk yarısında ölkəmizin iqtisadiyyatında artım müşahidə edilib. Hesabat dövründə uğurlu göstəricilərin əldə olunması ilə ölkəmizin maliyyə vəziyyəti yüksək dərəcədə yaxşılaşıb. Bunu isə, ik növbədə, maliyyə sektorundakı nizam-intizamın möhkəmləndirilməsi, vergi və gömrük orqanlarında islahatların davam etdirilməsi, şəffaflığın ger­çəkləşdirilməsi kimi amillər şərtləndirib. 

Bu məqamda onu da bildirək ki, ölkənin qeyri-neft-qaz sektorunun di­namik inkişafını bildirən göstəricilər əldə edilməsi iqtisadiyyatın bütün sahələrində ötən illərdəki artım di­namikasının qorunub saxlanılması­nın məntiqi nəticəsidir. Başqa sözlə, belə bir uğur makroiqtisadi sabitliyin möhkəmləndirilməsi, iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi, qeyri-neft sektoru­nun inkişafı və ölkəmizin dünya iq­tisadiyyatına inteqrasiyası istiqamə­tində nəzərdə tutulan tədbirlərin ardıcıl həyata keçirilməsi ilə şərtlənir. 

Azərbaycanda lazım olan bütün istehsalat sahələrinin yaradılması, yeni investisiyalar cəlb edilməsi üçün gözəl biznes mühiti, siyasi sabitlik, xalq-iqtidar birliyi, təhlükəsizlik təmin edilib, əlverişli coğrafi yerləşmə, inf­rastruktur, hazırlıqlı peşəkar kadrlar, ixrac bazarları, qonşu ölkələrlə yaxşı işgüzar münasibətlər var. Bütün bun­lar Maliyyə Nazirliyinin ilin ilk yarısı üzrə büdcə məlumatında da öz ifa­dəsini tapır. 

Həmin məlumatda qeyd edilir ki, cari ilin dövlət büdcəsində dövlət borcuna və öhdəliklərinə xidmətlə bağlı 1 milyard 972,6 milyon manat məbləğində xərclər nəzərdə tutu­lub. Bu ilin yanvar–iyun aylarında dövlət büdcəsinin dövlət borcuna xidmət xərclərindən daxili dövlət borcu üzrə 170,1 milyon manatın (faiz borcu üzrə), xarici dövlət borcu üzrə 1 milyard 100,2 milyon manatın (əsas borc üzrə 850 milyon manat, faiz borcu üzrə 250,2 milyon manat, bank xidmətləri haqqının ödənilməsi 0,02 milyon manat), cəmi 1 milyard 270,3 milyon manatın ödənilməsi tə­min edilib.

Xarici borclanma hesabına icrası həyata keçirilən layihələr çərçivə­sində vəsaitin istifadəsi üzrə təqdim edilən operativ məlumatlar və xarici dövlət borcu üzrə əsas borc ödəniş­ləri nəzərə alınmaqla, ötən 6 ay ər­zində xarici dövlət borcu 5 milyard 367,5 milyon dollar ekvivalentinə bə­rabər olub.

Daxili dövlət borcalmasının həc­minin artırılması, dövlət qiymətli ka­ğızlar bazarının inkişafının dəstək­lənməsi, dövlət borcunun orta və uzunmüddətli gəlirlik əyrisinin for­malaşdırılması və “Azərbaycan Res­publikasında dövlət borcunun idarə edilməsinə dair orta və uzun müddət üçün Strategiya”sına uyğun olaraq xarici borcun daxili borcla əvəzlən­məsi istiqamətində məqsədyönlü borclanma siyasətinin həyata keçi­rilməsi nəticəsində daxili dövlət bor­cu 2024-cü il iyulun 1-də 1 milyard 6571,9 milyon manat təşkil edib.

