Bəlanın qarşısını hər kəsin və hamının iştirakı ilə almaq olar

Yer səthinin orta temperaturunun son 100 il ərzində davamlı olaraq artması nəticəsində iqlim dəyişikliyi hazırda ən aktual qlobal problemlərdən birinə çevrilib. İqlim dəyişikliyi günəş aktivliyi və ya vulkan püskürmələri kimi amillər səbəbindən baş versə də, 1800-cü illərdən bəri insan fəaliyyəti istixana qazlarının emissiyalarının kəskin artmasının əsas səbəbi olub. Başqa sözlə, istixana qazlarının istiliyi saxlaması ilə, necə deyərlər, qlobal istiləşməyə meydan açılıb. 

Bu məsələdə əsas səbəb isə qazıntı ya­nacağının yandırılmasıdır. Bura CO₂-nin əsas mənbələri olan elektrik enerjisi isteh­salı, istilik, sənaye prosesləri və nəqliyyat vasitələrinin emissiyaları daxildir. Sement və polad istehsalı kimi sənaye fəaliyyətlə­ri də böyük həcmdə CO₂ və digər istixana qazlarının emissiyası ilə nəticələnir.

Meşələrin qırılması və aqrar sekto­run genişləndirilməsi də əsas amillərdir. Kənd təsərrüfatı, ağac tədarükü və şəhər inkişafı üçün meşələrin qırılması karbon udan ağacların sayını azaldır. Meşələrin və su-bataqlıq ərazilərinin kənd təsərrüfatı ərazilərinə çevrilməsi də emissiyaları artı­rır və torpağın karbon qazını udmaq qabi­liyyətini aşağı salır. 

Kənd təsərrüfatı fəaliyyətlərindən bəhs edərkən, həmçinin qeyd etmək olar ki, kənd təsərrüfatı heyvanları tərəfindən qidanın həzm edilməsi prosesində güclü istixana qazı olan metan (Ch₄) formalaşır. Sintetik gübrələrdən istifadə digər güclü istixana qazı olan azot oksid (N₂O) emis­siyası ilə nəticələnir.

Vulkan püskürmələri və günəş aktivliyi kimi təbii amillər də iqlim dəyişikliyində müəyyən rol oynasa da, onların təsiri in­san fəaliyyəti ilə müqayisədə azdır. Misal üçün, vulkanlar karbon və digər qazlar buraxsalar da, onların emissiyaları qazın­tı yanacaqların yandırılması nəticəsində yaranan tullantılarla müqayisədə nisbətən aşağıdır. Günəş radiasiyasındakı dəyişik­liklər də son iqlim tendensiyalarına insan fəaliyyəti ilə müqayisədə daha az təsir göstərir.

Buzlaqların əriməsi ilə Yer səthi daha çox günəş enerjisini udmaqla və istiləş­məni sürətləndirməklə daha az əks etdirir. Buzlaqların əriməsi metan və karbon bu­raxır ki, bu da qlobal temperaturu daha da artırır.

İqlim dəyişiklikləri insan sağlamlığına, qida məhsullarının istehsalına, yaşayış və iş yerləri, eləcə də təhlükəsizliklə əlaqədar məsələlərə də təsir göstərir. Bundan ən çox kiçik ada dövlətlərində və inkişaf etmək­də olan ölkələrdə həssas əhali zərər çəkir. Dəniz səviyyəsinin yüksəlməsi və duzlu suyun artması artıq əhalini köçməyə məc­bur edir, uzun sürən quraqlıqlar isə aclıq riskini artırır. Gələcəkdə daha çox insanın ekstremal iqlim dəyişmələri nəticəsində öz evini tərk etmək məcburiyyətində qalacağı gözlənilir.

İqlim dəyişikliyi ilə mübarizə həm hö­kumətlər, həm də bizneslər tərəfindən mü­hüm maliyyə sərmayəsi tələb edir. Lakin bu sahədə fəaliyyətsizlik daha çox nəzərə çarpır. Zəngin ölkələr üçün mühüm addım inkişaf etməkdə olan ölkələrə daha ekoloji iqtisadiyyata adaptasiya və keçiddə yardım üçün hər il 100 milyard dollar ayırmaq öh­dəliyini yerinə yetirməkdir.