Ötən il bu marşrutla ölkəmizin ərazisindən 6,7 milyon tona yaxın tranzit yük daşınıb

Azərbaycan və Qazaxıstan prezi­dentləri İlham Əliyev və Kasım-Jomart Tokayev tərəfindən martın 11-də Çinin Sian terminalından Bakının Abşeron stansiyasına konteyner qatarının gəlişi mərasiminin videobağlantı ilə izlənil­məsi zamanı məlumat verildi ki, kon­teyner qatarı Çinin adı çəkilən şəhə­rində istismara verilən Qazaxıstana məxsus Nəqliyyat-Logistika Mərkəzi tərəfindən yola salınıb. 61 konteyner­dən ibarət konteyner qatarı uzunluğu 7 min kilometr olan marşrutu (Siandakı Qazaxıstan terminalı–Aktau–Abşeron stansiyası) 11 günə qət edib. Multimo­dal daşıma zamanı konteynerlər Qa­zaxıstan limanında yenidən yüklənərək Xəzər dənizi ilə Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanına, oradan isə Abşeron stansiyasına çatdırılıb. 

Yeri gəlmişkən, Qazaxıstan Prezi­denti Kasım-Jomart Tokayevin respub­likamıza dövlət səfəri zamanı ölkə baş­çısı İlham Əliyev mətbuata bəyanatında konteyner qatarının Qazaxıstandan keç­məklə Çin Xalq Respublikasından Azər­baycana qədər yol qət etməsini mühüm hadisə kimi dəyərləndirib və bununla TransXəzər nəqliyyat dəhlizinin artıq re­allığa çevrildiyini, bu marşrutun regional əməkdaşlığın səviyyəsinin müəyyən­ləşdirilməsi rəmzlərindən biri olduğu­nu vurğulayıb: “Çünki qonşularla yaxşı münasibət qurmadan tranzit ölkə olmaq mümkün deyil. Belə halda həm Qazaxıs­tan, həm də Azərbaycan bu istiqamətdə regional əməkdaşlığa, qonşularla müna­sibətlərin möhkəmləndirilməsinə sadiqli­yini nümayiş etdirir”.

Dövlətimizin başçısı fikrini davam etdirərək bildirib ki, Azərbaycanla Qa­zaxıstanı təkcə Xəzər dənizi ayırır. Amma bu gün o da əngəl deyil, əksinə, Xəzər ölkələrimizlə bərabər, həm də bir çox dövlətlər arasında körpüdür, çünki TransXəzər nəqliyyat dəhlizi hazırda öz potensialını tam şəkildə açır. 

Orta Dəhlizin inkişaf etdirilməsi və yeni yüklərin cəlb edilməsi baxımından bu günlərdə Çində fəaliyyətə başlayan Qazaxıstanın Nəqliyyat-Logistika Mərkə­zi marşrut üzrə yükdaşımaların həcminin əhəmiyyətli dərəcədə artırılmasını şərt­ləndirib. İlkin razılaşmaya əsasən, bu logistika mərkəzi vasitəsilə Azərbaycana ayda 10 konteyner qatarının yola salın­ması planlaşdırılıb.

Bununla yanaşı, Orta Dəhlizin inki­şafı üçün birbaşa istehlakçılara yönələn rəqəmsal “DTC” platforması yaradılıb. Həmin infrastruktur Azərbaycan və Qa­zaxıstan dəmir yolları “Track and Trace” (“Təqib və izləmə”) funksiyası vasitəsilə real vaxt rejimində marşrut boyunca yük­lərin izlənməsi sisteminə inteqrasiya olu­nub. Vahid rəqəmsal ekosistemin qurul­ması və inkişaf etdirilməsi Orta Dəhlizin şəffaflığını, cəlbediciliyini getdikcə artırır.