Yeri gəlmişkən, burada xarici dövlət borcunun davamlı azalmasını şərtləndirən əsas amillərə də toxun­maq istərdik. Belə ki, bu məsələdə dövlət başçısının 22 iyul 2022-ci il tarixli müvafiq sərəncamı ilə təs­diqlənən “Azərbaycan Respublika­sının 2022–2026-cı illərdə sosial-iq­tisadi inkişaf Strategiyası” böyük əhəmiyyətə malikdir. Strategiyada 2026-cı ilin sonuna ümumi dövlət borcunun ÜDM-də payının 30 faizini, o cümlədən xarici dövlət borcunun 10 milyard dolları üstələməməsi qarşıya mühüm vəzifə kimi qoyulub. 

Adıçəkilən sənəd imzalanana qə­dər xarici dövlət borcunun azalması probleminin həllində ölkə Prezidenti tərəfindən 2018-ci il 24 avqust ta­rixli sərəncamla təsdiqlənən “Azər­baycan Respublikasında dövlət borcunun idarə edilməsinə dair orta və uzun müddət üçün Strategiya”, “Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər” mühüm rol oynayıb. Lakin ötən dövr ərzində dünyada baş verən müəyyən ha­disələr, məsələn, koronavirus pan­demiyası ölkəmizin makroiqtisadi sabitliyinə, məşğulluq və sahibkarlıq subyektlərinin fəaliyyətinə mənfi tə­sir göstərib. Daha sonra isə işğaldan azad edilən Qarabağ və Şərqi Zən­gəzur iqtisadi rayonlarının bərpası və yenidən qurulması zərurətindən irəli gələn yeni sosial-iqtisadi çağırış­lar meydana gəlib. Bütün bunlar isə “Azərbaycan Respublikasında dövlət borcunun idarə edilməsinə dair orta və uzun müddət üçün Strategiya”da müəyyən düzəlişlər aparılması ilə nəticələnib. 

Bu məqamda “Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prio­ritetlər”də ifadə olunan bir məsələni də vurğulamaq yerinə düşərdi. Belə ki, adıçəkilən milli prioritetlərdə bil­dirilir ki, daxili borcun idarə edilməsi ölkədə maliyyə bazarlarının inkişafı­nı dəstəkləməli, xarici dövlət borcu­nun dayanıqlı səviyyəsi qorunmalı, dövlət şirkətlərinin borclanmalarına nəzarət gücləndirilməli və bu əsas­larda dövlət borcunun idarəedilməsi təşkil olunmalıdır.

Bax, elə bütün bunlara görə də hazırda istər daxili, istərsə də xarici borcun qarşılanması makroiqtisadi sabitliyin əsas meyarı olan qiymətlə­rin aşağı və sabit olmasının gerçək­ləşdirilməsi, idarəetmənin institusio­nal çərçivəsinin təkmilləşdirilməsi və maliyyə bazarlarının səmərəli fəaliy­yət göstərmələri diqqətdə saxlanılır. Nəticə isə xarici dövlət borcunun azalmasını əks etdirən müsbət dina­mika ilə müşahidə olunur. 

Maliyyə Nazirliyinin məlumatına görə, hesabat dövründə dövlət büd­cəsinin vəsaiti hesabına əsas dövlət vəzifələrinin yerinə yetirilməsi üçün maliyyələşmələr, o cümlədən əmək­haqları, müavinətlər, pensiyalar, döv­lət borcu üzrə öhdəliklərin və digər zəruri xərclərin maliyyələşdirilməsi müvafiq təşkilatların dövlət xəzinə­darlıq orqanlarına təqdim etdikləri xərc sifarişləri əsasında tam və vax­tında reallaşdırılıb.

Bu dövrdə dövlət büdcəsinin xərcləri 16 milyard 52,1 milyon ma­nat və ya təsdiq olunan proqnoza qarşı 2 milyard 297,8 milyon manat (16,7 faiz) çox icra edilib. 6 ayda icra­sı gerçəkləşdirilən xərclər bu ilin döv­lət büdcəsinin 43,7 faizini təşkil edib ki, bu da ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 5,3 faiz çox olub. 

