Dünya İqtisadi Forumu (DİF) ölkələrin enerji keçidi ilə bağlı yeni siyahını açıqlayıb. Azərbaycan bu siyahıda 120 ölkə arasında enerji keçidinə görə renkinqində 32-ci yerdə qərarlaşıb. 

DİF-in enerji keçidi indeksinə görə, 2023-cü ildə Azərbaycanın enerji keçi­di indeksinin qiyməti 62 olub. Bundan başqa, ölkəmiz bu sahədə istehsal in­deksinə görə 69,6, enerji keçidinə hazır­lığa görə isə 50,7 balla qiymətləndirilib. Qeyd edək ki, Azərbaycan bu reytinqdə Mərkəzi Asiya, Müstəqil Dövlətlər Birliyi və Cənubi Qafqaz ölkələri arasında lider mövqeyə malikdir. Belə ki, Gürcüstan bu renkinqdə 62-ci, Ukrayna 64-cü, Tacikis­tan 73-cü, Qazaxıstan 76-cı, Qırğızıstan isə 91-ci yeri tutub. Bu da neft və qaz ölkəsi kimi məşhurlaşan Azərbaycanın bərpaolunan enerji mənbələrinin isteh­salçısına çevrildiyinin əyani təcəssümü­dür. 

Yeraltı enerji ehtiyatları ilə zəngin olan Azərbaycan alternativ və bərpaolu­nan enerji sahəsində də yüksək poten­siala malikdir. Avropa İttifaqı ölkələrinin enerji təhlükəsizliyinin təminatında mü­hüm rol oynayan Xəzər regionu, həm də “yaşıl enerji” ehtiyatlarının zənginliyi ilə seçilir. Belə ki, Xəzər dənizinin külək enerjisi potensialı 157 qiqavat həcmində qiymətləndirilir. Bununla yanaşı, ölkə­mizin quruda 27 qiqavatlıq külək enejisi potensialı mövcuddur. Eyni zamanda, Azərbaycanın işğaldan azad olunmuş əraziləri də zəngin alternativ və bərpao­lunan enerji ehtiyatlarına malikdir. Təsa­düfi deyil ki, Prezident İlham Əliyev düş­məndən geri alınan torpaqlarımızda 10 min kvadratkilometr ərazini “yaşıl enerji” zonası elan edib. Bütövlükdə isə, Azər­baycanda 200 qiqavat həcmində alter­nativ və bərpaolunan enerji potensialı mövcuddur. Bu da ölkəmizin dünyanın prioritet elan etdiyi “yaşıl keçid” platfof­masının fəal iştirakçısına çevrilməsinə imkan yaradır. 

Yeri gəlmişkən, “Azərbaycan 2030”: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritet­lər”də ölkəmizdə “yaşıl enerji” istehsa­lının genişləndirilməsi məsələsi xüsusi yer tutur. Belə ki, Azərbaycanın ümumi enerji istehsalı gücündə bərpaolunan enerjinin payını 2025-ci ildə 24 faizə, 2030-cu ildə isə 30 faizə çatdırılması nəzərdə tutulur. 

“Azərbaycan özünün enerji baxı­mından inkişafında mühüm yol qət edib. Neft sənayesinin inkişafından başlaya­raq daha sonra təbii qazdan istifadəyə keçib. Hazırda isə ölkəmiz “yaşıl ener­ji”nin inkişafı üzərində çalışır”. Bunu ADA Universitetinin İnkişaf və Diploma­tiya İnstitutu, Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti (SOCAR), “BP Azer­baijan”, “Kolin”, “Мasdar” və “TotalE­nergies” şirkətlərinin birgə təşkilatçılığı ilə keçirilən 17-ci Bakı Yay Enerji Mək­təbinin açılış mərasimində energetika nazirinin müavini Elnur Soltanov deyib. Onun sözlərinə görə, Azərbaycan enerji sektorunda təcrübə qazanıla və öyrənilə biləcək ən yaxşı ölkələrdən biridir.

Azərbaycanın BP, “Masdar”, “ACWA Power” və digər enerji şirkətləri ilə fəal əməkdaşlıq etdiyini vurğulayan nazir müavini bu ilin oktyabr ayında BP-nin Azərbaycandakı bərpaolunan enerji stansiyasından ilk elektrik enerjisinin alı­nacağını bildirib. O, Azərbaycanın enerji sektorunda mühüm yer tutan BP-nin ölkəmizdə bərpaolunan enerji sahəsin­də də ciddi addımlar atdığını vurğula­yıb. Xatırladaq ki, 2021-ci ilin iyun ayın­da Energetika Nazirliyi və BP işğaldan azad olunmuş Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonunda, Zəngilanda 240 meqavat gücündə günəş elektrik stansiyasının tikintisi layihəsinin qiymətləndirilməsi və həyata keçirilməsi fəaliyyəti üzrə əmək­daşlığa dair İcra Müqaviləsi imzalayıb­lar. Bu sənəd işğaldan azad olunmuş ərazilərdə “yaşıl enerji” zonasının ya­radılması, Azərbaycanın bərpaolunan enerji sektorunun inkişafı ilə bağlı stra­teji qərarı və 2030-cu ilədək karbon qazı emissiyalarını 35 faizədək azaltmaq öh­dəliyinin, BP-nin isə 2050-ci ilədək “xalis sıfır emissiya”lı şirkətə çevrilmək strate­giyasının icrası çərçivəsində imzalanıb. 