Azərbaycan və Qazaxıstan dəmir yolları idarələrinin birgə səyi sayəsində 2024-cü ildə yükdaşımaların həcminin əhəmiyyətli dərəcədə artırılması plan­laşdırılır. Cari ilin yanvar–fevral ayların­da “Qazaxıstan Dəmir Yolları” Səhmdar Cəmiyyəti ilə “Azərbaycan Dəmir Yolla­rı” Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti arasında yükdaşımaların həcmi 2023-cü ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 25 faiz artaraq 540 min ton təşkil edib.

Xatırladaq ki, əvvəllər Çindən Orta Dəhliz vasitəsilə yüklərin Qara dəniz li­manlarına çatdırılması təxminən 53 gün çəkirdisə, hazırda bu müddət 18 gün təşkil edir. Bakının Abşeron stansiyasına konteyner qatarının gəlişi mərasimini iz­ləyən dövlətimizin başçısı bununla bağlı deyib: “Bu gün Qazaxıstan və Azərbay­can bütün istiqamətlər, o cümlədən tran­zit nəqliyyat sahəsində – konnektivliklə bağlı sahədə qarşılıqlı fəaliyyətin möh­kəmləndirilməsi istiqamətində səmərəli fəaliyyət göstərirlər. Bizim ikitərəfli əmək­daşlığımız həm TransXəzər nəqliyyat marşrutu, həm də Orta Dəhliz layihələ­rinin həyata keçirilməsi çərçivəsində çoxtərəfli əməkdaşlığımızın bir hissəsidir. Bu gün müzakirə edilən planlar ölkələri­mizin dəmir yollarının boş qalmaması, belə konteyner qatarlarının isə gündəlik həyatımızın bir parçası olmasına imkan verir”.

Prezident İlham Əliyev daha sonra ölkələrimiz arasında müxtəlif istiqamət­lərdə yükdaşınmanın əməkdaşlığımızın inkişafı baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb etdiyini vurğulayıb və Qazaxıstan­la Azərbaycanın gələcəkdə beynəlxalq nəqliyyat daşımalarında daha böyük rol oynayacaqlarını əminliklə diqqətə çatdı­rıb.

Emin BAĞIROV,
İqtisadi şərhçi

Azərbaycan və Qazaxıstan arasın­da əməkdaşlıq münasibətlərinin möh­kəmlənməsində, qlobal və regional layihələrin reallaşmasında Orta Dəhli­zin inkişafı amili önəmli rol oynayır. Bu nəhəng infrastruktur marşrutu Prezi­dent İlham Əliyevin vurğuladığı kimi, Qazaxıstandan keçməklə Çin Xalq Respublikasından Azərbaycana qədər yol qət edir. Belə bir xətlə qısa müd­dətdə Çinin Sian terminalından Bakı­nın Abşeron stansiyasına konteyner qatarının gəlib çatması Transxəzər Şərq−Qərb Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinin (Orta Dəhliz) artıq reallığa çevrilməsinin, onun regional əmək­daşlığın səviyyəsini müəyyən etmə­sinin rəmzlərindən biridir. Çünki qon­şularla yaxşı münasibət qurmadan tranzit ölkə olmaq mümkün deyil.

Qazaxıstan Prezidentinin ölkə­mizə səfəri çərçivəsində Çinin Sian terminalından Bakının Abşeron stan­siyasına konteyner qatarının gəlişinə həsr olunmuş mərasim əslində, Orta Dəhlizin Avrasiya məkanı üçün indi daha çox cəlbedici olduğunu nümayiş etdirdi. Fərqli coğrafiyalarda mövcud olan dəhlizlərdən bir qisminin təhdid edildiyi hazırki şəraitdə 7 min kilometr uzunluğunda marşrutun çəmi 11 günə qət edilməsi, şübhəsiz ki, həm Asiya, həm də Avropa məkanı üçün iqtisadi cəhətdən olduqca əlverişli və cəlbe­dicidir. Çində fəaliyyətə başlamış Qa­zaxıstanın Nəqliyyat-Logistika Mərkə­zi vasitəsilə bu marşrut üzrə ayda 10 konteyner qatarının ölkəmizə çatdırıl­ması nəzərdə tutulur. Beləliklə, Azər­baycan tranzit potensialını reallığa çe­virmək imkanını əldə edir, Şərq-Qərb dəhlizində strateji tərəfdaş statusunu daha da möhkəmləndirir.