Məlumatda bildirilir ki, hesabat dövründə dövlət büdcəsi xərclərinin 9 milyard 833,8 milyon manatı və ya 61,3 faizi cari xərclərə (2023-cü ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 115 mil­yon manat və ya 1,2 faiz çox), 4 mil­yard 948 milyon manatı və ya 30,8 faizi əsaslı xərclərə (2023-cü ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 1034,3 milyon manat və ya 26,4 faiz çox), 1 mil­yard 270,3 milyon manatı və ya 7,9 faizi dövlət borcuna xidmətlə bağlı xərclərə (2023-cü ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 839,5 milyon manat və ya 2,9 dəfə çox) yönəldilib.

Yanvar-iyun aylarında dövlət büdcəsinin təhsil xərcləri 2 milyard 239,1 milyon manat (131,5 faiz), mü­dafiə və milli təhlükəsizlik xərcləri 3 milyard 47,6 milyon manat (126,9 faiz), sosial müdafiə və sosial təmi­nat xərcləri 2 milyard 91,5 milyon manat (123,1 faiz), kənd təsərrüfatı xərcləri 491 milyon manat (119 faiz), səhiyyə xərcləri 803 milyon manat (114,7 faiz), ətraf mühitin mühafizə­si xərcləri 128,2 milyon manat (90,9 faiz) təşkil edib.

Maliyyə Nazirliyinin məlumatına görə, hesabat dövründə dövlət büd­cəsinin gəlirləri 16 milyard 940,6 mil­yon manat proqnoza qarşı 18 milyard 842,9 milyon manat təşkil edib ki, bu da proqnozla müqayisədə 1 milyard 902,3 milyon manat və ya 11,2 faiz, 2023-cü ilin eyni dövrü ilə müqayisə­də isə 21,7 faiz və ya 3 milyard 363 milyon manat çox olub. 

Dövlət Neft Fondundan dövlət büdcəsinə transfert nəzərə alınma­dan dövlət büdcəsinin gəlirləri 18 faiz çox reallaşdırılmaqla 12 milyard 452,4 milyon manata yüksəlib.

Hesabat dövründə dövlət büd­cəsinin daxilolmalarının 8 milyard 282,4 milyon manatı və ya 44 fai­zi vergi daxilolmalarının, 6 milyard 390,5 milyon manatı və ya 33,9 faizi Dövlət Neft Fondundan dövlət bü­dcəsinə transfertin, 3 milyard 252,2 milyon manatı və ya 17,3 faizi göm­rük rüsumları və idxala görə vergi daxilolmalarının, 17,8 milyon manatı dövlət əmlakının icarəyə verilməsin­dən daxilolmaların payına düşüb.

Maliyyə Nazirliyinin məlumatında bildirilir ki, cari ilin yanvar-iyun ayları üzrə dövlət büdcəsinin altı aylıq gə­lirləri üçün təsdiqlənən proqnozdan vergi daxilolmaları 1 milyard 053,8 milyon manat (14,6 faiz), gömrük rü­sumları və idxala görə 418,2 milyon manat (14,8 faiz), dövlət əmlakının icarəyə verilməsindən 3,7 milyon manat (26,2 faiz) təşkil edib. 

Yuxarıda qeyd edilənlərlə yana­şı, cari ilin I yarısında Azərbaycan hökuməti işğaldan azad olunan əra­zilərin yenidən qurulmasına və bər­pasına 1 milyard 953,5 milyon manat vəsait yönəldib.

Maliyyə Nazirliyinin bu barə­də məlumatında bildirilir ki, həmin göstərici 2024-cü ilin dövlət büdcə­sində sözügedən məqsədlə nəzərdə tutulmuş 3 milyard 825 milyon manat vəsaitin 51,1 faizi deməkdir.