Bütövlükdə isə, Azərbaycanın “yaşıl enerji” potensialı, ölkədə yaradılmış əl­verişli biznes mühiti xarici investorların da bu sahəyə marağını getdikcə artırır. Bu baxımdan Birləşmiş Ərəb Əmirliklə­rinin “Masdar” və Səudiyyə Ərəbistanı Krallığının “ACWA Power” şirkətlərinin ölkəmizdəki fəaliyyəti diqqət çəkir. Qeyd edək ki, “Masdar” şirkəti bu ilin sonu­nadək “Qaradağ” Günəş Elektrik Stan­siyasını istismara verməyi planlaşdırır. Bundan əlavə, hazırda “ACWA Power” şirkəti tərəfindən 240 meqavat gücündə “Xızı-Abşeron” Külək Elektrik Stansiya­sının tikintisi sürətlə davam etdirilir. Bu stansiyaların işə düşməsi nəticəsində ildə təxminən 1,4 milyard kilovat-saat elektrik enerjisinin istehsalı ilə yanaşı, 300 milyon kubmetrdən çox təbii qaza qənaət ediləcək. Eyni zamanda, 600 min tona yaxın karbon qazı tullantısının atmosferə atılmasının qarşı alınacaq.

Azərbaycanın energetika nazirinin müavini açılış mərasimindəki çıxışında ölkəmizin enerji tranziti ilə bağlı da mü­hüm addımlar atdığını qeyd edib. Mə­lum olduğu kimi, hazırda Azərbaycan “yaşıl” potensialını hərəkətə gətirmək üçün müasir stansiyaların inşası ilə ya­naşı, ixrac infrastrukturunun yaradılması sahəsində də zəruri tədbirlər həyata ke­çirir. Ötən müddətdə bu sahədə lazımi hüquqi baza yaradılıb, müvafiq anlaşma sənədləri imzalanıb. Elə Azərbaycanın “yaşıl enerji” potensialının Avropa üçün yeni imkanlar açacağını bildirən Prezi­dent İlham Əliyev də son illər keçirilən bir sıra yerli və beynəlxalq səviyyəli tədbirlərdə bu vacib məsələyə dəfələr­lə münasibət bildirib, ölkəmizin mövcud imkanlarından bəhs edib. 

Məlum olduğu kimi, otən il dekabrın 17-də Buxarestdə “Azərbaycan Respub­likası, Gürcüstan, Rumıniya və Macarıs­tan Hökumətləri arasında “yaşıl enerji”nin inkişafı və ötürülməsi sahəsində strateji tərəfdaşlıq haqqında Saziş” imzalanıb. Bununla da, Gürcüstandan Rumıniyaya qədər uzanacaq 4 qiqavat gücündə su­altı kabelin inşası ilə bağlı razılaşma əldə olunub. Hazırda layihə texniki-iqtisadi əsaslandırma mərhələsindədir. Layihə­nin maliyyələşdirilməsində isə Avropanın aparıcı maliyyə institutlarının yaxından iştirakına ümidlər böyükdür.

Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti­nin (SOCAR) də əsas hədəflərindən biri dekarbonizasiyaya nail olmaqdır. Bu barədə 17-ci Bakı Yay Enerji Mək­təbinin açılış mərasimində çıxış edən SOCAR prezidenti Rövşən Nəcəf mə­lumat verib. Azərbaycan artıq etibarlı tərəfdaş kimi bir çox ölkələrin etimadını qazandığını vurğulayan SOCAR pre­zidenti dünyanın hazırda çox dəyişkən bir dövrdə olduğunu və bu mərhələdə enerji keçidinin mühüm əhəmiyyət kəsb etdiyini qeyd edib. Onun sözlərinə görə, SOCAR ətraf mühitin qorunmasına bö­yük diqqət ayıraraq dekarbonizasiya və digər aspektlər üzərində işləmək öhdəli­yinə sadiqliyini nümayiş etdirir. 

Mirbağır YAQUBZADƏ,
“Xalq qəzeti”