Qeyd edim ki, Çin–Mərkəzi Asiya–Azərbaycan və Gürcüstandan Qara dənizə və Avropaya uzanan bu dəhliz yükdaşıma xərclərinin aşağı olması ilə yanaşı, həm də təhlükəsizdir. Çindən Avropaya Cənub dəhlizi ilə daşınan yüklər Süveyş kanalından keçməklə 20 min kilometr məsafəni keçməlidir. Lakin konteyner daşıyan qatar Orta Dəhlizlə 12 gün ərzində 7 min kilometr məsafəni qət edəcək ki, bu da nəqliy­yat xərclərinin az olması ilə bərabər, təhlükəsizliyin də gerçəkləşdirilməsini şərtləndirəcək. Çin–Mərkəzi Asiya–Azərbaycan və Gürcüstan ərazisindən keçən marşrut ilə yüklər Qara dənizə, buradan isə Türkiyə və Şərqi Avropa ölkələrinə çatdırılacaq. 

Orta Dəhlizlə yükdaşımalar art­maqda davam edir və bu artımda Bakı–Tbilisi–Qars dəmir yolu əhə­miyyətli rol oynayır. Dəmir yolu ilə Azərbaycan ərazisindən tranzit yük­daşımalar 2019-cu illə müqayisədə 2023-cü ildə 76 faiz artaraq 3,8 milyon tondan 6,7 milyon tona çatıb. Yaxın gələcəkdə bu rəqəmlərin dəfələrlə ar­tacağı gözlənilir. 

Ümumiyyətlə, Orta Dəhliz bey­nəlxalq xarakter daşıyan tranzit yük­daşımalar üçün çox önəmlidir. Bu marşrutla Çindən Azərbaycana daxil olan tranzit yüklərin təkcə Bakı–Tbi­lisi–Qars dəmir yolu ilə Qara dəniz limanlarına deyil, eyni zamanda Zən­gəzur dəhlizi ilə Türkiyəyə, oradan isə Qərbi Avropa ölkələrinə daşınacağı nəzərdə tutulur.

Yeri gəlmişkən, bu gün Avropa və beynəlxalq maliyyə institutları tərəfin­dən Orta Dəhliz vasitəsilə dayanıqlı nəqliyyat əlaqəsinin təmini, lazımi infrastrukturun qurulması və texniki dəstəyin göstərilməsi üçün maliyyə vəsaitinin ayrılmasına maraq göstə­rilir. Artıq bu istiqamətdə mühüm öhdəliklərin qəbul edilməsi diqqətdə saxlanılır. Avropa İnvestisiya Bankı­nın Qazaxıstan, Qırğızıstan və Öz­bəkistan hökumətləri ilə ayrı-ayrılıqda, ümumilikdə, 1,47 milyard avro dəyə­rində müqavilələr bağlaması və Avro­pa Yenidənqurma və İnkişaf Bankının Qazaxıstanla ümumi dəyəri 1,5 mil­yard avro olan Anlaşma Memorandu­mu imzalaması da bunun bariz ifadə­sidir. Gələcəkdə də Orta Dəhlizi üzrə belə müqavilələrin imzalanacağının davam edəcəyi gözlənilir. Şübhəsiz ki, bu cür əməkdaşlıqlar Avropa və Asiya arasında qlobal logistika bağlantıla­rının gücləndirilməsinə böyük töhfə verəcək və dəhlizin əhəmiyyətini daha da artıracaq.

Vaqif BAYRAMOV
XQ